Αντρέι Βάιντα: Ο κινηματογραφικός «μαέστρος» από την Πολωνία

Λέξεις: Μυρσίνη Σαχανίδου

Ο σκηνοθέτης που σημάδεψε με το έργο του τον παγκόσμιο κινηματογράφο γεννήθηκε στις 6 Μαρτίου 1926 στο Σουβάλκι της Πολωνίας και έφυγε από τη ζωή το 2016, αφήνοντας πίσω του τεράστια καλλιτεχνική κληρονομιά.

Η προσφορά του Αντρέι Βάιντα στο σινεμά έχει βραβευτεί διεθνώς. Το 1982 έλαβε το Τιμητικό Βραβείο Σεζάρ, το 1996 την Τιμητική Χρυσή Άρκτο, το 1998 τον Τιμητικό Χρυσό Λέοντα και το 2000 το Τιμητικό Όσκαρ. 

Κατά τη διάρκεια της εφηβείας του ξεσπά ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος και ο σκηνοθέτης συμμετέχει στην Αντίσταση. Η τραγική εμπειρία του πολέμου τον ακολούθησε, μοιραία, στο μεταγενέστερο έργο του.

Ξεκινά να γυρίζει ταινίες και ντοκιμαντέρ μικρού μήκους τη δεκαετία του ’50 και οδηγείται στην παραγωγή της πρώτης ταινίας μεγάλου μήκους της καριέρας του με τίτλο «Μια γενιά» (1955). Όταν η ηθοποιός Jane Fonda παρουσίασε το Τιμητικό Όσκαρ το 2000, αναφέρθηκε στην πρώτη ταινία του σκηνοθέτη, καθώς και στις επόμενες δύο, το «Κανάλ» (1957) και το «Στάχτες και διαμάντια» (1958). Η τριλογία που συνέθεσε ο Wajda, εξετάζει τις συνέπειες του πολέμου στους νέους της χώρας του. O ίδιος στον ευχαριστήριο λόγο του δήλωσε πως η θερμή ελπίδα του είναι πως οι μόνες φλόγες που θα συναντούν οι άνθρωποι θα είναι τα μεγάλα πάθη της καρδιάς: η αγάπη, η ευγνωμοσύνη και η αλληλεγγύη.

Στην ταινία «Η γενιά» παρουσιάζεται το ταξίδι των νεαρών πρωταγωνιστών προς την ενηλικίωση κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής, στην Πολωνία.

Το «Κανάλ» (1957), μια ιστορία για την εξέγερση της Βαρσοβίας τον Αύγουστο του 1944, απέσπασε Βραβείο της επιτροπής του Φεστιβάλ των Καννών.

Το «Στάχτες και διαμάντια» βραβεύεται με το FIPRESCI στο φεστιβάλ της Βενετίας. Ο σκηνοθέτης παρουσιάζει τον σαγηνευτικό Zbigniew Cybulski, ο οποίος είχε τη φήμη του «πολωνού James Dean». Ο ηθοποιός βρήκε τραγικό θάνατο το 1967.

Ακολούθησαν πάνω από 40 ταινίες, κινηματογραφικές και τηλεοπτικές, σειρές και ντοκιμαντέρ. Οι ταινίες του, η μία μετά την άλλη, συνέχισαν να λαμβάνουν σημαντικές διακρίσεις σε ευρωπαϊκά φεστιβάλ και να συγκινούν το κοινό. Ο Wajda συνέχιζε να δημιουργεί αδιάκοπα.

Κάθε χρόνο οι παραγωγές του ξεχώριζαν σε παγκόσμιο επίπεδο, με την πρώτη υποψηφιότητα για Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. να έρχεται το 1976, για την ταινία «Η γη της επαγγελίας», μια κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος του βραβευμένου με Νόμπελ Πολωνού λογοτέχνη, Wladyslaw Stanislaw Reymont.

Οι υποψηφιότητες για το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας συνεχίστηκαν και τα επόμενα χρόνια με τα αριστουργηματικά φιλμ «Οι δεσποινίδες του Βίλκο» (1979),  «Ο άνθρωπος από σίδερο» (1981), το οποίο απέσπασε το Palme d’Or  για την καλύτερη ταινία, στο Φεστιβάλ των Καννών και «Katyn» 2007.

Η τελευταία του ταινία «Powidoki» έκανε πρεμιέρα στο φεστιβάλ της Βενετίας το 2016. Στο κύκνειο άσμα του, ο σκηνοθέτης χτίζει το πορτραίτο του πρωτοποριακού ζωγράφου  Wladyslaw Strzeminski.

Ήταν και θα παραμείνει ένας σκηνοθέτης που σε όλες τις ιστορίες που αφηγήθηκε, υποστήριξε ότι το προσωπικό είναι βαθιά πολιτικό και το πολιτικό, αναπόφευκτα, προσωπικό. Η ευαισθησία με την οποία προσέγγιζε τους χαρακτήρες του και ο τρόπος με τον οποίο εξερεύνησε όλες τις πτυχές του ανθρώπινου συναισθήματος θα έχουν ιδιαίτερη θέση, παγκοσμίως και διαχρονικά, στην ιστορία του κινηματογράφου.