David Lynch: Ο εικονογράφος των αόρατων ονείρων

Ξεκινώντας να γίνει ζωγράφος υπηρέτησε μια τέχνη που απέδωσε καλύτερα την ικανότητα του να βλέπει πέρα από τα ορατά. Να αντιλαμβάνεται τα μυστήρια του κόσμου μας, όπως μόνο άνθρωποι με τη δική του ενσυναίσθηση μπορούν να αντιληφθούν, να λύνει γρίφους που μοιάζουν σπαζοκεφαλιές.

Οι μετακομίσεις της οικογένειας των παιδικών χρόνων θα προσθέσουν στο σύμπαν του κουκίδες άξιες να μνημονεύει. Η Φιλαδέλφεια θα γίνει  τόπος αναφοράς.

‘‘Η πόλη είχε μια υπέροχη διάθεση – εργοστάσια, καπνός, σιδηρόδρομοι, εστιατόρια, παράξενοι χαρακτήρες και η πιο σκοτεινή νύχτα. Είδα ζωντανές εικόνες — πλαστικές κουρτίνες συγκρατημένες με κορδόνια, κουρέλια να γεμίζουν σπασμένα παράθυρα”.

Οι εικαστικές σπουδές και καταβολές του του άνοιξαν το δρόμο για να εξερευνήσει τα πιο παράξενα σύμπαντα του ανθρώπινου νου. Ο Φράνσις Μπέικον, ο Φρανκ Κάπρα θα τον συναρπάσουν.

«Ζωγράφιζα και τη ζωγραφική, όπως είπα πριν, ζωγράφιζα πολύ σκοτεινούς πίνακες. Και είδα ένα μικρό μέρος αυτής της φιγούρας να κινείται και ακούω έναν άνεμο. Και ήθελα πολύ αυτά τα πράγματα να κινούνται και να έχουν έναν ήχο μαζί τους. Και έτσι άρχισα να κάνω μια ταινία κινουμένων σχεδίων ως κινούμενο πίνακα. Και αυτό ήταν».

Ήταν το 1977 όταν έκανε ένα αληθινά εντυπωσιακό ντεμπούτο με το  “Eraserhead”, μια ταινία που τραβά τα βλέμματα όχι μόνο του ψαγμένου κινηματογραφικά χωριού αλλά και του Χόλιγουντ που γοητεύεται από τον νέο πρίγκηπα του παράδοξου. Η ταινία θα ανοίξει δειλά στο Cinema Village της Νέας, Υόρκης ενοχλώντας, αφού δεν την καταλάβαινε το σύστημα και θα πάει στόμα με στόμα στην απόλυτη αποδοχή.

«Αν διάλεγα ένα τοπίο που να απεικονίζει την εσωτερική μου ζωή θα ήταν ένα δάσος, γιατί αγαπώ το ξύλο. Υπάρχει ωραίο μυστήριο σε ένα δάσος, ιδιαίτερα σε ένα δάσος από πεύκα Ponderosa. Ήταν το αγαπημένο δέντρο του πατέρα μου και έγινε το αγαπημένο μου δέντρο. . . . απίστευτη μυρωδιά, όμορφη όψη και τα δέντρα όχι πολύ κοντά το ένα με το άλλο. Ένα δάσος φιλικό με τα πουλιά και τα ελάφια και τα ρυάκια με το παγωμένο, κρυστάλλινο νερό. Το χώμα του βαθύ, γεμάτο πευκοβελόνες, γι’ αυτό και μαλακό. Υπάρχει σιωπή μέσα στο δάσος – εκτός ίσως από ένα ελαφρύ θρόισμα του ανέμου στα φύλλα. Και το φως του ήλιου, τόσο όμορφο όπως φιλτράρεται ανάμεσα, συγκίνηση για την ψυχή.»

Ο Μελ Μπρουκς, ναι ο Μελ Μπρουκς, θα του δώσει την ευκαιρία να σκηνοθετήσει τον Άνθρωπο Ελέφαντα και η αποθέωση των υποψηφιοτήτων και των βραβεύσεων για αυτό το ασπρόμαυρο δράμα-σχόλιο πάνω στο θέαμα στην Ελισαβετιανή Αγγλία που τον στέλνει στα ουράνια.

«Ο Ντέιβιντ είναι ιδιοφυΐα, δεν υπάρχει αμφιβολία γι’ αυτό. Αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη ψυχή, τα συναισθήματα, την καρδιά. Βέβαια είναι θεοπάλαβος και προβάλλει τον δικό του συναισθηματικό και σεξουαλικό αναβρασμό στη δουλειά του», θα πει ο Μπρουκς.

