Όμορφη Θεσσαλονίκη: Τα 100 μυστικά των μουσείων της πόλης

Επιμέλεια: Κική Μουστακίδου

Τα Μουσεία της Θεσσαλονίκης είναι ένας διαχρονικός θησαυρός της πόλης, διαθέσιμος προς ανακάλυψη για τους εραστές της Ιστορίας και του πολιτισμού της. Ανέκδοτες πληροφορίες, ιδιαίτερα εκθέματα που αξίζουν την προσοχή σου και κρυμμένες γωνίες σε περιμένουν στον οδηγό που μετατρέπει την επίσκεψή σου σε διεισδυτική εμπειρία.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ *Μανόλη Ανδρόνικου 6

1. Η απαγωγή μιας κυρίας: Η Ηρακλειώτισσα, το άγαλμα μιας γυναίκας της αριστοκρατίας της Θεσσαλονίκης από την ενότητα «Θεσσαλονίκη, Μακεδονίας Μητρόπολις» ήταν ο πρώτος επαναπατρισμός ελληνικής αρχαιότητας το 1947.
2. Το αρχαιότερο βιβλίο της Ευρώπης: Ο πάπυρος του Δερβενίου ήρθε στο φως το 1962 στο Δερβένι στη νεκρική πυρά ενός τάφου των ύστερων κλασικών χρόνων, αποτελείται από 266 θραύσματα και είναι ο μοναδικός αναγνώσιμος πάπυρος που διασώθηκε στον ελλαδικό χώρο.
3. Μία από τις παλαιότερες χειρουργικές επεμβάσεις: Στην «Προϊστορία» εκτίθεται το κρανίο ενός εφήβου που έζησε στη Νεολιθική εποχή στη Σταυρούπολη. Διαθέτει ένα εξαιρετικά συμμετρικό άνοιγμα που πιθανότατα έγινε τρυπανισμό, ένα είδος χειρουργικής επέμβασης για θεραπευτικούς σκοπούς.
4. Το πρώτο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης: Το 1925 παραχωρείται στην Αρχαιολογική Υπηρεσία το Γενί Τζαμί, «το νεότερο τζαμί», τζαμί των Ντονμέδων (εξισλαμισμένων Εβραίων), της άλλοτε τουρκοκρατούμενης Θεσσαλονίκης. Το Γενί Τζαμί θα αποτελέσει το πρώτο μουσείο της πόλης. Το 1940 πολλές αρχαιότητες, κυρίως γλυπτά, θάφτηκαν σε ορύγματα προκειμένου να διασωθούν από τη λαίλαπα του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Οι αρχαιότητες ξεθάφτηκαν το 1951 και για πρώτη φορά εκτέθηκαν στην κεντρική αίθουσα του Αρχαιολογικού Μουσείου (Γενί Τζαμί), το 1953.
5. «Μάγια» στο μουσείο: Στην έκθεση «Μακεδονία» παρουσιάζεται  ένας κατάδεσμος από τάφο στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης  του 4ου αι. π.Χ. Σε αυτόν χαράζονταν κατάρες ή «μαγικές» φράσεις και προορίζονταν για τους θεούς του Κάτω Κόσμου.
6. Ταξιδεύουν τα εκθέματα; Εκθέματα του ΑΜΘ έχουν ταξιδέψει σε πολλές χώρες της Ευρώπης αλλά και στον Καναδά, τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία, την Κίνα και την Ιαπωνία. Σταθμό αποτέλεσε η έκθεση στο Λούβρο με τίτλο «Αρχαία Μακεδονία: Στο βασίλειο του Μεγάλου Αλεξάνδρου» (13 Οκτωβρίου 2011 έως τις 16 Ιανουαρίου 2012) με 6.000 επισκέπτες ημερησίως.
7. Ο Ίωνας Δραγούμης και το ΑΜΘ: Το 1996 παραδόθηκαν στο ΑΜΘ 343 αρχαία αντικείμενα τα οποία δωρήθηκαν από την οικογένεια Δραγούμη. Η συγκεκριμένη συλλογή ανήκε στον Ίωνα Δραγούμη το νεότερο (1921-1986), ανιψιό του πολιτικού Ίωνα Δραγούμη.
8. Οι περιπέτειες ενός χρυσού στεφανιού: Το στεφάνι που εκτίθεται στην αρχή της ενότητας «Ο χρυσός των Μακεδόνων» ανακαλύφθηκε σε λαθρανασκαφή σε περιοχή της Kεντρικής Μακεδονίας. Διακινήθηκε παράνομα στην αγορά έργων τέχνης, αγοράστηκε από το Μουσείο J. Paul Getty στο Λος Άντζελες το 1993 και επαναπατρίστηκε το 2007.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ *Λεωφόρος Στρατού 2

