Έχεις καταλάβει τι ετοιμάζονται να κάνουν στα μουσεία της Θεσσαλονίκης;

Λέξεις: Γιάννης Θεοχάρης

Για μία ακόμη φορά η Θεσσαλονίκη έρχεται αντιμέτωπη με ένα πολιτικό ζήτημα που αφορά τις αρχαιότητες. Τα δύο μεγάλα δημόσια μουσεία της πόλης, το Αρχαιολογικό και το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού (μαζί με αυτό του Λευκού Πύργου), σύμφωνα με το νομοσχέδιο που έχει καταθέσει στη Βουλή η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, θα αποκοπούν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και θα αποτελέσουν Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου. Το ίδιο θα συμβεί και σε δύο μουσεία της Αθήνας (το Εθνικό και το Βυζαντινό) και το Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου. Αυτή η αλλαγή πόσο ακουμπά και ανησυχεί τον πολίτη της Θεσσαλονίκης; 

Είναι ίσως ανώφελο κάποιος να μιλήσει για τέτοια προβλήματα σε μία πόλη που εδώ και χρόνια η καθημερινότητα είναι σκληρή, η απογοήτευση από το πολιτικό προσωπικό σταθερή, η επιθυμία για αναβάθμιση της ποιότητας ζωής μάταιη. Και δεν θα έρθω να υπερασπισθώ τα μουσεία και το έως τώρα έργο τους, ενισχύοντας μία συζήτηση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ναρκισσιστική και κυρίως απολογητική από την πλευρά των αρχαιολόγων. Η επίθεση από την πλευρά της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου στα μουσεία και την Αρχαιολογική Υπηρεσία γίνεται επειδή ακριβώς αυτή (ενν. η ηγεσία) δεν έχει επιδιώξει τον διάλογο και δεν αισθάνθηκε καν την ανάγκη να προσκομίσει στοιχεία που να υποστηρίζουν τη συγκεκριμένη «μεταρρύθμιση». 

Επίσης, δεν θα αποσαφηνίσω την έννοια του «δημοσίου» στους Θεσσαλονικείς. Η πόλη έχει εδώ και χρόνια έχει καταλάβει τι σημαίνει εξυπηρέτηση ενός δημόσιου σκοπού μέσα από ημι-ιδιωτικές δομές, με το παράδειγμα των συγκοινωνιών της, από το 1957, οπότε με μία άλλη «εκσυγχρονιστική» υπουργική απόφαση ιδρύθηκε ένα Ν.Π.Ι.Δ., ο Ο.Α.Σ.Θ.

Η μετατροπή των δύο μουσείων σε Ν.Π.Δ.Δ. θα φέρει μία σειρά από αλλαγές, που θα επιβαρύνουν και άλλο τη μοίρα της Θεσσαλονίκης. Με αυτήν την αλλαγή θα καλλιεργηθεί περαιτέρω η νοσηρή σχέση της πόλης με την κεντρική πολιτική σκηνή, η συστηματική προσπάθεια της τελευταίας να ελέγχει από μακριά τα δημόσια πράγματα της Θεσσαλονίκης, διορίζοντας δικούς της μεσάζοντες. Στην περίπτωση των δύο μουσείων αυτοί οι μεσάζοντες θα είναι οι διορισμένοι πρόεδροι και μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων. 

Τι σημαίνει διορισμός Δ.Σ. από την/τον εκάστοτε Υπουργό; Δεν χρειάζεται να φανταστούμε μία τέτοια κατάσταση μακριά από τη Θεσσαλονίκη, όσο η πραγματικότητα ειδικά στο Υπουργείο Πολιτισμού μάς δίνει τα καλυτέρα παραδείγματα. Στη Θεσσαλονίκη εδρεύει από το 1997 το Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, ένα Ν.Π.Ι.Δ. εποπτευόμενο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Η επιλογή της ίδρυσής του στη Θεσσαλονίκη έγινε για προφανείς λόγους: υπήρχαν οι υποδομές (το νεοσύστατο τότε Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού) σε μία πόλη με 15 βυζαντινά μνημεία ενταγμένα στον κατάλογο της UNESCO. Ωστόσο, ας καθίσει κάποιος να δει εάν τα μέλη του Δ.Σ. που έχουν κατά καιρούς διοριστεί σε αυτόν τον οργανισμό (και επί ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ) έχουν σταθερή ή έστω κάποια σχέση με την πόλη. Δεν είναι τυχαίο ότι πρόσφατα το Διοικητικό του Συμβούλιο έκοψε την βασιλόπιτα στην Αθήνα.

