Η ιστορία ενός μικρού ονείρου Καρίμ

Η Στέλλα Αρβανίτη, συγγραφέας του βραβευμένου παραμυθιού από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών 2014, «Η ιστορία ενός μικρού ονείρου Καρίμ», μας παρουσιάζει μια ιστορία για μικρούς και μεγάλους, μια πολιτική αλήθεια για τους πρόσφυγες που αναγκάστηκαν να χάσουν τα πάντα ακόμα και τους δικούς τους ανθρώπους και να ξεκινήσουν από την αρχή αναζητώντας μια ευκαιρία. Ο μικρός Καρίμ θυμίζει όλα εκείνα τα παιδιά που πέρασαν από τις οθόνες των τηλεοράσεων, στοίχειωσαν τη συνείδησή μας και μας έφεραν αντιμέτωπους με ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα των ημερών, το μεταναστευτικό. Ο Καρίμ μιλάει για την ελπίδα, τη φιλία, την αλληλεγγύη, την αποδοχή του διαφορετικού και κυρίως την πίστη στην ανθρώπινη φύση.

Το βιβλίο, γράφτηκε το 2013. Αποτελεί μια γενικότερη κατακραυγή στο μεταναστευτικό ζήτημα ή εμπνευστήκατε από ένα συγκεκριμένο περιστατικό;

Αυτήν την ιστορία την ονειρεύτηκα, όπως και τις περισσότερες ιστορίες που γράφω. Παρακολουθούσα συνταρακτικές εικόνες του πρώτου ναυαγίου στην Ιταλία, στο νησί Λαμπεντούζα και μέσω ονειρικής κατάστασης γεννήθηκε η ιστορία του Καρίμ. Επιθυμούσα να καταδείξω ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι πρόσφυγες και γι’ αυτό το λόγο τοποθετώ στην ιστορία το μικρό Καρίμ να επιβιβάζεται σε μια βάρκα με τη μητέρα και τη θεία του, δίχως τον πατέρα του, ο οποίος συνελήφθη για πολιτικούς λόγους στη χώρα του.

«Η ιστορία ενός μικρού ονείρου Καρίμ» δεν είναι απλώς ένα παραμύθι αλλά μια επίκαιρη σκληρή αλήθεια. Μπορούν να την αντέξουν τα παιδιά;

Θεωρώ ότι τα παιδιά είναι πάρα πολύ έξυπνα για να επιλέξουν το καλό από το κακό σε κάθε ιστορία και να ταυτιστούν με τους ήρωες. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει δύσκολη ιστορία. Είναι σαν να με ρωτάτε γιατί επιλέγουμε να διαβάζουμε την Κοκκινοσκουφίτσα στα παιδιά. Δεν τη διαβάζουν οι γονείς στα παιδιά τους; Δεν τους διαβάζουν « Το κοριτσάκι με τα σπίρτα»; Μπορούμε να βάλουμε τα παιδιά σε μια γυάλα μακριά από την σκληρή πραγματικότητα; Κάθε παιδί έρχεται σε επαφή με την εικόνα παιδιών στα φανάρια, αστέγων, του είναι οικεία αυτή η οπτική της πραγματικότητας. Μην ξεχνάμε ότι οι γονείς αγοράζουν video games με σκηνές βίας στα παιδιά τους, χωρίς βέβαια να ταυτίζω αυτού του είδους τα παιχνίδια με την αξία ενός βιβλίου. Στην ιστορία του Καρίμ δεν υπάρχει βία. Μπορεί λοιπόν ένα βιβλίο να είναι πιο σκληρό, πιο δύσκολο, πιο επικίνδυνο από το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνει ένα παιδί; Είναι έτσι γραμμένο το παραμύθι με τον Καρίμ που το παιδί αναπόφευκτα θα ταυτιστεί με το καλό και θα προβληματιστεί. Είναι πρωταρχικής σημασίας για μένα να προβληματιστεί. Παιδί είναι, δεν περιμένουμε να δώσει λύσεις αλλά προσδοκούμε να γίνει ένας υπεύθυνος, δίκαιος ενήλικας που θα αναζητά την αλήθεια. Θέλω το παιδί να ανοίξει το βιβλίο και να αντικρύσει την εικόνα με τον πατέρα που συλλαμβάνεται, επίτηδες έχει εικονογραφηθεί με συγκεκριμένο τρόπο το βιβλίο, επιθυμώ να αναρωτηθεί για το γεγονός αυτό. Αυτή είναι η δική μου οπτική. Κάποιος άλλος συγγραφέας μπορεί να επιθυμεί να γράφει μόνο για χαρούμενα πράγματα. Για μένα τα παραμύθια έχουν και δράκους μέσα.