9. Το «Κεντρικόν Βυζαντινόν Μουσείον»: Το μεγάλο αμφιθέατρο του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού φέρει το όνομα του Γενικού Διοικητή Μακεδονίας Στέφανου Δραγούμη. Είναι ο άνθρωπος που διέταξε το 1913 να ιδρυθεί «Κεντρικόν Βυζαντινόν Μουσείον» στη Θεσσαλονίκη.
10. Η ειδική διάκριση περί Αρχιτεκτονικής: Το ενδιαφέρον για την ίδρυση Βυζαντινού Μουσείου στη Θεσσαλονίκη αναζωπυρώθηκε το 1975. Το 1977 προκηρύχτηκε πανελλήνιος αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για το κτίριο, στον οποίο βραβεύτηκε η πρόταση του αείμνηστου διακεκριμένου αρχιτέκτονα και ζωγράφου Κυριάκου Κρόκου. Μετά το θάνατό του, το κτίριο έλαβε ειδική διάκριση από διεθνή επιτροπή στο διαγωνισμό «Βραβεία 2000» του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής, ως «υποδειγματικό στο είδος του και άξιο παράδειγμα μεγάλου δημοσίου κτιρίου».
11. Ένα ομοίωμα βυζαντινού καραβιού: Για να αποθηκευτούν οι πολυάριθμοι βυζαντινοί αμφορείς κατασκευάστηκε στις αποθήκες του Μουσείου ομοίωμα βυζαντινού καραβιού με βάση τα στοιχεία που έδωσε η μελέτη ναυαγίων και κυρίως το ναυάγιο του YassiAda στα παράλια της Μικράς Ασίας.
12. Με δύναμη από την Ελβετία: Για την εγκατάσταση των πρώτων οπτικών ινών για τον φωτισμό της αίθουσας  «Από τα Ηλύσια Πεδία στον Χριστιανικό Παράδεισο» το 1997 μετακλήθηκε εξειδικευμένο συνεργείο από την Ελβετία.
13. Μουσείο χωρίς αποκλεισμούς: Τυφλοί και άτομα με περιορισμένη όραση μπορούν να αγγίξουν αυθεντικά εκθέματα και να ακούσουν με ειδικά σχεδιασμένη ηχητική ξενάγηση τα δικά τους μυστικά.
14. Επόμενη στάση, parkour: Το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού αποτελεί αγαπημένο προορισμό για τους λάτρεις του παρκούρ, γνωστού και ως Τέχνη της Κίνησης.

ΚΡΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ *Κολοκοτρώνη 21, Μονή Λαζαριστών

