Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης: Δυστυχώς εξαίρεση και όχι κανόνας

του Κωνσταντίνου Ζέρβα, kvzervas@gmail.com*

Κάθε Νοέμβρη η Θεσσαλονίκη γίνεται λαμπερή. Ο λόγος; Tο «Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης»  που διοργανώνεται στην πόλη μας. Επισκέπτες, θεατές, κινηματογραφιστές με καρτελάκια στο στήθος γεμίζουν κινηματογραφικές αίθουσες, μπαράκια, ξενοδοχεία, δρόμους. Η απόλυτη εξωστρέφεια για μια διοργάνωση με διεθνές βεληνεκές, ελκυστικότητα και αποδοχή.

Ξεκίνησε το 1960 με πρωτοβουλία ενός οραματιστή, του Παύλου Ζάννα, ως «Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου». Το 1966 ονομάστηκε «Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου» και λειτούργησε ως εθνικό φεστιβάλ μέχρι και το 1991. Η παρακμή του ελληνικού κινηματογράφου μοιραία μεταφέρθηκε στο Φεστιβάλ, μετατρέποντάς το σε ένα ακόμη τοπικού ενδιαφέροντος γεγονός με εσωστρέφεια και …γραφικότητα. Ας θυμηθούμε και το Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού που περίπου εκείνα τα χρόνια μας …άφησε χρόνους με ωραίες αναμνήσεις.

Και κάπου εκεί οι κατάλληλοι άνθρωποι πήραν τη σωστή απόφαση: το Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου έγινε Διεθνές. Και εγένετο φως!

Με τη διεθνοποίησή του, ο πολιτιστικός αυτός θεσμός δεν έμεινε μόνο στην τοπική μουρμούρα αλλά εξελίχθηκε. Συνδέθηκε και παρείχε κίνητρα που κατάφεραν να κινητοποιήσουν τις δημιουργικές, διανοητικές και καλλιτεχνικές δυνάμεις από όλη την Ελλάδα. Είχε και συνεχίζει να έχει θετική επίδραση στις ελληνικές παραγωγές, ενισχύοντας στην πράξη την εξωστρέφεια του ελληνικού κινηματογράφου. Ακούσθηκε εκτός επικράτειας κι έγινε δίαυλος επαφής με παγκόσμιες αναζητήσεις που αποτυπώνονται μέσα από το πρίσμα του κινηματογράφου.

Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για τον ρόλο της τέχνης στα χρόνια της κρίσης, για τον ρόλο του κράτους και της κρατικής χρηματοδότησης κατ’ επέκταση, για τα κίνητρα και τα αντικίνητρα του θεσμικού και οικονομικού περιβάλλοντος. Μια τέτοια σοβαρή συζήτηση εκκρεμεί. Με την ευκαιρία όμως μιας ακόμη επιτυχημένης διοργάνωσης, θα ήθελα να τονίσω το ζήτημα των ωφελειών που μπορεί να αποκομίσει η πόλη από μία ουσιαστική πολιτική για τον πολιτισμό.

Η Θεσσαλονίκη πρέπει να επιδιώξει την οργάνωση γεγονότων παρόμοιας ίσως και ακόμη μεγαλύτερης εμβέλειας. Μην σπεύσει κανείς να μιλήσει για άκρατη εμπορευματοποίηση – είναι λάθος προσέγγιση. Αν αντιπαραβάλλουμε για παράδειγμα την πορεία των «Δημήτριων» με αυτή του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου, θα αντιληφθούμε πολύ γρήγορα ποια είναι η πορεία που πρέπει να ακολουθήσουμε.

Οι θεατές των «Δημητρίων» μειώνονται με το χρόνο: το 2013 ήταν 38.000, το 2014 36.000, το 2015 25.000 και το 2016 ήταν 27.800. Αυτός ο αριθμός θεατών, για ένα ετήσιο φεστιβάλ με περίπου 50 εκδηλώσεις σε μία πόλη ενός εκατομμυρίου κατοίκων, δεν τιμά κανέναν. Ούτε έσοδα της τάξης των 9.000 ευρώ περίπου είναι σοβαρό αποτέλεσμα όταν η διοργάνωση κοστίζει μισό εκατομμύριο κάθε χρόνο. 