Το Dune, αυτό το παράξενο εσωτερικό ταξίδι στα αστέρια, ήταν ένα εισπρακτικό ναυάγιο όμως για τους φανατικούς του φίλους ήταν ένα σκαλί ακόμα στο δρόμο προς τη λατρεία. Θα χρειαστούν δυο χρόνια στάσης από τον Αμμόλοφο του Φρανκ Χέρμπερτ για να φτάσει η στιγμή της αποθέωσης και της συγχώρεσης μιας αποτυχίας. Η γιγάντια αποτυχία της περιπέτειας με τις γαλαξιακές οικογενειακές δυναστείες που πολεμούν για την κατοχή ενός «μπαχαρικού» που εξορύσσεται σε έναν έρημο πλανήτη, γίνεται για λίγο το φρένο. Ήμουν σχεδόν νεκρός θα πει για κείνη την εποχή. Ο Dino De Laurentiis προσπαθεί να συνέλθει από την τυφλή εμπιστοσύνη του σε κάτι που τελικά αποδείχτηκε ζημιογόνο. Θα προχωρήσει όμως και στη χρηματοδότηση της επόμενης ταινίας χωρίς δεύτερη σκέψη.

«Η ευτυχία δεν είναι ένα νέο αυτοκίνητο. είναι η εκτέλεση της δουλειάς. Αν σας αρέσει να το κάνετε, το αποτέλεσμα θα είναι χαρά».

Ακολουθεί δυο χρόνια αργότερα το Μπλε Βελούδο. Ο απόλυτος διαχρονικός μύθος του ακραίου ερωτισμού. Isabella Rossellini, Dennis Hopper, Laura Dern  Kyle MacLachlan, φετιχισμός, ερωτικές καταχρήσεις, σαδομαζοχισμός, σεξουαλική τελετουργία των άκρων που αποθεώνεται σε μια εικοσάλεπτη σκηνή που μένει στην παγκόσμια κινηματογραφική βιομηχανία. Η Βενετία θα το απορρίψει από το πρόγραμμα της, οι θεατές θα το αποθεώσουν στις οθόνες όλου του πλανήτη. Εδώ και το ξεκίνημα της συνεργασίας του με τον Angelo Badalamenti που γέννησε αριστουργήματα soundtrack.

Ένας οξυδερκής μανιχαϊσμός, ανάμεσα στο καλό και το κακό, θα τον απασχολήσει έντονα. Υπερβατικά διαλογιστής, διαισθητικά σουρεαλιστής όποτε χρειάστηκε. δεν σταμάτησε στιγμή να συλλογάται με έναν μοναδικά παράξενο, για το μέσο όρο, τρόπο. Βαθιά επιδραστικός στους επιγόνους του θα κάνει σχολή που καταγράφεται στο λεξικό της Οξφόρδης ως lynchian.

«Το θέμα είναι ότι αν σου έρθει μια ιδέα που αγαπάς και θέλεις να την πραγματοποιήσεις, τότε το ταξίδι της συνειδητοποίησής της θα πρέπει να είναι χαρούμενο και το αποτέλεσμα να είναι χαρούμενο».

Στις Κάννες το 1990 φτάνει η στιγμή της αποθέωσης. Το οδοιπορικό του Σέιλορ και της Λούλα μακριά από τους διώκτες τους θα γίνει ένα από τα πιο λατρεμένα κόντρα λαβ στόρι της Ιστορίας του σινεμά. Η Ατίθαση Καρδιά του κερδίζει το Χρυσό Φοίνικα και η ώρα των μεγάλων κοινών πλησιάζει.

Η ώρα της απόλυτης αποθέωσης όμως και η στιγμή που η τηλεόραση αλλάζει για πάντα ονομάζεται Twin Peaks. 14 υποψηφιότητες για Emmy, συμπεριλαμβανομένων των υποψηφιοτήτων για τον Lynch για το σενάριο και τη σκηνοθεσία του πιλότου, αλλά κυρίως ένα έκπληκτο κοινό που για 3 σεζόν για παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα την κάθοδο στην ανεξήγητη πλευρά του ανθρώπινου μυαλού. Χάρη στην επιμονή του Μάικ Φροστ οι τρεις κύκλοι θα γίνουν πραγματικότητα και ο Λιντς χάρη στη δολοφονία της Λόρα Πάλμερ θα γίνει ο άνθρωπος που ανανέωσε το ενδιαφέρον του θεατή για τη μικρή οθόνη.