15. Η ιστορία του κτιρίου: Το κτίριο της Μονής Λαζαριστών λειτουργούσε ως Ιεροσπουδαστήριο από τα τέλη του 19ου αιώνα, από το Τάγμα των Λαζαριστών Μοναχών. Το κτίριο λειτούργησε αργότερα ως νοσοκομείο για τις ανάγκες της Μεγάλης Στρατιάς της Ανατολής (1914), κατάλυμα για τους πυροπαθείς της πυρκαγιάς στην πόλη της Θεσσαλονίκης (1917) και για τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής (1922). Μέχρι τη δεκαετία του ’70 κατοικούσαν κάποιες οικογένειες, ενώ λειτουργούσαν και καταστήματα-μάντρες. Το 1978 το κτίριο υπέστη ζημιές από τον μεγάλο σεισμό και κρίθηκε ακατάλληλο. Ανασκευάστηκε το 1997, από τον Οργανισμό Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης «Θεσσαλονίκη 1997».
16. Η συλλογή Γιώργου Κωστάκη: Απαρτίζεται από 1277 έργα (λάδια σε καμβά, σχέδια, αντικείμενα), ενώ το αντίστοιχο αρχείο αποτελείται από περίπου 3000 χειρόγραφες σημειώσεις και επιστολές Ρώσων καλλιτεχνών, βιβλία, φωτογραφίες εποχής, εφημερίδες κ.α.
17. Οι 5 κανόνες του Γ. Κωστάκη ως προς τη μέθοδο επιλογής των έργων του: 1. Ένας αληθινός συλλέκτης πρέπει να αισθάνεται σαν εκατομμυριούχος ακόμη κι όταν είναι απένταρος. Όταν κατανοεί και του αρέσει ένα έργο και είναι σίγουρος για τον εαυτό του, δεν πρέπει να φοβάται να το αγοράσει. Ένα έργο υψηλής καλλιτεχνικής ποιότητας είναι κυριολεκτικά ανεκτίμητο για τον συλλέκτη. Για ένα τέτοιο έργο πάντα θα πιστεύει πως πλήρωσε λιγότερα από την πραγματική του αξία. Αυτό το επιβεβαιώνω από προσωπική εμπειρία και χωρίς καμία υπερβολή. Αυτό που λέω αφορά τους ανθρώπους που συλλέγουν τα έργα εξετάζοντάς τα αυτοπροσώπως και όχι βασισμένοι σε φήμες.
18. Κανόνων συνέχεια: 2. Η εκλογίκευση είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του συλλέκτη. 3. Ο αληθινός συλλέκτης είναι έτοιμος να εγκαταλείψει όλα όσα έχει για ένα έργο που λαχταρά. Το βρίσκει πιο εύκολο να υπομείνει την οικονομική δυσπραγία παρά να χάσει το νέο του εύρημα. 4. Ένας συλλέκτης δεν πρέπει να παζαρεύει. Τον συμφέρει περισσότερο να πληρώσει υπερβολικά πολλά από το να πληρώσει αρκετά. Αν ο συλλέκτης προσπαθήσει να ρίξει την τιμή, μπορεί να χάσει το έργο από κάποιον άλλο αγοραστή, αλλά είναι ακόμη χειρότερο να ενδώσει ο πωλητής κάτω από πίεση. Τα λεφτά που εξοικονομήθηκαν στρέφονται ενάντια στον συλλέκτη.
19. Ο χρυσός πέμπτος κανόνας: 5. Ένα από τα σημαντικότερα διδάγματα για τον συλλέκτη είναι ότι πρέπει να θέσει επακριβώς, ακόμη και αμείλικτα, τα όρια της συλλογής του και να είναι ανένδοτος υπενθυμίζοντας στον εαυτό του πως — όσον αφορά δεν πρέπει να υπερβαίνει τα όριά του.
20. Από το πάτωμα ως το ταβάνι: Το διαμέρισμα του Γ. Κωστάκη είχε μετατραπεί τις δεκαετίες 1960 και 1970 σε ανεπίσημο μουσείο μοντέρνας τέχνης, με δεκάδες έργα από το πάτωμα έως το ταβάνι. Επιφανείς επισκέπτες όπως ο Μαρκ Σαγκάλ, ο Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν, ο Αντρέι Βάϊντα κ.α. γράφουν και σχεδιάζουν πρωτότυπες αφιερώσεις για τον ίδιο τον Κωστάκη. Όταν μια μέρα ένα γκρουπ επισκέφθηκε το διαμέρισμα και η κόρη του Κωστάκη, Αλίκη, δυσανασχέτησε καθώς ήταν άρρωστη, ο ίδιος της απάντησε «Μην ανησυχείς, δεν ήρθαν να δουν εσένα!».
21. Η πολύτιμη «Γυναίκα που ταξιδεύει»: Η αρχική τιμή του πίνακα της Λιουμπόβ Ποπόβα «Γυναίκα που ταξιδεύει» ήταν 250 ρούβλια, περίπου 10 μηνιαίους μισθούς. Ο Κωστάκης το αγόρασε για 250 δολάρια, τη δεκαετία του ‘50. Στη συνέχεια αγοράστηκε από το ελληνικό κράτος προς 5.000.000 δολάρια ΗΠΑ. Στην τελευταία εκτίμηση από τον οίκο Sotheby’s (2012) ο πίνακας εκτιμήθηκε προς 12.648.931 δολάρια ΗΠΑ.
22. Πεζός μοναχός: Πριν χρόνια, ένας μοναχός έφτασε πεζός στη Μονή Λαζαριστών από τη Γαλλία, κρατώντας έναν χάρτη του 19ου αιώνα, αναζητώντας το καθολικό μοναστήρι. Αντί αυτού, βρήκε τον σουπρεματιστικό σταυρό του Ιλιά Τσάσνικ!
23. Τέχνη κόντρα στο κόντρα πλακέ: Το έργο της Λιουμπόβ Ποπόβα «Χωροδυναμική Κατασκευή» έφτασε μετά το θάνατο της καλλιτέχνιδος στα χέρια του ανιψιού της, στην πόλη Ζβενίγκοροντ, δυτικά της Μόσχας. Όταν το εντόπισε ο Γ. Κωστάκης, το έργο κάλυπτε ένα σπασμένο τζάμι σε ένα παράθυρο του σπιτιού. Η συμφωνία ήταν να το πάρει, αφού θα αντικαθιστούσε το σπασμένο τζάμι με δυσεύρετο για εκείνη την εποχή κόντρα πλακέ. Τα σημάδια από τα καρφιά υπάρχουν ακόμη στον καμβά του έργου.
24. Pokemon Go!: Την εποχή του Pοkemon Go, ένα μικρό πόκεμον κρυβόταν στην αποθήκη του τεχνικού εξοπλισμού του μουσείου, στη Μονή Λαζαριστών. Κατατροπώθηκε δεόντως!
25. 25. Αγνώστου… καλλιτέχνη: Στις τουαλέτες του ισογείου του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης στο λιμάνι, υπάρχει το «κρυμμένο» έργο του Ηλία Μαμαλιόγκα (2015), με νέο έργο, αγνώστου… καλλιτέχνη, σε σχεδόν όλα τα πλακάκια του μπάνιου με μαρκαδόρους!
26. Η θέα: Η μαγική, μοναδική θέα από τα γραφεία του ΚΣΤΘ στο λιμάνι, είναι λόγος για ένα ραντεβού!

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ *Εγνατίας 154 (εντός ΔΕΘ-Helexpo)

