Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου: Παρέα με τους μαθητές

Οι μαθητές μου Παντελής Μπακατσέλος και Παναγιώτης Ποδιώτης για μια ακόμα φορά με εξέπληξαν με τις επιλογές τους, αλλά και με την ποιότητα των επιλογών τους. Επιλέγουν να συνομιλήσουν με μία ποιήτρια! Και η ποιήτρια αυτή δεν είναι τυχαία… Στο δεύτερο τετράμηνο ασχοληθήκαμε κυρίως με τα “μυστικά” της συνέντευξης… Δεν έχω και καμιά τεράστια εμπειρία! Είπαμε πολλά, συμφωνήσαμε σε αρκετά, διαφωνήσαμε σε άλλα τόσα… και το αποτέλεσμα της δουλειάς τους λαμπρό! Το ζηλεύω… αυτό το αποτέλεσμα και χαίρομαι αφάνταστα με τη δική τους τη χαρά. Έχω τη βεβαιότητα πως τούτη τη συνομιλία τους με την ποιήτρια Μαρία Κέντρου – Αγαθοπούλου δε θα την ξεχάσουν ποτέ…

  Επισκεφτήκαμε και συζητήσαμε με την κα. Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου,  μια διακεκριμένη σύγχρονη Ελληνίδα ποιήτρια η οποία έζησε όλη της τη ζωή στη Θεσσαλονίκη, αλλά κατάγεται από την Μικρά Ασία. Έχει δημοσιεύσει πλήθος ποιητικών συλλογών με πολλά ποιήματα της να έχουν μεταφραστεί αλλά και ενταχθεί σε αλλόγλωσσα ανθολόγια. Επιπλέον, το ποίημα της «Ο Μοτοσικλετιστής» περιέχεται στο βιβλίο Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ’ Λυκείου. Η συνάντηση είχε κανονιστεί για την Τετάρτη 6 Μαρτίου όπου η κα. Κέντρου-Αγαθοπούλου μας υποδέχτηκε στο διαμέρισμα της στο κέντρο. Ένα σχετικά παλιό διαμέρισμα του οποίου με τοίχους γεμάτους από οικογενειακές φωτογραφίες και πίνακες ζωγραφικής και με τα κλασικά έπιπλα να στολίζονται από αντικείμενα μιας άλλης εποχής. Αφού καθίσαμε στο σαλόνι, έγιναν οι συστάσεις μεταξύ μας και αρχίσαμε τη συζήτηση – συνέντευξη. Το κλίμα ήταν ιδιαίτερα φιλικό ενώ παράλληλα με τις απαντήσεις της κας. Κέντρου-Αγαθοπούλου, προσωπικές της εμπειρίες έρχονταν στο προσκήνιο εξιτάροντας το ενδιαφέρον.

Το βιβλίο των Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ’ Λυκείου περιέχει το ποίημα σας “ Ο Μοτοσικλετιστής ”. Πιστεύετε πως διδάσκεται σωστά ;  Όταν μπήκε στο Λύκειο αυτό το ποίημα πήγα και αγόρασα όλα τα σχολικά βοηθήματα που υπήρχαν. Έχω διαβάσει όλες τις ερμηνείες που δίνουν σχετικά με αυτό το ποίημα. Οι προσπάθειες των φιλολόγων είναι αξιέπαινες, μολονότι να μου επιτραπεί ότι δεν πιστεύω ότι η ποίηση διδάσκεται. Η ποίηση είναι μια προσωπική αναζήτηση μόνο. Μια ροπή προς μια άλλη έκφραση. Είναι ο ρυθμός του κόσμου. Όπως λέω πάντα στα σχολεία που επισκέπτομαι, εγώ είμαι κατά της ερμηνείας της λογοτεχνίας και ειδικά της ποίησης. Αν ήμουν υπουργός Παιδείας, θα μοίραζα στα σχολεία ποιητικές συλλογές… και οι μαθητές να διαβάσουν τα ποιήματα και να πουν τη γνώμη τους. Να πούνε αν τους αρέσει ή δεν τους αρέσει η ποίηση. Αυτό θα βγάλει ένα συμπέρασμα. Aλλά η ποίηση είναι ένας ρυθμός, μια κατασκευή πέρα από κάθε κατασκευή. Δε διυλίζεται η ποίηση.  

“Ο Μοτοσικλετιστής”, καθώς και άλλα ποιήματά σας, πραγματεύεται το θάνατο. Είναι η Γ’ Λυκείου η κατάλληλη ηλικία για την ενασχόληση με αυτό το θέμα ;  Δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί το γεγονός του θανάτου, όπως δεν μπορεί να αρνηθεί αυτό της ζωής. Δεν πιστεύω πως το θέμα του θανάτου στην ποίηση δημιουργεί κατάθλιψη, ούτε κλάματα και γόους, επειδή η ποίηση έχει το χάρισμα της παραμυθίας. Έχει επίσης τη μετάβαση, αλλά και άλλες παραμέτρους ώστε να ισορροπεί ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία με την ευελιξία των λέξεων που χρησιμοποιεί. Το θέμα και το νόημα του θανάτου είναι κατάλληλο για κάθε ηλικία, όταν μπορέσει κανείς να εξαρθεί πέρα από  τις προθέσεις του.    Δηλαδή, η ύπαρξη κάποιου “ταμπού” μέσα στην τάξη είναι άσκοπη ;  Αυτοί που έχουν αυτό το “ταμπού” θα πρέπει να αγωνιστούν να το ξεπεράσουν. Δεν μπορείς να κλείνεις τα μάτια σου μπροστά στο θάνατο. Είναι κάτι αναπόφευκτο.

