Ο Θεσσαλονικιός που διδάσκει ποντιακούς χορούς στο Κιότο της Ιαπωνίας

Αν σου έλεγε κάποιος ότι στην άλλη άκρη του κόσμου, στο Κιότο της Ιαπωνίας, υπάρχουν άνθρωποι που μαθαίνουν ποντιακούς χορούς, ίσως να χαμογελούσες και να νόμιζες ότι είναι αστείο.

Κι όμως, είναι αλήθεια.

Σε μια αίθουσα στο κέντρο της πόλης, μακριά από τη Θεσσαλονίκη και τις γειτονιές όπου το ποντιακό στοιχείο είναι έντονο, ακούγεται η λύρα, το νταούλι και οι ρυθμοί από τη σέρρα.

Εκεί, μια ομάδα Ιαπώνων μαζεύεται για να μάθει βήμα-βήμα χορούς που κουβαλούν μνήμες, ιστορία και συναίσθημα από έναν τόπο που οι περισσότεροι – αν όχι όλοι – από αυτούς δεν έχουν επισκεφθεί ποτέ.

Ο άνθρωπος που έφερε αυτή την παράδοση τόσο μακριά είναι ο Θεσσαλονικιός χοροδιδάσκαλος Μπάμπης Κυρμανίδης.

Έχει ταξιδέψει δύο φορές μέχρι το Κιότο, και κάθε φορά βρίσκει απέναντί του ανθρώπους που όχι μόνο θέλουν να μάθουν, αλλά έχουν και τεράστια δίψα για την ποντιακή κουλτούρα – όπως μας λέει ο ίδιος.

Δεν αρκούνται να παρακολουθούν απλώς μαθήματα όταν εκείνος είναι στην Ιαπωνία· μαζεύονται μόνοι τους, χορεύουν, εξασκούνται και κρατούν ζωντανή την παράδοση, σαν να την κουβαλούν από γενιά σε γενιά.

Μέσα σε αυτή την ομάδα ξεχωρίζει κι ένα ζευγάρι που έχει αφιερωθεί στην ποντιακή μουσική. Ο άντρας παίζει ποντιακή λύρα εδώ και δώδεκα χρόνια, έχοντας μάθει μόνος του τους ήχους και τις μελωδίες ενός τόπου που δεν έχει ζήσει ποτέ, αλλά αγαπά σαν πατρίδα του

Είναι μια εικόνα που δύσκολα τη φαντάζεσαι: σε μια χώρα με δική της βαθιά και αυστηρή παράδοση, μια χώρα εντελώς διαφορετική σε όλα από την Ελλάδα, να βλέπεις ανθρώπους με ιαπωνικά χαρακτηριστικά να στήνονται κυκλικά, να ακολουθούν το ρυθμό και να αφήνονται σε μια μουσική που γεννήθηκε χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.

Και πράγματι, εκεί, στο Κιότο, η ποντιακή ψυχή χτυπά δυνατά, χάρη σε έναν άνθρωπο που πίστεψε ότι ο χορός μπορεί να ενώσει κόσμους που μοιάζουν μακρινοί — αλλά τελικά δεν είναι.

Ο Μπάμπης Κυρμανίδης μιλά στη parallaxi για αυτήν την τρομερή πολιτιστική γέφυρα που ενώνει τις δύο χώρες.

Πώς προέκυψε η γνωριμία σας με την ομάδα ποντιακού χορού στο Κιότο;

«Αυτό ξεκίνησε από τον καθηγητή – λέκτορα πλέον Κόσουκε Φουκούντα, ο οποίος έκανε την διδακτορική του στη Θεσσαλονίκη, στην Ελληνική λογοτεχνία και τα κείμενα του Καζαντζάκη. Ο ίδιος μιλάει άπταιστα ελληνικά, έχει ασχοληθεί και με την ποίηση, αλλά όλα αυτά κατά την περίοδο της πανδημίας οπότε στερήθηκε αρκετά πράγματα αλλά έζησε στη Θεσσαλονίκη και έρχεται συχνά και λόγω των project της δουλειάς του.