Η συνέχεια στο σινεμά το ίδιο γοητευτική και αναπάντεχη.

Lost Highway, Mulholland Drive, και το αναπάντεχα ήρεμο The Straight Story, θα κάνουν ακόμα και τον αρνητή του κραταιό κριτικό Ρότζερ Έμπερτ να υποκλιθεί.

Το 2006 θα παρουσιάσει το Inland Empire, ένα στοίχημα για πολλούς χαμένο, γυρισμένο με βιντεοκάμερα και τόνους πειραματισμού, θα δοκιμάσει ξανά τα κινηματογραφικά όρια και αντοχές, ένα τρίωρο παιχνίδι μυαλού που μάλλον δεν βρήκε πολλούς αποδέκτες.

«Ο διαλογισμός μου έδωσε αβίαστη πρόσβαση σε απεριόριστα αποθέματα ενέργειας, δημιουργικότητας και ευτυχίας βαθιά μέσα μου. Αυτό το επίπεδο ζωής μερικές φορές ονομάζεται «καθαρή συνείδηση»—είναι ένα θησαυροφυλάκιο. Και αυτό το επίπεδο ζωής είναι βαθιά μέσα σε όλους μας».

Λάτρεψε τις ανατολικές φιλοσοφίες τις οποίες προήγαγε μέσα από το ίδρυμα του, παντρεύτηκε 4 φορές και απέκτησε 4 παιδιά, αρρώστησε από αυτό που αγαπούσε πολύ, το τσιγάρο: «Το κάπνισμα ήταν κάτι που αγαπούσα πολύ, αλλά στο τέλος με χτύπησε. Ήταν μέρος της καλλιτεχνικής ζωής για μένα», είπε. Από τους τελευταίους δημιουργούς με τη λογική του auteur, γεννήτορας ενός σύμπαντος αλλόκοτου, που εξερεύνησε τα πιο μύχια της ανθρώπινης ύπαρξης, χωρίς να υποβάλλει απαντήσεις στις άπειρες ερωτήσεις που γεννούσαν οι εικόνες του.

”Όταν ο ορίζοντας είναι στο κάτω μέρος, είναι ενδιαφέρον Όταν ο ορίζοντας είναι στην κορυφή, είναι ενδιαφέρον Ο ορίζοντας είναι στη μέση, είναι βαρετός σαν σκατά».

Η άρνηση του να σκηνοθετήσει την Επιστροφή των Τζεντάι στέρησε από τον Πόλεμο των Άστρων ένα tricky στοίχημα, ο έρωτας του για τη Ροσελίνι στοίχειωσε την κινηματογραφική βιομηχανία, η προπερσινή του εμφάνιση ως Τζον Φορντ στο «The Fablemans» του Στίβεν Σπίλμπεργκ και η φωνή του τρελού επιστήμονα στο «Robot Chicken», kατά τη διάρκεια του lockdown, ο Lynch μετακόμισε στο YouTube για να δημοσιεύει καθημερινά δελτία καιρού, συγκεντρώνοντας τελικά μια συλλογή 950 μετεωρολογικών μελετών ως μέρος μιας καθημερινής τελετουργίας, από τα παράλληλα πράματα που πρέπει να γνωρίζεις.

«Είναι δύσκολο να ζεις με εμφύσημα. Με το ζόρι αλλάζω δωμάτιο, περπατάω στον διάδρομο και είναι σαν να έχω μια πλαστική σακούλα τυλιγμένη γύρω από τον λαιμό μου. Bέβαια, ποτέ δεν μου άρεσε ποτέ να βγαίνω έξω, οπότε είναι μια δικαιολογία για να μένω μέσα. Από την άλλη, αντιλαμβάνομαι ότι οι συνήθειες του παρελθόντος με απομάκρυναν από αυτό που αγαπώ περισσότερο. Λατρεύω τα κινηματογραφικά πλατό».

Ο άνθρωπος που τρύπωσε στα όνειρα μας με ένα καθοριστικό τρόπο, νομοτελειακά σχεδόν και τελεσίδικα, συνεχίζει πλέον αλλού το μοναδικό του έργο…Ένα κομμένο αυτί σε ένα παρτέρι μιας ήσυχης κωμόπολης, μια χαρακιά στο πρόσωπο ενός wannabe Elvis, μια απέραντη μοναχική λεωφόρος που όμως δεν έχει ορίζοντα, ένα παράξενο κίτρινο σύθαμπο στα ατέλειωτα χειμωνιάτικα απογεύματα θα είναι πάντα λόγοι για να τον θυμόμαστε.