Πιστεύετε ότι η οικονομική κρίση μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης ή «σκοτώνει» την έμπνευση ;  Δεν πιστεύω ότι η οικονομική κρίση είναι κατασταλτικός παράγοντας της δημιουργίας, εκτός αν έχει χάσει κανείς τον μπούσουλα της ψυχής του μέσα από ποικίλες αντιξοότητες στις πιο αβέβαιες συνθήκες της ζωής. Αλλά τι σχέση έχει το εισόδημα… με ένα χαρτί και ένα μολύβι να κάτσει να γράψει κανείς ;

 Τι αντιμετώπιση λαμβάνει η τέχνη από τη σημερινή κοινωνία ;  Η τέχνη και η ποίηση είχε πάντα μια μέτρια, αν όχι απαξιωτική αντιμετώπιση από τον πολύ κόσμο. Δεν μπορεί να αποφανθεί κανείς εύκολα για αυτό το φαινόμενο όσα συμπεράσματα κι αν βγάλει.

 Πολλοί εκδοτικοί οίκοι αδυνατούν ή δεν θέλουν να εκδώσουν νέους ποιητές.  Οι εκδότες ανέκαθεν ήταν επιφυλακτικοί στο να εκδώσουν ποίηση, γιατί οι εκδότες να κερδίσουν θέλουν και η ποίηση δεν πωλείται. Ο Τ. Σ. Έλιοτ είπε κάποτε πως ο ποιητής και έναν αναγνώστη να έχει είναι ευχαριστημένος.  

 Σ’ αυτούς τους νέους ποιητές τι συμβουλή θα δίνατε ; Συμβουλές δε μου αρέσει να δίνω και δε δίνω. Αυτό που θα έλεγα σε κάποιον που θέλει να γράψει ποίηση είναι να διαβάζει πολύ ποίηση, ώστε να γνωρίσει τις δικές του δυνατότητες, τα δικά του όρια.

 Έχει η ποίηση ηλικία ; Πότε μπορεί να αρχίσει κανείς να γράφει ;  Όποτε του έρθει κατακούτελα. Εγώ το πρώτο μου ποίημα το έγραψα το 1940, όταν ήμουν 10 χρονών, στον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Ήταν ένα πατριωτικό ποίημα που ευχόταν την ειρήνη και να νικήσουμε τους Ιταλούς κλπ. Έκτοτε πέρασαν 20 χρόνια για να μπω πάλι στο χώρο αυτό. Στην αρχή πολύ μέτρια. Το πρώτο μου βιβλίο, “ Η Ψυχή και η Τέχνη”, το έχω αποκηρύξει και γραπτώς και προφορικώς. Ήταν ένα ανώριμο βιβλίο. Μπορεί να είχε “ψυχή”, αλλά δεν είχε “τέχνη”.  

Τόσο εσείς, όσο και τα ποιήματά σας είστε “γέννημα θρέμμα” της Θεσσαλονίκης. Μπορεί η πόλη μας που ήταν πάντα συνυφασμένη με τον πολιτισμό να εμπνεύσει και να παράγει καλλιτέχνες ;   Κάθε πόλη έχει τις ιδιαιτερότητές της. Οι κεραίες του ποιητή είναι πάντα τεντωμένες προς κάθε κατεύθυνση. Παρακολουθεί και εκφράζει τις δικές του αντιδράσεις. Έτσι η πόλη μου, όπως και να είναι τώρα, πάντα δίνει ερεθίσματα, κραδασμούς για να παραχθεί ο ποιητικός παλμός. Δηλαδή οι συνθήκες και η παραμόρφωση της πόλης δεν είναι ανασταλτικός παράγοντας, αφού κι από λάσπη μπορείς να φτιάξεις ποίηση.    Ακόμη, είχαμε πάντα πληθώρα λογοτεχνικών περιοδικών…

Τα λογοτεχνικά περιοδικά ήταν και είναι ένας πνεύμονας δημιουργίας και αισθητικής απόλαυσης. Για μένα είναι το μέλι πάνω στο ψωμί. Τώρα πια, δυστυχώς, έχουν αρχίσει να κλείνουν.

Μπορεί η ποίηση να λειτουργήσει ως ψυχική λύτρωση ; Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι άνθρωποι στην Ελλάδα και στο εξωτερικό διάβαζαν μετά μανίας ποίηση. Όχι μυθιστόρημα ή δοκίμιο, αλλά ποίηση. Αυτό σημαίνει πως η ποίηση ενέχει την παρηγοριά. Ανύψωνε, λύτρωνε το ηθικό της ψυχής τους.

Τώρα πια, όμως, οι άνθρωποι δε διαβάζουν πολύ ποίηση. Έχει “πεθάνει” η ποίηση σα μέσο έκφρασης ;   Όχι, αυτό υπήρχε ανέκαθεν.

 Ποιοι είναι, κατά τη γνώμη σας, οι τρεις μεγαλύτεροι σύγχρονοι Έλληνες ποιητές ;   Το Γιώργο Σεφέρη τον αισθάνομαι σα γεννήτορά μου. Τον Ελύτη σαν “ηλιάτορα” στη ζωή μου. Η Κική Δημουλά, η κορυφαία μας εν ζωή ποιήτρια είναι η λατρευτή μου φίλη.

 Πρέπει να βγουν απ’ το καβούκι τους και να μιλήσουν οι πνευματικοί άνθρωποι ;  Εγώ το πνευματικοί το βάζω σε εισαγωγικά. Οι δημιουργοί κατ’ εμέ δε λέγονται πνευματικοί. Τα έργα τους είναι πνευματικά. Οι ίδιοι είναι καμιά φορά χάλια. Δηλαδή, τους γνωρίζεις και απογοητεύεσαι. Ας μείνουμε στο έργο, αφού οι ίδιοι δεν είναι παρά καθημερινοί άνθρωποι.