27. Αρχαιότητες ορατές με γυμνό μάτι: Σε τουλάχιστον τρία σημεία στον χώρο του μουσείου μπορεί να συναντήσει κανείς ορατά αρχαιολογικά ευρήματα: κάτω από το γυάλινο δάπεδο του Café του μουσείου, σε δύο ακόμα σημεία μπορεί κανείς να δει έναν αρχαίο λιθόστρωτο δρόμο, αλλά και ένα ρωμαϊκό ταφικό μνημείο.
28. Το πρώτο τηλεοπτικό στούντιο: Στην αίθουσα «ροτόντα» λειτούργησε το πρώτο τηλεοπτικό studio στην Ελλάδα (Σεπτέμβριος 1960), στο πλαίσιο μιας πιλοτικής εφαρμογής.
29. «Κάτι να καίει»: Σημαντικό μέρος του κτιρίου, στο οποίο στεγάζεται σήμερα το μουσείο, λειτούργησε για χρόνια ως περίπτερο της ΔΕΗ στη ΔΕΘ. Στο μιούζικαλ του Γιάννη Δαλιανίδη «Κάτι να καίει», ο Ντίνος Ηλιόπουλος και η Μάρθα Καραγιάννη διακρίνονται στην εξωτερική ράμπα.
30. Οι «Ομπρέλες» στο ΜΜΣΤ: Το κινητικό έργο με τίτλο «Ομπρέλες» του γλύπτη Γιώργου Ζογγολόπουλου τοποθετήθηκε στον εξωτερικό χώρο του ΜΜΣΤ το φθινόπωρο του 1993, αμέσως μετά τη Biennale της Βενετίας. Ο Ζογγολόπουλος ανακατασκεύασε το γλυπτό για τον εξωτερικό χώρο του ΜΜΣΤ, στο σημείο ακριβώς όπου μέχρι τότε υπήρχε ένα απλό σιντριβάνι. Στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 1997, ένα παρόμοιο γλυπτό, οι γνωστές «Ομπρέλες» του Ζογγολόπουλου τοποθετήθηκαν στην παραλία.
31. Κυριολεκτικά κρυμμένη Θεσσαλονίκη: Στον εξωτερικό χώρο του μουσείου, το 1999, ο εικαστικός Δημήτρης Αληθεινός πραγματοποίησε την 88η «Kατάκρυψή» του τοποθετώντας μέσα στη γη αντικείμενα-σύμβολα της σύγχρονης εποχής για τις μέλλουσες γενιές.  Το έργο αποτελεί μέρος μιας μεγάλης σειράς ανάλογων «Κατακρύψεων» σε κάθε γωνιά του πλανήτη.
32. Ο μοναδικός Άντι της χώρας: Το έργο «Αλέξανδρος» είναι ίσως το μόνο έργο της Αμερικανικής PopArt και ειδικότερα του Andy Warhol που μπορεί κανείς να δει σήμερα σε μουσείο σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα. Το έργο πραγματοποιήθηκε μετά από παραίνεση του συλλέκτη Αλέξανδρου Ιόλα, ο οποίος ήταν και ο πρώτος που ανακάλυψε και ανέδειξε τον Αndy Warhol.
33. Κόκκινο – Πορτοκαλί: Στο ΜΜΣΤ o επισκέπτης θα συναντήσει έναν πανύψηλο τοίχο σε γραμμές χρώματος κόκκινου και πορτοκαλί. Πρόκειται για μία από τις πέντε παρόμοιες εγκαταστάσεις που έχει κάνει ο Αυστριακός καλλιτέχνης Otto Zitko σε μουσεία διεθνώς.  
34. Μαθήματα εικαστικών για όλους: Εδώ και τρία χρόνια, όχι μόνο τα παιδιά αλλά και οι μεγάλοι, μπορούν να παρακολουθήσουν μαθήματα εικαστικών στο μουσείο. 

ΜΟΥΣΕΙΟ ΥΔΡΕΥΣΗΣ *26ης Οκτωβρίου 19

35. Κυλώντας από το Βέλγιο: Το κτίριο του μουσείου ήρθε κομμάτι – κομμάτι από το Βέλγιο γύρω στα 1890. Είναι από τα πρώτα προκάτ κτίρια της Θεσσαλονίκης και της Ελλάδας γενικότερα.
36. Oil on: Μέσα στο μουσείο υπάρχει πετρελαιομηχανή που μπαίνει σε λειτουργία πατώντας το «on». Η μηχανή αυτή ήρθε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλαίσιο του Σχεδίου Μάρσαλ και αποσπάστηκε από ένα  πλοίο.
37. Μουσείο – εφεδρεία: Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης το μουσείο αποτελεί εφεδρεία. Με τις κατάλληλες προσαρμογές, μπορεί ακόμη και τώρα να μεταφέρει (μικρές βέβαια) ποσότητες νερού προς το κέντρο της πόλης.
38. Η θέση: Μέχρι την είσοδο του σημερινού μουσείου έφταναν οι ράγες για τον συρμό που μετέφερε κάρβουνο απευθείας από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης προς το αντλιοστάσιο. Η θέση του μουσείου είχε απολύτως λειτουργικό ρόλο.  
39. Αναλλοίωτο στο χρόνο: Τίποτε δεν έχει πειραχτεί στο παλιό κεντρικό αντλιοστάσιο. Όλα είναι στη θέση τους, όπως όταν λειτουργούσε, και οι μόνες μεταγενέστερες προσθήκες είναι ο εξαερισμός – θέρμανση της οροφής και οι τουαλέτες.
40. Οι ανακαλύψεις: Πολλά από τα εκθέματα του μουσείου (παλιά υδρόμετρα, μικροσκόπια κ.α.) τα «ξεσκάλισαν» οι ίδιοι οι εργαζόμενοι από τις αποθήκες της εταιρείας ανά την πόλη.
41. Αντιγραφή – επικόλληση: Οι γνωστές «Αποθήκες» του λιμανιού της Θεσσαλονίκης είναι… αντιγραφή του κτιρίου του παλιού κεντρικού αντλιοστασίου.
42. Made in Europe:  Το κεντρικό αντλιοστάσιο και τα γενικότερα έργα ύδρευσης  στη Θεσσαλονίκη ήταν «πακέτο» με άλλα δημόσια έργα στην πόλη (φωταέριο, τραμ, λιμάνι, σιδηρόδρομος), στο πλαίσιο των μεταρρυθμίσεων των Οθωμανών για τον εξευρωπαϊσμό της Θεσσαλονίκης.
43. Διάσημες πινελιές ιστορίας: Η ιστορία του μουσείου παρουσιάζεται μέσα από ζωγραφικά έργα του Φ. Κόντογλου και του Κ. Λούστα, έργα προερχόμενα από τις μόνιμες συλλογές του Τελλογλείου.