Μέσω ενός κοινού μας γνωστού, έμαθε για την ποντιακή ιστορία και θέλησε ο ίδιος να μάθει περισσότερα πράγματα και έτσι ήρθε σε επαφή με εμάς – τον πολιτιστικό σύλλογο Καλαμαριάς ” Οι Μίθροι¨- για να μάθει περισσότερα πράγματα. Έτσι είδε και άλλα πράγματα πέραν των χορών όπως οι ενδυμασίες, τα ποντιακά φαγητά και τις παραδόσεις. 

Αφού ξεκινήσαμε να κάνουμε πρόβες μετά τα μετρά για την πανδημία ξεκινήσαμε να κάνουμε πρόβες και ερχόταν τακτικά και προσπαθούσε να μάθει να χορεύει!

Την περίοδο που τελείωνε το διδακτορικό του, είχαμε μια συζήτηση και μου ανέφερε πως υπάρχει μια ομάδα χορού στο πανεπιστήμιο του Κιότο οι οποίοι ασχολούνται με ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς. Είναι ένα group με φοιτητές και απόφοιτους. οι οποίοι χορεύουν.

Αυτοί έχουν μια τρέλα γενική για όλο αυτό μιας και δεν έχουν κάποια σχέση με την Ελλάδα, ούτε είναι από έλληνες γονείς. Είδαν τους χορούς και ξετρελάθηκαν!

Παράλληλα στην ομάδα υπάρχει και ο Σένγκα, ο οποίος παίζει λύρα εδώ και 12 χρόνια και είναι αυτοδίδακτος μέσα από βίντεο του Youtube, έχει έρθει μια φορά στην Ελλάδα και πήρε την ποντιακή λύρα, πείσμωσε, έμαθε και παίζει και πολύ καλά!

Έτσι δεχτήκαμε μια πρόσκληση από τον Κόσουκε και μέσω της χορευτικής ομάδας, κάτι το οποίο ήταν “ανεπίσημο” γιατί εκείνη την περίοδο στην Ιαπωνία ήταν σκληρά τα μέτρα και δεν μπορούσες να μπεις στη χώρα αλλά εμείς πήραμε μια ειδική άδεια.

Φτάσαμε εκεί πήραμε τρία άτομα από την Ελλάδα δείξαμε την ιστορία, ταυτόχρονα μέσω Skype συνδέθηκαν οργανοπαίχτες και παίζανε τα όργανα, που λείπανε καθώς εγώ παίζω μόνο ποντιακή λύρα. Είδαμε πολλά πράγματα μέσω του Youtube για το κομμάτι της ισοτρίας, της μουσικής και του χορού. 

Όλο αυτό έγινε αλλά όλοι εναρμονιστήκαμε με τα περιοριστικά μέτρα, εμείς είχαμε και άλλα πράγματα στο project οπότε κάναμε κάτι μικρότερο αλλά αυτή ήταν η βάση για κάτι μεγαλύτερο».

Έγινε το μεγαλύτερο πέρυσι;

«Ναι, πέρσι τον Μάιο στο πανεπιστήμιο του Τόκιο, το οποίο έχει τμήμα πολιτισμού και ασχολείται με αυτό. Εκεί υπάρχει ο καθηγητής Γουατανάμπε Ακιχίκο ο οποίος και αυτός έχει ασχοληθεί με τον ελληνικό πολιτισμό αλλά δεν μιλάει σε μεγάλο βαθμό την ελληνική γλώσσα. Αυτός έχει κάνει μερικά project, για παράδειγμα έχει έρθει με τους φοιτητές του στην Αθήνα και τα Μετέωρα για να μάθει την ιστορία και τον πολιτισμό.