Θέλετε τα αντίστοιχα νούμερα για το Φ.Κ.Θ.; 312.000 Θεατές και επισκέπτες όλο τον χρόνο, εκ των οποίων 130.000 θεατές και επισκέπτες στο δεκαήμερο του Νοεμβρίου (Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου) και 85.000 θεατές και επισκέπτες στο δεκαήμερο του Μαρτίου (Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης). Πέραν του γεγονότος ότι βρίσκεται ανάμεσα στα 50 σημαντικότερα αντίστοιχα φεστιβάλ διεθνώς. Σε επίπεδο συμμετοχών: 200 καλλιτέχνες και παραγωγοί από Ελλάδα, και 60 καλλιτέχνες και παραγωγοί από εξωτερικό στο 10ήμερο Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Ενώ στο 10ήμερο του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ 100 καλλιτέχνες και παραγωγοί από Ελλάδα, και 50 καλλιτέχνες και παραγωγοί από εξωτερικό!

Αλλά ας δούμε τι γίνεται στο εξωτερικό, όχι πολύ μακριά, εδώ δίπλα μας στα Βαλκάνια.

Το Νόβισαντ, στη γειτονική Σερβία, με το ΕΧΙΤ FESTIVAL τι καταφέρνει; Το φεστιβάλ αυτό ξεκίνησε το 2000 ως μια διαμαρτυρία των φοιτητών εναντίον της κυβέρνησης αλλά έχει εξελιχθεί σε ένα από τα αγαπημένα ευρωπαϊκά φεστιβάλ μουσικής και ως ένας οργανισμός με ισχυρή κοινωνική βάση. To EXITFESTIVAL έχουν επισκεφθεί πάνω από δύο εκατομμύρια άνθρωποι και περισσότερες από 60 χώρες. Το CNN, Οι New York Times, και πολλοί άλλοι έχουν επανειλημμένα διακηρύξει το EXIT μεταξύ των δέκα  καλύτερων φεστιβάλ παγκοσμίως.To Νόβισαντ κερδίζει από αυτό από 17 – 34 εκατομμύρια ευρώ. Αλλάζει όπως καταλαβαίνουμε ο ρους της πόλης, που μεταξύ μας δεν έχει και την πολιτιστική παράδοση της Θεσσαλονίκης!

Και αν μπορεί το Νοβισαντ της Σερβίας – δεν μπορεί η Θεσσαλονίκη; Θυμηθείτε ανάλογες στιγμές εδώ. Τη συναυλία των U2, την έκθεση Καραβάτζιο, τους Θησαυρούς του Αγίου Όρους στο Βυζαντινό Μουσείο το 1997 στο πλαίσιο της «Θεσσαλονίκη Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Πρωτεύουσα 1997». Μεγάλες στιγμές αλλά αποσπασματικές. Χωρίς συνέχεια, χωρίς συνολικό σχεδιασμό άφησαν απλά μία ωραία και γλυκιά ανάμνηση αλλά τίποτε παραπάνω.

Η πρότασή μου – που θα έχω την ευκαιρία να ξεδιπλώσω στην περίοδο μέχρι τις αυτοδιοικητικές εκλογές του Μαΐου είναι σε αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση. Να κάνουμε τη Θεσσαλονίκη γνωστή. Να προσελκύσουμε και να διοργανώσουμε επί μόνιμης βάσης μεγάλα γεγονότα, παρόμοιες διοργανώσεις που θα αφήσουν και θα αφήνουν επί σειρά ετών σημαντικό πολιτιστικό, κοινωνικό αλλά και οικονομικό αποτύπωμα. Να παντρέψουμε καλλιτεχνική και πολιτιστική αξία με ένα απτό αποτέλεσμα για την πόλη.

Μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να κινητοποιήσει δυνάμεις, χρηματικούς και ανθρώπινους πόρους και να συμπαρασύρει παθογένειες. Να σπάσει έναν κρίκο από την αλυσίδα που κρατά τη Θεσσαλονίκη δέσμια χρόνιων προβλημάτων και αφάνειας. Να μην αποτελεί το εξαιρετικό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης την εξαίρεση, αλλά το σημαντικό γεγονός του Νοεμβρίου στην πλούσια πολιτιστική ατζέντα της πόλης. Για ολόκληρο το χρόνο!

*Ο Κ. Ζέρβας είναι Πολ. Μηχανικός, Δημοτικός Σύμβουλος και υποψήφιος Δήμαρχος Δήμου Θεσσαλονίκης