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ – ΘΡΑΚΗΣ *Β. Όλγας 68

44. Τα δύο πέτρινα λιοντάρια: Χρονολογούνται πριν την ανοικοδόμηση της έπαυλης Μοδιάνο, όταν έμενε η οικογένεια Ασλάν (στα τούρκικα = λιοντάρι, ανδρειωμένος).
45. Οι «γκροτέσκ» πέτρινοι σχηματισμοί: Βρίσκονται στο παλιό συντριβάνι και θυμίζουν τα αρχιτεκτονήματα στους Κήπους του Πασά.
46. Το χάντρινο «φυλαχτό» της οικογένειας Γιακό Μοδιάνο: Εκτίθεται στο δεύτερο όροφο. Το έστειλε ο μικρότερος γιος της οικογένειας, Αλμπέρ Μοδιάνο (αδερφός του Ελί), για να βρίσκεται στο σπίτι της οικογένειας.
47. Το νυφικό της Σβώλου: Το παλιότερο σύνολο της έκθεσης, το νυφικό της Φανής Σβώλου, που παντρεύτηκε το 1869, σε ηλικία 17 χρόνων, τον Μιχαήλ Κατσουγιάννη, 27 χρόνων, γόνο μεγάλης οικογένειας εμπόρων του Μοναστηρίου, με βλάχικη καταγωγή από το Κρούσοβο.
48. Το «δέντρο της ζωής»: Κεντημένο στην ποδιά της «μεσόκαιρης» Σαρακατσάνας. Μιας και δεν είναι πλέον στην ηλικιακή ακμή της, τα κλαδιά του δέντρου αρχίζουν να γέρνουν προς τα κάτω.
49. Τα κοσμήματα με τα αποτροπαϊκά πρόσωπα: Θεωρούνταν ότι προστάτευαν τον ιδιοκτήτη τους από το κακό.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ *Αποθήκη Α’, Προβλήτα Α, Λιμάνι

50. Οι «Τρύπες» του ’80: Τον Νοέμβριο του 1986, δέκα χρόνια πριν ανακαινιστούν οι αποθήκες του λιμανιού, στον όροφο της Αποθήκης Α’ όπου εδρεύει σήμερα το ΜΦΘ είχαν δώσει συναυλία, μεταξύ άλλων, οι «Τρύπες», στο πλαίσιο της Μπιενάλε Νέων Καλλιτεχνών της Μεσογείου.
51. Ο Κόπολα στον Θερμαϊκό: Στο καφέ του ΜΦΘ, την όμορφη θέα έχουν απολαύσει μεταξύ άλλων ο Peter Greenaway, ο Noam Chomsky, ο William Klein, ο Francis Ford Coppola.
52. Η παρθενική έκθεση: Η πρώτη έκθεση στο ΜΦΘ, «Η εικόνα του αδελφού μου», σε επιμέλεια του Eric Auzoux, τον Φεβρουάριο του 2000, παρουσιάστηκε στην Αποθήκη Α΄ πριν καν εγκαινιαστεί η λειτουργία του μουσείου στην προβλήτα.
53. Εξεταστική για φωτογραφία: Κατά τη διάρκεια της εξεταστικής περιόδου, το καφέ του ΜΦΘ μετατρέπεται σε ένα άτυπο αναγνωστήριο φοιτητών χάρη στη θέα του.
54. Σπάνιες πρωτότυπες εκτυπώσεις: Η συλλογή του ΜΦΘ περιλαμβάνει πρωτότυπες εκτυπώσεις από τα σπάνια μεσοπολεμικά Γυμνά του σημαντικού ιστορικού φωτογράφου Θόδωρου Νικολέρη.
55. Είμαστε στον αέρα: Το καφέ στις αρχές της δεκαετίας 2000, και ενόσω ήταν σε πλήρη λειτουργία το μουσείο, έγινε για ένα διάστημα το στούντιο μιας ζωντανής εκπομπής της ΕΡΤ3.
56. Η άγνωστη θαμώνας: Η είσοδος του ΜΦΘ είναι αγαπημένη γωνιά μιας άγνωστης ηλικιωμένης επισκέπτριας.
57. Πάρτι – έκπληξη: Εδώ και λίγα χρόνια, έχουν γίνει «παράδοση» στο Μουσείο, ανάμεσα στους εργαζομένους.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ *Αποθήκη Α’, Λιμάνι