Το project μας ήταν να πάμε μια ομάδα από την Ελλάδα 20 ατόμων που θα τα καλύπτει όλα, απλά το κόστος ήταν πολύ μεγάλο. Προσπαθήσαμε να κάνουμε κάποιες δράσεις, ήρθαμε και σε επικοινωνία με το Υπουργείο Πολιτισμού μιας και το 2024 ήταν το έτος Ελλάδας – Ιαπωνίας για τον πολιτισμό αλλά δυστυχώς η απάντηση ήταν αρνητική…

Έτσι πήγαμε στο πλάνο Β και βρέθηκαν κάποια ιδιωτικά κεφάλαια από ιαπωνικές επιχειρήσεις όπως η πρεσβεία της Ελλάδας στο Τόκιο η οποία βοήθησε σε μεγάλο βαθμό και δόθηκαν χορηγίες για να υλοποιηθεί όλο αυτό. 

Τελικά πήγαμε έξι άτομα από την Ελλάδα και κάναμε μια μικρογραφία, παρουσιάσαμε ένα μικρό χορευτικό. Μαζί με τον Σωκράτη Μουρατίδη, τον μουσικό μας, παρουσιάσαμε τα μουσικά μας όργανα και μας συνόδεψε στον χορό. Μέσω Skype βγάλαμε τον Θεοδόση Κυριακίδη ο οποίος είναι ιστορικός στο ΑΠΘ και μίλησε για την ιστορία του Πόντου. Ο Κώστας Καρακασίδης ο οποίος μίλησε για την ποντιακή γλώσσα και έχει φτιάξει ένα site με όνομα Ποντιακός Στίχος στο οποίο μπαίνει ο οποιοσδήποτε, πληκτρολογεί έναν στίχο, μια λέξη από ένα τραγούδι και να προκύψει το τραγούδι στο οποίο μπορεί να βρει και την μετάφραση και πολλά άλλα πράγματα. Και η κυρία Σοφία Ιακωβίδου μίλησε για την ποντιακή ποίηση ενώ όλα αυτά γίνονταν σε ιαπωνική μετάφραση από τον Κόσουκε για την καλύτερη απόδοση.

Όλο αυτό ήταν μια ημερίδα – συνέδριο με τίτλο “Αφιέρωμα στον ποντιακό ελληνισμό” και έτσι δώσαμε σε όσους συμμετείχαν μια γεύση από τον Πόντο, προσπαθήσαμε να κάνουμε και κάτι για την διατροφή αλλά κόπηκε λόγω πρωτοκόλλου και λόγους υγειονομικούς, κάτι που έχουμε αφήσει για το μέλλον αν ξαναγίνει κάτι…

Η ημερίδα έκλεισε με επικοινωνία ανάμεσα στα άτομα από το Κιότο που χορεύουν και εμάς και ρωτηθήκαμε αν μπορούμε να πάμε εκεί να κάνουμε μια πρόβα εκεί πέρα, δε θα μπορούσαμε να πούμε όχι!

Έτσι ταξιδέψαμε εκεί κάναμε μια πρόβα τους τονίσαμε κάποια πράγματα που είχαμε δώσει από την πρώτη φορά. Οι ίδιοι μια – δύο φορές τον μήνα μαζεύονται μόνοι τους και κάνουν πρόβες με τις γραμμές που τους έχουμε δώσει παράλληλα δώσαμε και κάποιες συμβουλές στον Σένγκα που παίζει λύρα.».

Από τι κρίνεται αυτό το αν γίνει κάτι στο μέλλον;

«Αυτό κρίνεται καθαρά από το οικονομικό κομμάτι γιατί αυτό είναι το βασικό, η θέληση υπάρχει και σε μεγάλο βαθμό από τους Ιάπωνες και εμάς κάτι που είναι πρωτόγνωρο για μια χώρα η οποία δεν έχει καμία σχέση με την Ελλάδα για παράδειγμα πολιτιστικές ή δεν έχει Έλληνες που μένουν εκεί όπως σε άλλες χώρες όπως η Γερμανία ή η Αυστραλία». 

