«Η τυραννία της αξίας»- Ένα βιβλίο για τις κοινωνικές ανισότητες

Ένας τίτλος ενός βιβλίου από μόνος του είναι ικανός να κερδίσει την προσοχή σου, όταν μάλιστα συνοδεύεται από την υπογραφή του Μάικλ Σαντέλ, καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Χάρβαρντ και κυκλοφορεί με τη σφραγίδα των Εκδόσεων Πόλις τότε δεν μένει επιλογή από το να επιλέξεις.

“Η τυραννία της αξίας” αποτελεί ένα απόλυτα επίκαιρο ανάγνωσμα. Ένα δοκίμιο που με ρεαλισμό απεικονίζει τον δρόμο που έχει πάρει η σημερινή ανθρωπότητα. Οι κοινωνικές ανισότητες εντείνονται και παράλληλα υπάρχει μία τάση να κρίνουμε τα πάντα, εκτός από το να κοιτάμε τον εαυτό μας.

Η “νεοφιλελεύθερη” αγορά έχει την τάση να διαβρώνει τη δημοκρατία και την αξιοκρατία. Το κραταιό σύστημα αν και φαινομενικά δίνει το περιθώριο ευελιξίας και ανέλιξης στον καθένα, στην πράξη φαίνεται πως απέχει αρκετά από το κοινό καλό. Ενδεικτικά μας αναφέρει πως τα δύο τρίτα των φοιτητών των μεγαλύτερων Πανεπιστημίων στις Ηνωμένες Πολιτείες προέρχεται από το πλουσιότερο 20% της εισοδηματικής κλίμακας. Εξηγεί πως προκύπτει η οργή απέναντι στις ελίτ. Μένει στην ηθική διάσταση της εισαγωγής στην ανώτερη εκπαίδευση. Τι συμβαίνει όμως όταν το χρήματα παρακάμπτει την αξία;

Είναι πιθανότερο να ζήσεις αυτό που κάποτε ορίστηκε ως “Αmerican Dream” στην Κοπεγχάγη μας εξηγεί ο σπουδαίος καθηγητής. Η Σκανδιναβία αποτελεί παγκόσμιο παράδειγμα. Εκεί πραγματικά δεν αφορά κανέναν από που ξεκίνησες και πραγματικά μπορείς να φτάσεις εκεί που ονειρεύεσαι. Στον υπόλοιπο κόσμο “έχουμε μία κοινωνία νικητών και ηττημένων” και η ακραία πόλωση είναι απόρροια αυτού του διαχωρισμού, που τον κατανοούν ολοένα και περισσότεροι όσο περνούν τα χρόνια. Άλλοι στρέφονται προς την Αριστερά και δυστυχώς περισσότεροι εκδικητικά προς εθνικιστικά μορφώματα που επενδύουν στον φόβο και την οργή.

Ζούμε σε έναν κόσμο διαμορφωμένο για λίγους και το αρνητικό είναι πως αυτό καθιερώνεται στην κουλτούρα και τη συνείδηση των πολλών. Γινόμαστε πρωταγωνιστές στην παιδική χαρά των δισεκατομμυριούχων που ελέγχοντας τα μέσα, ελέγχουν πλέον το μυαλό. Ζητούμενο είναι να διατηρήσουμε την αξιοπρέπεια και τα θεμελιώδη μας δικαιώματα. Να ζούμε πραγματικά σε συνθήκες Δημοκρατίας. Ο ανελέητος αγώνας του “προσοντισμού” οδηγεί στο χάος. Η διαχωριστική γραμμή του πτυχίου έχει καταστρέψει ζωές και έχει διαιρέσει τον κοινωνικό ιστό. Αυτό το κατανοεί κανείς αν πάρει απόσταση από τα γεγονότα και παρακολουθήσει ως παρατηρητής.

Αυτό καταφέρνει υποδειγματικά ο Σαντέλ. Η ρητορική της ανέλιξης δεν μπορεί και δεν πρέπει να έχει τη δυναμική να ισοπεδώσει τα πάντα. Ενδεικτική είναι η κατάσταση που βρήκε την υπερδύναμη η πανδημία. Διπλά απροετοίμαστη. Τόσο σε υλικοτεχνικό εξοπλισμό, αλλά και πνευματικά σε ένα κλίμα διχασμού. Κακά τα ψέματα αυτός ήταν κι ο βασικός λόγος που οδήγησε στην εκλογή του Τζο Μπάιντεν κι ευτυχώς αποφεύχθηκε μία δεύτερη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ, που θα μπορούσε να είναι καταστροφική για τον πλανήτη. Αυτό το ενδεχόμενο όμως δεν έχει σβήσει.

Για τον επίλογο άφησα αυτό που μου έμεινε ως επιμύθιο απ΄αυτό το βιβλίο και το αντιλαμβάνομαι πλήρως όσο περνούν τα χρόνια κι η ανθρωπότητα μεταβάλλεται. Η πραγματική πολιτική διαχωριστική γραμμή, δεν είναι πλέον ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά, αλλά ανάμεσα στις ανοιχτές (σεμνότητα κι αλληλεγγύη) και τις κλειστές κοινωνίες. Αυτό ακριβώς πρέπει να αναζητήσουμε άπαντες. Να ανοίξουμε τους ορίζοντές μας και να βάλουμε φρένο στις λαϊκιστικές εξεγέρσεις. Η αλαζονεία των υποτιθέμενων νικητών ή αλλαγή στάση τους είναι ικανή να κρίνει το παρόν και το μέλλον μας.

(Φωτογραφία: Aναστασία Χαρίση)