58. Η πρεμιέρα: Η πρώτη δημόσια εμφάνιση του Μουσείου Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ήταν ένα τριήμερο κινηματογραφικό αφιέρωμα στον κινηματογράφο «Ολύμπιον» της Θεσσαλονίκης για τα 100 χρόνια σινεμά στις 27-29 Δεκεμβρίου 1995.
59. Το αεικίνητο μουσείο: Από το έτος ίδρυσης του έχει αλλάξει 3 τοποθεσίες. Μύλος, Πλατεία Αριστοτέλους για να καταλήξει το 2000 στο δικό του χώρο, την Αποθήκη Α’- Προβλήτα Α στο Λιμάνι της Θεσσαλονίκης.
60. Ο σπάνιος φανός: Ένα από τα πιο σπάνια εκθέματα που φιλοξενείται στην βιτρίνα του εκθεσιακού χώρου του Μουσείου είναι ο μαγικός φανός. Αποτελεί  πρόδρομο του προβολέα σλάιντς (slides).
61. Η Αλίκη και ο  Αγγελόπουλος: Στον εκθεσιακό χώρο θα βρείτε συλλεκτικά εκθέματα όπως: η καμπαρντίνα του Bruno Ganz από την ταινία του Αγγελόπουλου «Αιωνιότητα και μία μέρα», το φόρεμα της Αλίκης Βουγιουκλάκη από την ταινία «Το Δόλωμα» και  το βαλιτσάκι του Θανάση Βέγγου από την ταινία «Θου Βου Φανερός Πράκτωρ 000».
62. Το μήνυμα: Στο βιβλίο επισκεπτών το 2009 ο Θόδωρος Αγγελόπουλος γράφει: «Ωραίο ταξίδι. Ωραίο. Μόνο που θα ήθελε να ‘ναι πιο μακρύ, να κρατάει σαν ένα μεγάλο μονό πλάνο…».
63. Η μπομπίνα: Το Μουσείο μας μυεί στην ιστορία του ελληνικού σινεμά μέσα σε μια «σκοτεινή αίθουσα» που ξετυλίγεται σαν μια τεράστια μπομπίνα από φιλμ.
64. «Αστήρ»: Η κινηματογραφική  βιβλιοθήκη του Μουσείου Κινηματογράφου φιλοξενεί μία από τις πιο σπάνιες εκδόσεις του περιοδικού «Κινηματογραφικός Αστήρ».  

ΠΑΙΔΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ *Λαμπράκη και Κλεάνθους 57, Τούμπα

65. Οι ιδιώτες δίνουν ζωή στο μουσείο:  Ο Νικόλαος Λαδικός, ένας δημοδιδάσκαλος από το νησί της Ανάφης,  δώρισε πολύ άξια εκθέματα για τη συλλογή εκπαιδευτικού υλικού. Ο Γιάννης Μπουτάρης επίσης δώρισε τα πρώτα 152 τσίγκινα κουρδιστά παιχνίδια του μουσείου.
66. Θεματικές βιτρίνες: Εκτός από τις δύο μόνιμες συλλογές που διαθέτει, σε διάφορες γωνιές υπάρχουν θεματικές βιτρίνες. Τρελόμπαλες, kinder εκπλήξεις, επιτραπέζια, κουκλόσπιτα, χαρακτικά, περίεργα μπρελόκ, αξιοπερίεργα αντικείμενα κ.α.
67. Από την Άνω Πόλη στην Τούμπα: Το μουσείο ιδρύθηκε το 1997. Οι κτιριακές εγκαταστάσεις βρίσκονταν σε ένα νεοκλασικό κτίριο στην Άνω Πόλη από το 2004-2009. Εγκαταστάθηκε στο Κέντρο Πολιτισμού Τούμπας το 2012.
68. Αριθμός – ρεκόρ: Μέσα σε μόλις 7 χρόνια έχουν συγκεντρωθεί 5.682 εκθέματα! 

ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ *3ης Σεπτεμβρίου και Αγίου Δημητρίου

69. Άλμα ξενάγησης: Μεγάλες προσωπικότητες του παγκόσμιου αθλητισμού έχουν επισκεφθεί το Μουσείο. Ο Mike Powell, δις Αργυρός Ολυμπιονίκης και κάτοχος του Παγκοσμίου ρεκόρ στο άλμα εις μήκος, υπέγραψε στο σκάμμα όπου φαίνεται το μήκος του άλματος που του χάρισε το ρεκόρ.
70. Οι Άγνωστοι Ολυμπιακοί του 1906: Είναι ίσως το μοναδικό στον κόσμο που διασώζει την κληρονομιά των άγνωστων «Ολυμπιακών Αγώνων Αθήνα 1906», που σήμερα δεν προσμετράται στον κατάλογο Ολυμπιακών Αγώνων της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής.
71. Το αρκουδάκι της Πατουλίδου: Έκθεμα αποτελεί το παιδικό παιχνίδι της πρώτης γυναίκας αθλήτριας που κατέκτησε Ολυμπιακό μετάλλιο -και μάλιστα χρυσό- για την Ελλάδα. Το αρκουδάκι  ήταν το γούρι της στους Ολυμπιακούς της Βαρκελώνης το 1992.
72. «Η επιστήμη των αθλημάτων»: Μια διαδραστική έκθεση, παραγωγή του Science Museum of London. Οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να μετρήσουν τις σωματικές τους ικανότητες (αντανακλαστικά, ευστοχία, ευλυγισία κ.α.) μέσω των ειδικών μηχανημάτων.
73. Ιστορικό κλικ: Η συνάντηση του Γρηγόρη Λαμπράκη με τον Jesse Owens στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου το 1936, αποτυπώθηκε φωτογραφικά. Το σπάνιο αυτό τεκμήριο εκτίθεται στο Μουσείο.
74. «Λόντος και Κοριάνι»: Το Μουσείο διαθέτει πλούσια συλλογή αθλητικών εφημερίδων, προσβάσιμη σε ερευνητές, κατόπιν σχετικής άδειας. Η ειδησεογραφία του 1933 περιλαμβάνει και την επικράτηση του θρύλου της πάλης Τζιμ Λόντου επί του Ρωσοπολωνού Κόλα Κβαριάνι, στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Ο αγώνας ενέπνευσε τον Μάρκο Βαμβακάρη, ο οποίος έγραψε και ηχογράφησε το τραγούδι «Λόντος και Κοριάνι».
75. Απρόσμενος θησαυρός: Σχεδόν όλη η εκθεσιακή ενότητα των Ολυμπιακών Αγώνων Βερολίνο 1936, συγκροτήθηκε από τυχαία ανακάλυψη σε… παλαιοπωλείο των Βαλκανίων. 

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ *Εθνικής Αντιστάσεως 173-175, Φοίνικας

76. Το παλαιότερο έκθεμα του μουσείου: Ένα βιβλίο που χρονολογείται από το 1598, τα άπαντα του Διοσκουρίδη, κρύβει στις 650 σελίδες τα «μυστικά» των φαρμακευτικών φυτών.
77. Το φαρμακείο – ιατρείο: Μια τεράστια σύνθεση με δρύινες βιτρίνες από τη Βιέννη και μια περίτεχνη κρυστάλλινη βιτρίνα από το Παρίσι, ταξιδεύουν τον επισκέπτη στην εποχή που το φαρμακείο ήταν ταυτόχρονα και ιατρείο.
78. Το γραφείο του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη: Περιλαμβάνεται στη συλλογή, ο οποίος φυσικά εκτός από  φαρμακοποιός ήταν λογοτέχνης ποιητής και ζωγράφος.

ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ *Νέα Μοναστηρίου 7B, Κορδελιό

79. Στεγάζεται σε αναπαλαιωμένο κτίριο: Κατασκευάστηκε το 1891 από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Pierro Arrigoni, στην περιοχή Διαλογής Κορδελιού, στην ιστορική «Στρατιωτική Στάση».
80. «Orient Express»: Μπορεί κανείς να δει στον περίβολό του ένα από τα πιο διάσημα βαγόνια του «Orient Express», το βαγόνι – ρεστοράν που είναι αγγλικής κατασκευής και χρονολογείται από το 1900.
81. Με προσωπική δουλειά του Ευθύμη Κοντόπουλου: Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων του Σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης, ο οποίος πέθανε πρόσφατα, εργάστηκε σκληρά για να αποκαταστήσει το κτίριο.
82. Έπιπλο – νιπτήρας από τον «βασιλικό συρμό»: Και όχι μόνο. Χάρτες, στολές, σάλπιγγες μετάδοσης ακουστικών σημάτων, σήμαντρα ακύρωσης εισιτηρίων, μαγνητικά τηλέφωνα κ.α. βλέπει κανείς.  

ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ *Λαμπράκη 4, έναντι ΠΑΜΑΚ

83. Με τη ματιά του Ποζέλι: Αρχιτέκτονας του κτιρίου ήταν ο Ιταλός Βιταλιάνο Ποζέλι από την Κατάνια της Σικελίας, ο οποίος το 1870 ανταποκρινόμενος στο κάλεσμα του Σουλτάνου ανέλαβε να σχεδιάσει και να κατασκευάσει κτίρια προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες  στέγασης του Οθωμανικού Στρατού.

84. Εξωτερικά και περιμετρικά: Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να δει παλαιού τύπου στρατιωτικά οχήματα και πυροβόλα του Ελληνικού Στρατού, Μαχητικό Αεροσκάφος της Πολεμική Αεροπορίας καθώς και μουσειακό υλικό από το Πολεμικό Ναυτικό.
85. Η συλλογή της Βέμπο: Προσωπικά αντικείμενα της «τραγουδίστριας της Νίκης» Σοφίας Βέμπο εκτίθενται στο Μουσείο. Ανάμεσά τους το φόρεμα που φορούσε στη συναυλία για τη λήξη της καριέρας της στο Παλέ Ντε Σπορ.
86. Το Πρωτόκολλο: Στο Μουσείο θα βρει κανείς το πρωτότυπο Πρωτόκολλο της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από τον Οθωμανικό ζυγό του 1912. Εκτίθεται πάνω στο τραπέζι που υπέγραψαν οι δύο πλευρές.
87. Ο Πολύκλειτος Ρέγκος: Μοναδικά εκθέματα επίσης αποτελούν η 4λογία του Πολύκλειτου Ρέγκου (τεχνική βυζαντινής νωπογραφίας), εικαστικές αναπαραστάσεις μαχών από διάφορες ιστορικές περιόδους.  

