Μία Ελληνίδα επιμελείται ένα εντυπωσιακό εθνικό περίπτερο στην Μπιενάλε της Βενετίας
Το έργο του Igor Grubić για το Κροατικό Περίπτερο, που είναι εν εξελίξει εδώ και δεκατρία χρόνια, παρουσιάζεται για πρώτη φορά εξ’ ολοκλήρου στην 58η Μπιενάλε της Βενετίας, σε επιμέλεια Κατερίνας Γρέγου.
Το έργο του Igor Grubić για το Κροατικό Περίπτερο με τίτλο Traces of Disappearing (In Three Acts), 2006-2019, που είναι εν εξελίξει εδώ και δεκατρία χρόνια, παρουσιάζεται για πρώτη φορά εξ’ ολοκλήρου στην 58η Μπιενάλε της Βενετίας, σε επιμέλεια Κατερίνας Γρέγου. Είναι η 3η φορά που η Γρέγου επιμελείται εθνικό περίπτερο στην Μπιενάλε της Βενετίας, μετά την Δανία (2011) και το Βέλγιο (2015).
Αποτελείται από τρία σχετικά μεταξύ τους φωτογραφικά δοκίμια (σε τρείς «πράξεις») και μια ταινία μικρού μήκους σε ένα mise-en-scène ειδικά διαμορφωμένο από τον σχεδιαστή Rihards Funts. Το έργο ξεκίνησε το 2006, όταν ο καλλιτέχνης άρχισε να καταγράφει τη μεταπολεμική, μεταβατική πραγματικότητα στην Κροατία και κυρίως τη θεμελιακή στροφή από τον σοσιαλισμό στον καπιταλισμό. Εξετάζει τις αλλαγές που επέφερε η μετάβαση αυτή στην στέγαση, την εργασία, τον αστικό ιστό, τον δημόσιο χώρο και τις κοινωνικές σχέσεις. Χρησιμοποιεί βίντεο και φωτογραφία —εδώ σε μορφή ‘photo essay’ — για να συνδέσει την καλλιτεχνική πρακτική με την κοινωνική ευαισθησία και την πολιτική αλλαγή.
Ο Grubić ξεκίνησε φωτογραφίζοντας έναν αυτοσχέδιο οικισμό αστέγων, ειδικότερα τις δραστηριότητες ενός ατόμου — έναν ‘φτωχό Βασιλιά’, όπως τον αποκαλεί— που του κίνησε το ενδιαφέρον με την πρακτική και και τον εφευρετικό τρόπο διαμόρφωσης του χώρου του. Έτσι προέκυψε η φωτογραφική σειρά Wild House, ένα από τα τρία κεφάλαια, ή πράξεις, έργο το οποίο εξετάζει τις συνθήκες διαβίωσης κοινοτήτων στο περιθώριο της κοινωνίας. Διερευνά επίσης τις αλλαγές στον δημόσιο χώρο με την αυξανόμενη ιδιωτικοποίηση της ιδιοκτησίας.
Η δεύτερη πράξη με τίτλο Filigree Sidewalk εξετάζει τις αλλαγές στα παραδοσιακά επαγγέλματα —όπως χρυσοχόοι, ράφτες, κουρείς, γουναράδες— και την τοπική χειροτεχνία και επισημαίνει ποια απ’ αυτά επιβιώνουν, προσαρμόζονται ή μεταλλάσσονται και ποια αργοσβήνουν η εξαφανίζονται.
Η τρίτη πράξη, Deconstruction of the Factory παρουσιάζει μια σειρά από εγκαταλελειμμένα εργοστάσια — μια σημαίνουσα αρχιτεκτονική κληρονομιά στην Κροατία. Πρόκειται για μνημειακά δείγματα της μετάβασης από τη βιομηχανική στη μεταβιομηχανική οικονομία, των αλλαγών στις συνθήκες εργασίας, της απαξίωσης των εργατών και της σταδιακής τους αποδυνάμωσης έναντι του καπιταλισμού. Ταυτόχρονα, τα εργοστάσια σηματοδοτούν έντονα το πέρασμα από μια περίοδο συγκεκριμένων ιδεολογιών, πολιτικών πεποιθήσεων και αξιών (του σοσιαλισμού) σε μια εποχή της μετα-ιδεολογίας, της μετα-πολιτικής και της γενικευμένης πολιτικής απάθειας (του ύστερου καπιταλισμού).