Τι προβλέπει επιπλέον αυτό το νομοσχέδιο; Το Διοικητικό Συμβούλιο του μουσείου να αποφασίζει, για παράδειγμα, τον δανεισμό και την έκθεση έργων στο εξωτερικό. Τίποτε δεν θα είναι αμετακίνητο. Ο κρατήρας του Δερβενίου θα είναι σε συνεχή ταξίδια. Εάν στην πόλη «μετακινήθηκαν» με ευκολία και χωρίς αιδώ αρχαιολογικοί χώροι λόγω του μετρό, οι θησαυροί των μουσείων θα είναι με ένα διαβατήριο σε εκθέσεις ανά τον κόσμο, ακόμη και για μισό αιώνα σε παραρτήματα του εξωτερικού.

Αυτό είναι το αποτέλεσμα τέτοιων πολιτικών επιλογών. Αντί για την αποκέντρωση, βλέπουμε και πάλι τον συγκεντρωτισμό, την δημιουργία αποστάσεων ανάμεσα στους οργανισμούς και τους κατοίκους της πόλης. Αυτό είναι το αποτέλεσμα των διορισμών: η ρήξη με την πόλη, η διάρρηξη της συνοχής των πολιτιστικών θεσμών με τους πολίτες. Τι θα συμβεί τελικά με τα διορισμένα από την/τον εκάστοτε Υπουργό Διοικητικά Συμβούλια στα μουσεία; Πελατειακή σχέση, αναξιοκρατία, ρουσφέτι. Το έχει περιγράψει πολύ εύστοχα ο αγαπημένος μας Ντίνος Χριστιανόπουλος:

«Είμαι εναντίον των κλικών. Προωθούν τους δικούς τους, τους άλλους όλους τους θάβουν[…]. Κυριαρχούν οι γλείφτηδες και οι τζουτζέδες. Δεν έχω καμία αμφιβολία πως το μέλλον ανήκει στα σκουπίδια».

*Ο Γιάννης Θεοχάρης είναι Αντιπρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων

Αν θέλεις να εκφράσεις την αντίθεση σου στο σχέδιο μετατροπής των μουσείων διάβασε το ψήφισμα του AVAAZ που ακολουθεί και πρόσθεσε την υπογραφή σου εδώ.

Υπερασπιζόμαστε τα δημόσια αρχαιολογικά Μουσεία Η κυβέρνηση σχεδιάζει να αποκόψει τα πέντε μεγαλύτερα δημόσια αρχαιολογικά Μουσεία, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και τα μετατρέπει σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου που θα διοικούνται από Διοικητικά Συμβούλια διορισμένα από την εκάστοτε κυβέρνηση, τη λειτουργία των οποίων τα πληρώνουμε όλοι μας. Τα Διοικητικά Συμβούλια θα διαχειρίζονται την πολιτιστική κληρονομιά των Μουσείων με εμπορευματική λογική, με στόχο το οικονομικό κέρδος, την αύξηση εισιτηρίων, την κατάργηση κάθε δωρεάν παροχής για το κοινό, ενώ θα έχουν την αρμοδιότητα να ιδρύουν παραρτήματα στο εξωτερικό, εξάγοντας μόνιμα αρχαιότητες από την Ελλάδα. Η επιστημονική κοινότητα στην Ελλάδα και το εξωτερικό και οι εργαζόμενοι και εργαζόμενες στα Μουσεία αντιστέκονται. Ήρθε η σειρά των πολιτών να αντιδράσουν! Τα δημόσια αρχαιολογικά Μουσεία δεν χρειάζονται «ημέτερους» που θα τα απομυζούν. Χρειάζονται τόνωση του δημόσιου χαρακτήρα, πραγματική ενίσχυσή τους με οικονομικούς πόρους και μόνιμο προσωπικό, για να επεκτείνουν το επιστημονικό, μορφωτικό, παιδευτικό και ψυχαγωγικό έργο και να τοπροσφέρουν ισότιμα σε όλους τους πολίτες. Η πολιτιστική κληρονομιά είναι η κοινή μας περιουσία, δεν την παραχωρούμε στους «εκλεκτούς» της εκάστοτε κυβέρνησης. Τα δημόσια Μουσεία ανήκουν σε όλους μας. Ζητάμε να αποσυρθεί το σχέδιο νόμου που μετατρέπει τα πέντε μεγάλα δημόσια Μουσεία σε κυβερνητικά υποχείρια.