NOESIS ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ *6o χλμ. Θεσσαλονίκης – Θέρμης

88. Αρχαία ελληνική τεχνολογία: Αναδεικνύεται μια πλευρά που έχει προβληθεί λιγότερο από τη φιλοσοφία, την τέχνη και τις άλλες πτυχές του αρχαιοελληνικού πολιτισμού.

89. Τα αυτοκίνητα – σταθμοί: Το Εκθετήριο Τεχνολογίας Μεταφορών προσφέρει ένα ταξίδι στην ιστορία της αυτοκίνησης, με ξεχωριστά μοντέλα.
90. Το φουτουριστικό στολίδι: Το κτίριο σχεδιάστηκε από τους αρχιτέκτονες: Π. Τζώνος, Ξ. Χόιπελ και Ε. Σπάνια. Είναι ένας φουτουριστικών διαθέσεων και µε αρχαιοελληνικές υπαινικτικές αναφορές πολυχώρος.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΕΥΚΟΥ ΠΥΡΓΟΥ *Λευκός Πύργος

91. Το μικρό εσωτερικό: Παρά το ύψος του (33,9 μ.) και τους έξι ορόφους του, ο εκθεσιακός χώρος του μνημείου είναι μόλις 450 τ.μ. Τα πολυμέσα και οι φωτοτράπεζες έδωσαν τη λύση στη διαμόρφωση της έκθεσης.

92. Προσβάσιμη έκθεση: Άτομα με κινητικά προβλήματα μπορούν να ξεναγηθούν εικονικά στους πληροφοριακούς σταθμούς του ισογείου.
93. Συνταγές με παχύ λάμδα: Στο site του Μουσείου, στην ειδική ενότητα «Συνταγές», μπορεί κανείς να βρει τα μυστικά για τις λιχουδιές της Θεσσαλονίκης.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΑΣΚΕΤ ΧΑΝΘ *Νικ. Γερμανού 1

94. Το πρώτο μουσείο μπάσκετ της χώρας: Ιδρύθηκε λίγα χρόνια πριν, το 2013, εκεί όπου το 1919 η ΧΑΝΘ έφερε το άθλημα για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο σημείο που στήθηκε το πρώτο αυτοσχέδιο καλάθι.

95. Ζωντανή Ιστορία: Αξίζει να δεις με ποιον τρόπο το παλιό ανοιχτό γήπεδο της ΧΑΝΘ απέκτησε ζωή μέσα στο Μουσείο.

96. Ο Έλληνας θρύλος με τους 145 πόντους: Ο Αριστείδης Μούμογλου, παίκτης του Ηρακλή, είχε πετύχει μόνος του 145 πόντους στον αγώνα της ομάδας του με τον ΒΑΟ το 1972. Τεκμήριο της πρωτιάς θα βρεις στο Μουσείο.

ΤΕΛΛΟΓΛΕΙΟ ΙΔΡΥΜΑ ΤΕΧΝΩΝ ΑΠΘ *Αγίου Δημητρίου 159Α

97. Το κρυμμένο αμφιθέατρο: Εκτός του ανοιχτού θεάτρου, που βρίσκεται πίσω από το κτίριο του Μουσείου και στο οποίο φιλοξενούνται τα καλοκαίρια συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις, το Τελλόγλειο Ίδρυμα διαθέτει και ένα όμορφο υπαίθριο αμφιθέατρο, κρυμμένο μέσα στο δάσος, έτοιμο να υποδεχθεί ποικίλες δράσεις και εκδηλώσεις.

98. Το πιο spooky μυστικό του Τελλογλείου: Μία σκοτεινή τεράστια στοά ξετυλίγεται περιμετρικά του κτιρίου (ΒΑ) μέσα στο βράχο. Πρόκειται για έναν χώρο με περίεργη ακουστική και «άλλη» θερμοκρασία, κατάλληλο για μυστηριακές πολυμεσικές δράσεις και ανατρεπτικά θέματα (κυνήγι θησαυρού).

99. Το σπάνιο έργο του Κόντογλου: Στην πλούσια συλλογή του Μουσείου συγκαταλέγεται και ένα σπάνιο πρώιμο έργο του Φώτη Κόντογλου, που υπογράφει με το ψευδώνυμο «Πάλμας», επειδή θαύμαζε τον Πάλμα Βέκιο. Το έργο (λάδι σε χαρτόνι) το αγόρασε η Αλίκη Τέλλογλου χωρίς να γνωρίζει η ίδια ή ο πωλητής την ταυτότητα του δημιουργού και τη σημασία του.

100. Vintage συλλογή: Το Τελλόγλειο διαθέτει μία εντυπωσιακή συλλογή από ενδύματα και κοσμήματα vintage, προερχόμενα από δωρεές. Εν ευθέτω χρόνω, τα σπάνια αυτά κομμάτια θα ανοίξουν στο κοινό…

*Το θέμα κυκλοφορεί στο Τεύχος Νοεμβρίου 2018 της Parallaxi (τεύχος 232)