Τα εγκαταλελειμμένα εργοστάσια της τρίτης αυτής πράξης αποτελούν το σκηνικό για το μικρού μήκους animation φιλμ του Grubić με τίτλο How Steel was Tempered. Μέσα από την σχέση ενός πατέρα με το γιο του ο καλλιτέχνης σ ́αυτό το ποιητικό, φιλμ συνδέει την ιστορία των εργατών, των οικογενειακών δεσμών και των αλλαγών που παρατηρούνται από γενιά σε γενιά, υποδεικνύοντας τη σημασία των σχέσεων που χτίζονται στην αλληλεγγύη, τον κοινό κοινωνικό χώρο και τη δημιουργική, συνεργατική εργασία. Η ταινία έχει ήδη λάβει τέσσερα βραβεία. Μια νέα εκδοχή της θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στη Βενετία.
«Το έργο του Grubić για την 58η Μπιενάλε της Βενετίας προστίθεται στην ήδη σημαντική του συμβολή στη διατήρηση της μνήμης της κροατικής ιστορίας της αρχιτεκτονικής, της εργασίας και του πολιτισμού», σημειώνει η Κατερίνα Γρέγου στο επιμελητικό της κείμενο.
«Το Traces of Disappearing (In Three Acts) εντάσσεται καθαρά στην παράδοση του κοινωνικά ευαισθητοποιημένου ντοκιμαντέρ και της ανθρωπιστικής διάστασης της καταγραφικής φωτογραφίας όπως τη γνωρίσαμε από φωτογράφους όπως οι August Sander, Walker Evans, Lewis Hines, Dorothea Lange, των οποίων η δουλειά έστρεψε την προσοχή του κοινού στους κοινωνικά αθέατους και αποκομμένους. Εδώ, ωστόσο, η ανθρώπινη κατάσταση ποτέ δεν εικονίζεται απευθείας αλλά υπονοείται από την απουσία της: είναι χαρακτηριστικό ότι δεν εμφανίζεται ούτε ένας άνθρωπος σε όλες τις φωτογραφίες. Αντίστοιχα, ενώ συμβαίνουν τόσα πολλά γύρω και πίσω από την εικόνα, ελάχιστη δράση υπάρχει στην ίδια τη φωτογραφία. Με τον τρόπο αυτό λειτουργεί σχεδόν σαν ένα είδος επιτάφιου θρήνου, όχι μόνο για τη φωτογραφική στιγμή κατά την προσέγγιση του Roland Barthes (ότι, δηλαδή, κάθε φωτογραφία περιέχει το στοιχείο του θανάτου και καταδεικνύει πάντοτε αυτό που “υπήρξε”), αλλά για ολόκληρους τρόπους ζωής που χάνονται λίγο-λίγο».
Όσο για τον χώρο που φιλοξενεί το Κροατικό Περίπτερο, πρόκειται για πολύ παλιό κτίριο σε ένα σχέδιο του 16ου αιώνα από τον Jacopo dei Barbari. Ένα κτίριο σε αυτόν το χώρο εμφανίζεται ήδη ως ένα παλάτι, με καταστήματα στο ισόγειο. Το 1700 κατεδαφίστηκε και οι δύο αποθήκες- κτίσματα, τα οποία παραμένουν σήμερα, χτίστηκαν. Το 1900 έγινε έδρα μιας μεγάλης κατασκευαστικής εταιρείας και στη συνέχεια για πολλά χρόνια ήταν ένα ξυλουργείο, το οποίο έκλεισε μόλις πρόσφατα. Είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιείται ο χώρος για ένα εθνικό περίπτερο στις εκθέσεις της La Biennale di Venezia.
Σημειώνεται ότι τo Κροατικό Περίπτερο επιλέχθηκε από το Frieze στην επιλογή των καλύτερων περιπτέρων που μπορεί να δει κανείς στη Βενετία κατά τη διάρκεια της Μπιενάλε – από εθνικά περίπτερα έως τις παράλληλες εκδηλώσεις και εκθέσεις μουσείων.