Ο Καρίμ δε φαίνεται να έχει εθνική ταυτότητα, είναι πιο εύκολη μ’ αυτόν τον τρόπο η ταύτιση μαζί του;

Αυτό συμβαίνει εσκεμμένα. Δεν ήθελα να ταυτιστεί με την εθνικότητα κάποιου παιδιού. Στις μέρες που διανύουμε έχουμε προσηλωθεί ξαφνικά πάνω στους Σύριους, που φυσικά χρειάζονται τη βοήθειά μας και είναι πρόσφυγες, όμως δεν είναι σαν να εθελοτυφλούμε; Μόνο οι Σύριοι είναι πρόσφυγες; Δεν έχουμε πρόσφυγες Κούρδους ή Παλαιστίνιους; Γιατί, λοιπόν, να εμμένουμε σε διαχωριστές γραμμές; Θα μπορούσε να είναι και Έλληνας. Ο Καρίμ, φυσικά, δεν έχει ένα ελληνικό όνομα γιατί τη συγκεκριμένη περίοδο άλλης εθνικότητας λαοί εμπλέκονται στο μεταναστευτικό. Μέχρι χθες οι άνθρωποι έκαναν λόγο για λαθρομετανάστες που δια μαγείας έγιναν πρόσφυγες. Θέλω μέσα από τις ιστορίες μου να δίνω έκταση σ’ αυτά τα ζητήματα με όποιες, ίσως, μικρές δυνάμεις διαθέτω.

Ποιο είναι το όνειρο του Καρίμ και ποια η πραγματικότητα στην οποία ζει;

Το βιβλίο είναι ένα συνεχές παιχνίδι ανάμεσα σε δύο παράλληλους κόσμους, ανάμεσα στην πραγματικότητα που βιώνουμε και την ονειρική πραγματικότητα. Είναι δυο ήρωες διαφορετικοί που στο τέλος γίνονται ένα. Έδωσα χρώμα στα όνειρα και διέκρινα τον κόσμο των ονείρων που υπάρχουν σ’ αυτόν τα όνειρα που έχουν πραγματοποιηθεί και έχουν χρώμα και εκείνα που είναι μικρά και δεν έχουν αποκτήσει ακόμα χρώμα και στέλνονται στη ζωή των ανθρώπων με σκοπό να τους γεμίσουν με ελπίδα, με χαρά, με συναισθήματα. Στην ιστορία μας, οι δυο ήρωες συναντιούνται, το μικρό όνειρο αν δεν τα καταφέρει θα καταλήξει να εκδιωχθεί από την πατρίδα του που συνδέεται αλληγορικά με τον μικρό Καρίμ που εκδιώχθηκε από την πατρίδα του που ήταν ευτυχισμένος λόγω της πολιτικής κατάστασης. Το παιδί με το όνειρο, ταυτίζονται συνεχώς στην πορεία του παραμυθιού, το ένα μπαίνει στη ζωή του άλλου, ο μικρός Καρίμ ονειρεύεται τι του συνέβη σε τρία όνειρα- ευκαιρίες που χαρίζει ο πατέρας των ονείρων σε κάθε όνειρο που στέλνει για να μη γίνει το όνειρο εφιάλτης.

Το βιβλίο έχει μεταφραστεί στην ιταλική γλώσσα ως απόρροια του γεγονότος ότι η Ιταλία είναι μια από τις χώρες που αντιμετωπίζει το μεταναστευτικό ζήτημα;

Ναι, αλλά δεν αποτελεί το μοναδικό λόγο. Έχω τελειώσει Ιταλική Φιλολογία και ξεναγώ λόγω της δουλειάς μου πολλούς ξένους τουρίστες. Οι περισσότεροι από αυτούς εκφράζουν την ανάγκη να μάθουν τι συμβαίνει στη χώρα μας σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Άρα, μου ήταν πολύ εύκολο να το μεταφράσω στην ιταλική γλώσσα. Είναι σε μορφή e-book και θα ήθελα να μεταφραστεί και σε άλλες γλώσσες. Το βιβλίο αυτό αποτελεί για μένα μια ευκαιρία να εκφραστώ κατά του φασισμού που γεννιέται στην Ευρώπη, ενός κύματος νεοναζισμού. Είναι αναγκαίο στην Ευρώπη να αντιμετωπίσουμε αυτό το φαινόμενο. Δεν είναι καθόλου τυχαία η άνοδος των ποσοστών κομμάτων τέτοιας ιδεολογίας. Κλείνουμε τα μάτια, ό,τι δεν μας αρέσει αρνούμαστε να το αγγίξουμε. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε κατάματα αυτό που συμβαίνει στην Ευρώπη και σίγουρα δεν αποτελεί λύση να κάνουμε την Ελλάδα και την Ιταλία αποθήκες ψυχών. Για μένα πρωταρχικός στόχος είναι να διαμορφώσω, αν μπορώ και στο βαθμό που μπορώ με τα βιβλία που γράφω μια αντίληψη στον αναγνώστη ώστε να ψάχνει την αιτία των γεγονότων.