Στη Θεσσαλονίκη μπορεί να γίνει κάτι;

«Η αλήθεια είναι πως ίσως έρθει τον Σεπτέμβριο ο Κόσουκε απλά δε μπορούμε να κάνουμε κάτι πιο οργανωμένο. Το δικό μου αρχικό project είναι να γίνει ένα μεγάλο χορευτικό με άτομα από την Ιαπωνία στη Καλαμαριά. 

Έχουμε στο μυαλό μας να χτίσουμε μια διαδικτυακή πλατφόρμα στην οποία θα συνδεόμαστε και θα κάνουμε πρόβες και θα γίνεται η διδασκαλία, ας ελπίσουμε πως στο μέλλον μπορεί να γίνει κάτι μεγάλο γιατί είναι κάτι πολύ δύσκολο, εμείς και τις δύο φορές που πήγαμε αντιμετωπίσαμε πολλές δυσκολίες, για παράδειγμα με το που γυρίσαμε το 2022 αρχίσαμε να στήνουμε την επόμενη επίσκεψη εκεί η οποία έγινε πέρυσι και έγινε με τρεις αναβολές καθώς προσπαθούσαμε να πάρουμε μια επιχορήγηση από το Υπουργείο Πολιτισμού, κάτι που δεν έγινε χωρίς να ξέρω ακριβώς τον λόγο αλλά θα το ξανά προσπαθήσουμε και είναι κάτι που υπάρχει μεγάλη θέληση και από τις δύο πλευρές».

Ποια ήταν η μεγαλύτερη έκπληξη που σας επιφύλασσαν οι μαθητές σας; – Ποια είναι η πιο δυνατή ή συγκινητική στιγμή που ζήσατε μαζί τους; Θυμάστε την πρώτη σας μέρα στην αίθουσα χορού εκεί; 

«Και τις δύο φορές που κάναμε διδασκαλία των χορών εκεί πέρα, κάτι που με εξέπληξε και δεν συναντάω στην Ελλάδα είναι η πειθαρχία και η προσήλωση που υπάρχει από τους μαθητές – σίγουρα υπάρχει και στην Ελλάδα αλλά όχι σε τέτοιο βαθμό – εκεί προσπαθούσαν να μας εκμεταλλευτούν όσο ήμασταν εκεί πέρα, για παράδειγμα επίσης μπορούν να κάθονται με τις ώρες και να προσέχουν τι θα τους δείξουμε. Αυτό που μου έκανε μεγάλη εντύπωση επίσης είναι αφομοίωση των πραγμάτων που τους δείχναμε, τους εξηγούσαμε πως χορεύεται κάτι και κατευθείαν το κάνανε με τον ίδιο τρόπο όλοι.

Ένιωσα ότι πήγα σε ένα χορευτικό το οποίο υπάρχει στην Ελλάδα και είναι ένας σύλλογος που υπάρχει χρόνια, λες και τα έχουν διδαχτεί όλα. Χορεύουν σαν “στρατιωτάκια”, υπάρχει μεγάλος συντονισμός δε το συναντάς εύκολα όλο αυτό πουθενά, αυτό ακόμα και για εμάς τους Πόντιους όταν πάμε να χορέψουμε κάτι δεν το κάνουμε με τόση ευκολία».

Γιατί πιστεύετε ότι τους γοητεύει τόσο η ποντιακή παράδοση;

«Δεν ξέρω ακριβώς γιατί αλλά εικάζω πως τους αρέσει το ύφος των χορών αυτών. Η Ιαπωνία είναι μια χώρα με βαθύ πολιτιστικό χαρακτήρα και τρέφει μια αγάπη για την ιστορία και τον πολιτισμό της Ελλάδας, από τα αρχαία χρόνια. Ακόμη και ο καθηγητής που δεν έχει ασχοληθεί πολύ με τους χορούς, έχει ασχοληθεί πολύ με την ιστορία της Ελλάδας και βλέπω πως την λατρεύει. Μου λέει πως ξέρει να χορεύει ποντιακά αλλά δεν ξέρει ούτε έναν ιαπωνικό παραδοσιακό χορό… ανεξήγητο!».

Υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος χορός ή τραγούδι που τους συγκινεί περισσότερο;

«Οι άντρες που χόρεψαν τον χορό “Σέρρα” ήταν κάτι – γιατί το έβλεπα – που τους άρεσε πάρα πολύ, κάναμε για παράδειγμα διάλειμμα 45 λεπτά για φαγητό και σε όποιον περίσσευε χρόνος τραβιόταν σε μια γωνία και έκανε μόνος του προπόνηση μόνος του! Ή ερχόντουσαν να με ρωτήσουν πράγματα όπως: “Πως μπορώ να το κάνω;”.

Μια ωραία επίσης σκηνή ήταν όταν με τον Σένγκα που παίζει λύρα παίξαμε το “Σεράντα μήλα κόκκινα” και προσπαθήσαμε να το τραγουδήσουμε και όλοι μαζί. Κάναμε μετάφραση και στα Ιαπωνικά σε έναν πίνακα τα λόγια και κάναμε μια προσπάθεια όλοι μαζί».

Ένα viral βίντεο ήταν και όταν μεταφράσατε ένα σύνθημα του ΠΑΟΚ στον πίνακα, τι έχετε να πείτε για αυτό;

«Υπάρχει ένα σύνθημα που υπάρχουν οι στίχοι “Πόντιοι και Παοκτσήδες εγεννέθαμε εμείς”, είπαμε να το χορέψουμε γιατί γράφτηκε από Πόντιους οπαδούς του ΠΑΟΚ και μιας και υπήρχαν μερικοί που γνωρίζανε από ποδόσφαιρο και ξέρανε τον Ιάπωνα ποδοσφαιριστή που ήρθε στον ΠΑΟΚ τον Kagawa, έδειξαν ενδιαφέρον και θέλανε να μάθουν τι σημαίνει το σύνθημα»

Ποιο είναι το όνειρό σας για το μέλλον αυτής της πολιτιστικής σχέσης ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ιαπωνία;

«Από τη στιγμή που υπάρχει θέληση από τους Ιάπωνες η οποία είναι “απέναντι” πλευρά και έχει ως σκοπό την μάθηση, εμείς από την δική μας πλευρά το βλέπουμε σαν χρέος καθώς οι Πολιτιστικοί σύλλογοι έχουν την διάθεση να διαδώσουν την κληρονομιά και την παράδοση από τους τόπους τους. 

Το χρέος μας είναι να διατηρήσουμε τα ήθη και τα έθιμα μας. Εμείς το κάνουμε στο μέγιστο βαθμό που μπορούμε για παράδειγμα με εκδηλώσεις που αφορούν την ιστορία των Πόντων. Εμείς και να μην υπήρχε η θέληση θα προσπαθούσαμε να διαδώσουμε σε όλες τις χώρες τα βασικά και την ιστορία του τόπου μας, ξεκινώντας με το βασικό, την γενοκτονία των ποντίων και αυτό να γίνει γνωστό σε όλο τον κόσμο και να υπάρξει διεθνής αναγνώριση.

Από τη στιγμή που υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που δείχνουν ενδιαφέρον για αυτό εννοείται πως πρέπει να τους τα περάσουμε όλα και νιώθω πως πρέπει να το κάνουμε αυτό! Ο σκοπός του συλλόγου μας είναι να διαδώσουμε την παράδοση μας!

Είναι κάτι δύσκολο και για να μιλήσω ρεαλιστικά, μπορεί και να μην ξαναπάμε στην Ιαπωνία… Ο επίλογος μας εκεί όταν φύγαμε είναι πως δεν θα μείνουμε μονάχα σε αυτά που κάναμε μέχρι τότε!

Χρειαζόμαστε και το ελληνικό κράτος να βοηθήσει, είναι κάτι που παίρνει διαστάσεις δηλαδή τα σχόλια που δέχτηκα στα social media από όσους είδαν τα βίντεο ήταν μαγικά και πολύ θετικά.

Γιατί να μην μεγαλώσει το έργο μας στην Ιαπωνία και όχι μόνο;»