Καλλιτεχνική Ομάδα
Ο Igor Grubić (Ζάγκρεμπ, 1969) είναι ένας από τους πιο καταξιωμένους και διεθνώς αναγνωρισμένους καλλιτέχνες της Κροατίας. Η δουλειά του περιλαμβάνει in-situ παρεμβάσεις στο δημόσιο χώρο, φωτογραφία και φιλμ. Από το 2000 εργάζεται επίσης ως παραγωγός και σεναριογράφος ντοκιμαντέρ, τηλεοπτικών ρεπορτάζ και διαφημίσεων κοινωνικού περιεχομένου. Αντιπροσωπεύει την Κροατία στην 58η Διεθνή Έκθεση Τέχνης La Biennale di Venezia με το μακροχρόνιο έργο Traces of Disappearing (In Three Acts) και τη σύντομη, πειραματική ταινία ντοκιμαντέρ / κινούμενων σχεδίων How Steel Was Tempered, η οποία έλαβε βραβεία, όπως: Ειδική αναφορά στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινούμενων Σχεδίων Anilogue και στο ANI-MAFEST, καθώς και την καλύτερη επαγγελματική ταινία στο «ASIFA- Croatia» (2018).
Ο Igor Grubić δραστηριοποιείται ως καλλιτέχνης στο Ζάγκρεμπ από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, κάνοντας δράσεις φωτογραφίας, βίντεο και in-situ παρεμβάσεις. Οι παρεμβάσεις του στον δημόσιο χώρο, μαζί με τα βίντεο, διερευνούν παλαιότερες και παρούσες πολιτικές καταστάσεις, περνώντας μέσα από τον ιστό της πραγματικότητας. Η κριτική, κοινωνικοπολιτικά προσανατολισμένη πρακτική του Grubić χαρακτηρίζεται από μακροπρόθεσμη συμμετοχή και επένδυση στα θέματα με τα οποία επιλέγει να εργαστεί. Από την εις βάθος διερεύνηση της τύχης των ιστορικών μνημείων και την κατάρρευση της βιομηχανίας, μέχρι τα θέματα των μειονοτικών κοινοτήτων, τα έργα του ξεδιπλώνονται μέσα από πολλά χρόνια έρευνας και στενών, προσωπικών σχέσεων. Αν και βασισμένη στην παράδοση των ντοκιμαντέρ, το έργο της Grubić στη φωτογραφία και την ταινία χαρακτηρίζεται από μια συναισθηματική προσέγγιση, η οποία είναι βαθιά ανθρώπινη και συχνά ποιητική.
Ο Grubić έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμες σημαντικές διεθνείς εκθέσεις, μεταξύ των οποίων: Tirana Biennial 2 (2003) ̇ Manifesta 4 (Φρανκφούρτη, 2002) ̇ Manifesta 9 (Genk, 2012) ̇ 50th October Salon (Βελιγράδι, 2009) ̇ Gender Check, MuMOK (Βιέννη, 2009) ̇ 11th Istanbul Biennial (2009) ̇ 4th Fotofestival Mannheim Ludwigshafen, Χαϊδελβέργη (2011) ̇ East Side Stories, Palais de Tokyo (Παρίσι, 2012) ̇ Gwangju Biennale (2014) ̇ Zero Tolerance, MOMA PS1 (Νέα Υόρκη, 2014) ̇ Degrees of Freedom, MAMbo (Μπολόνια, 2015) ̇ 5η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης (2015) ̇ Cut / Rez, MSU (Ζάγκρεμπ, 2018) ̇ Heavenly creatures, MG+M- SUM (Λιουμπλιάνα, 2018) ̇ The Value of Freedom, Belvedere 21 (Βιέννη, 2018).
Έργα του του συμπεριλαμβάνονται στις συλλογές της TATE Modern, των Μουσείων Σύγχρονης Τέχνης στο Βελιγράδι και το Ζάγκρεμπ, του Muzeum Sztuki, της συλλογής Kadist, της συλλογής Kontact και της συλλογής τέχνης Telekom, μεταξύ άλλων.
Η Κατερίνα Γρέγου (γεννήθηκε στην Αθήνα, και έχει έδρα τις Βρυξέλλες από το 2006). Είναι ιστορικός τέχνης, επιμελήτρια και συγγραφέας. Για πάνω από 15 χρόνια η επιμελητική της πρακτική έχει διερευνήσει με συνέπεια τη σχέση της τέχνης, της κοινωνίας και της πολιτικής με ιδιαίτερη έμφαση στα ζητήματα της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της οικονομίας, της κρίσης και των μεταβαλλόμενων παγκόσμιων κυκλωμάτων παραγωγής. Πρόσφατα ήταν επικεφαλής επιμελήτρια της 1ης Διεθνούς Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης της Ρίγα (RIBOCA1): Εverything Was Forever, Until It Was No More (2018). Από το 2016 είναι επιμελήτρια του μη κερδοσκοπικού ιδρύματος Schwarz , με βάση το Μονάχο.
Η Γρέγου έχει επιμεληθεί πολυάριθμες μεγάλες εκθέσεις και μπιενάλε, μεταξύ άλλων, την Ανατομία της Πολιτικής Μελαγχολίας (για το ίδρυμα Schwarz), στο Ωδείο Αθηνών (2019). The State is Not a Work of Art, Tallinn Art Hall, the Art Hall Gallery and the City Gallery (2018). A World Not Ours, Kunsthalle Mulhouse (2017) ̇ το Βελγικό περίπτερο στην 54η Μπιενάλε της Βενετίας ̇ την 5η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης (2015) ̇ την Μπιενάλε του Göteborg (2013). Το 2012 συν-επιμελήθηκε τη Manifesta 9 και το 2011 επιμελήθηκε το Δανέζικο περίπτερο στην 54η Μπιενάλε της Βενετίας. Η Γρέγου δημοσιεύει τακτικά σχετικά με την τέχνη και τους καλλιτέχνες σε καταλόγους, περιοδικά και βιβλία, και είναι επισκέπτης καθηγήτρια στο HISK: το Ανώτερο Ινστιτούτο Τεχνών στη Γάνδη και την Ακαδημία Jan Van Eyck στο Μάαστριχτ. Έχει συμμετάσχει σε πολλά διεθνή συνέδρια και συμπόσια.
Η Γρέγου και ο Grubić άρχισαν να εργάζονται μαζί από το 2011 για το 4ο Φεστιβάλ Φωτογραφίας Mannheim Ludwigshafen της Χαϊδελβέργης (DE) και στη συνέχεια για την Manifesta 9. Η πρότασή τους για το Κροατικό Περίπτερο στην 58η Μπιενάλε της Βενετίας επιλέχθηκε ομόφωνα από την Ανοικτή Πρόσκληση στο Κροατικό Υπουργείο Πολιτισμού.
Ο Rihards Funts (γεννημένος και με έδρα τη Ρίγα, Λετονία) είναι σχεδιαστής. Θεωρεί τον σχεδιασμό ως μια μορφή τέχνης που ενώνει την ορθολογική και συναισθηματική αντίληψη των αντικειμένων, και όπου οι αισθητικές αξίες του αντικειμένου που έχουν ως ρίζες τη χειροτεχνία και τη μηχανική, γίνονται ορατές μέσω της λειτουργικότητας των αντικειμένων και υπογραμμίζουν την αξία των επιλεγμένων υλικών.
Ο ίδρυσε το δικό του design studio από το 2008. Ο συνδυασμός του σχεδιασμού, της τέχνης, της επιστήμης και της κοινωνικής ευθύνης σκιαγραφεί τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του στούντιο, το οποίο ασχολείται με τον σχεδιασμό εκθέσεων, το περιβάλλον, το βιομηχανικό και το γραφικό σχέδιο. Τα πρόσφατα σχέδια για εκθέσεις περιλαμβάνουν: YOU’VE GOT 1243 UNREAD MESSAGES. The Last Generation Before the Internet. Their Lives στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης, Λετονία (2018) και Signals from Another World. Asja Lacis and Children’s Theatre at AVTO, SALTS, Κωνσταντινούπολη (2019).
Το 2016 οι Funts δημιούργησαν το Διεθνές Θερινό Σχολείο Σχεδιασμού MAD, ένα εντατικό πρόγραμμα όπου οι τεχνίτες, οι σπουδαστές σχεδιασμού, οι καθηγητές και ειδήμονες που προέρχονται από διάφορα πεδία εργάζονται και ζουν μαζί για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο για να δημιουργήσουν σχέδια. Στη φιλοσοφία του MAD, νέες αξίες για το σχεδιασμό και τη χειροτεχνία μπορούν να προκύψουν μόνο με την ανάπτυξη δημιουργικών έργων και την κατανόηση των δύο κλάδων βαθιά, θολώντας τα όρια μεταξύ των πεδίων του σχεδιασμού, της τέχνης, της βιοτεχνίας και της επιστήμης.
Rafaela Dražić (γεννημένη και με έδρα το Split, Κροατία) είναι βραβευμένη γραφίστρια. Εργάζεται διεθνώς για πολιτιστικούς και μη κυβερνητικούς οργανισμούς. H Dražić κατέχει διδακτορικό δίπλωμα από την Ακαδημία Καλών Τεχνών, Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, όπου δίδαξε από το 2009 έως το 2012. Το έργο της Dražić έχει παρουσιαστεί στο Jan van Eyck Academie, Ολλανδία ̇ στην γκαλερί Foksal, Βαρσοβία ̇ στην γκαλερί Between, Λονδίνο ̇ στο Kunst Werke, Βερολίνο ̇ στο Centre for Visual Introspection, Βουκουρέστι ̇ στο Hamburger Bahnhof, στο Βερολίνο και πολλά άλλα.
Η Dražić συνεργάζεται με: Kunstmuseen Krefeld ̇ Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Βαρσοβία ̇ Camera Austria, Graz ̇ Γκαλερί Calvert 22, Λονδίνο ̇ Νottingham Contemporary Museum ̇ Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ζάγκρεμπ ̇ Onomatopee, Eindhoven ̇ Goethe Institut ̇ PNCA College of Art, Πόρτλαντ ̇ INCA Press, Portland ̇ OEI Magazine, Στοκχόλμη ̇ Γκαλερί Gregor Podnar, Βερολίνο.
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ
Την έκθεση Traces of Disappearing (In Three Acts) συνοδεύει ομότιτλη αγγλική έκδοση (Sternberg Press) με κείμενα της Κατερίνας Γρέγου και των WHW σχεδιασμένη από την Rafaela Dražić. Με την υποστήριξη της Kontakt Collection.
Οργανωτικός φορέας του εθνικόυ περιπτέρου της Κροατίας στην 58η Μπιενάλε είναι η Moderna Galerija – National Museum of Modern Art, στο Ζάγκρεμπ – με την χρηματοδότηση του Υπουργείου Πολιτισμού της Κροατίας και την υποστήριξη του Κροατικού Οπτικοακουστικού Κέντρου (HAVC) και του Kreativni Sindikat.
58th International Art Exhibition La Biennale di Venezia Igor Grubić: Traces of Disappearing (In Three Acts) Επιμελήτρια: Κατερίνα Γρέγου Επίτροπος: Υπουργείο Πολιτισμού της Κροατίας Συντονισμός: Nevena Tudor Perković Διαχείριση: Tihana Puc, Pia Sopta Οργάνωση: Moderna galerija – National Museum of Modern Art, Zagreb Assistant curator: Ιόλη Τζανετάκη Σχεδιασμός: Rihards Funts / με την βοήθεια του Reinis Ducmanis Αρχιτέκτονας: Lovro Skoblar Γραφίστες: Rafaela Dražić, Rihards Funts Παραγωγός (Βενετία): Diego Carpentiero Παραγωγή ταινίας: Kreativni sindikat Ιστοσελίδα: Mihael Giba Εγκατάσταση: Josip Butorac, Jura Jazbec Οπτικοακουστικός εξοπλισμός: Dejan Čuljat, Igor Siuc, Ivica Šamu (AVinstal)