Είστε ξεναγός και έρχεστε καθημερινά σε επαφή με τουρίστες και επισκέπτες της χώρας. Τι σας ρωτούν;

Διανύουμε μια περίοδο όπου τα ΜΜΕ έγιναν αλληλέγγυα με τους μετανάστες και τους μετονόμασαν πρόσφυγες. Σε καμία περίπτωση δεν συμβαίνει αυτό σε μεγάλο ποσοστό των τουριστών και ξένων επισκεπτών με τους οποίους έρχομαι σε επαφή. Δεν τους θέλουν στη χώρα τους, ακούω και βλέπω τον ρατσισμό από πολλούς Ευρωπαίους. Ένα πρόβλημα άλυτο τα τελευταία 3-4 χρόνια ξαφνικά έγινε πρόβλημα της Ευρώπης. Δεν είναι υποκριτική η καθυστερημένη αυτή συνειδητοποίηση;

Ο μικρός Καρίμ τι μήνυμα μας στέλνει; Τι θέλει να μας πει;

Ο Καρίμ έχει να μας πει πολλά πράγματα. Είναι να σα να έχει δοθεί φωνή σε κάποιο από αυτά τα προσφυγόπουλα. Το βασικό μήνυμα είναι ότι υπάρχει ελπίδα, αλληλεγγύη και ότι αυτά τα παιδιά μπορούν να ξεκινήσουν από την αρχή τη ζωή τους σε ένα ξένο τόπο ακόμα και αν δεν ξέρουν τη γλώσσα και κυρίως ότι υπάρχουν πάντα στη ζωή και καλοί άνθρωποι. Δεν φτάνει ωστόσο να τους παρέχουμε στέγη και τροφή καθώς αυτοί οι άνθρωποι δεν θέλουν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους άρα αν δε θεραπευτεί η αιτία του κακού που είναι ο πόλεμος η εισροή θα συνεχιστεί.

Είναι αναμφισβήτητα ένα βιβλίο για μικρούς και μεγάλους, ποιες ήταν όμως οι αντιδράσεις των μικρών παιδιών;

Μόνο θετικά μηνύματα έχω εισπράξει ως τώρα. Με αγκαλιάζουν, με φιλούν, ζωγραφίζουν τον Καρίμ και έχουν ενδιαφέρουσες απορίες. Από ενήλικες στο διαδίκτυο έχω εισπράξει κάποιες αρνητικές αντιδράσεις φασιστικής απόρροιας αλλά περιορισμένες. Αυτό το βιβλίο δείχνει τη φιλία που αναπτύσσεται ανάμεσα στον Καρίμ και στο μικρό κοριτσάκι τη Φωτεινούλα. Τα παιδιά δεν έχουν μεταξύ τους εμπόδια φυλής ή εθνικότητας. Η ιστορία αγγίζει θέματα γλώσσας, κοινωνικοποίησης, υγείας, περίθαλψης και φιλίας ανάμεσα σε λαούς.

Διακριθήκατε με το γ’ βραβείο ένωσης Λογοτεχνών το 2014. Ήταν κάτι που το αναμένατε;

Είχα ένα προαίσθημα ότι σαν ιστορία και θεματολογία θα αγγίξει τους ανθρώπους. Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που βραβεύομαι, ωστόσο χάρηκα πολύ και συνεχίζω να γράφω.

Πείτε μας για το επόμενο βιβλίο που ετοιμάζεται, θα κινηθείτε στη ίδια θεματική;

Το επόμενο βιβλίο μου που θα κυκλοφορήσει μέσα στον Οκτώβριο έχει διαφορετική θεματολογία με μια ιδιαίτερη πάλι ψυχολογική σκοπιά που εστιάζει σε θέματα ωρίμανσης, σεβασμού στους μεγαλύτερους, φιλίας και δυσκολίες της ζωής. Με διαφορετικούς ήρωες αυτή τη φορά παρμένους από το δάσος και με εκπληκτική εικονογράφηση της Εμμανουέλας Κακαβιά. Αισθάνομαι μεγάλη ανυπομονησία να βγει το βιβλίο και να το μοιραστώ με τον κόσμο. Με τη Θεσσαλονίκη έχω άρρηκτους δεσμούς γιατί σπούδασα εκεί και έχω καλούς φίλους, οπότε με χαρά θα επισκεφτώ την πόλη για την παρουσίαση του βιβλίου μου.

Η Στέλλα Αρβανίτη είναι απόφοιτος της Ιταλικής Φιλολογίας του Α.Π.Θ και Διπλωματούχος Ξεναγός του ΕΟΤ. Τον Φεβρουάριο του 2012 το παραμύθι της, «Το κυπαρίσσι που έγερνε» πήρε έπαινο από την πανελλήνια ένωση Λογοτεχνών και το 2014 το παραμύθι, « Η ιστορία ενός μικρού ονείρου Καρίμ» πήρε το Γ’ βραβείο σε διαγωνισμό παραμυθιού της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών.