Προσοχή στους αδίστακτους καλλιτέχνες και στοχαστές

του Ιορδάνη Στυλίδη Ενώ στο στρατόπεδο Bergen Belsen οι γερμανοί πολίτες της πόλης Bergen υποχρεώθηκαν να επισκευτούν τα κρεματόρια και να αντικρύσουν τους λόφους από πτώματα, αναφωνόντας ‘’δεν ξέραμε’’, ‘’δεν συμμετείχαμε’’, σήμερα, οι καλλιτέχνες και οι τηλεοπτικοί παραγωγοί εκπομπών τέχνης γοητεύονται και στέλνουν τους ‘’καλλιτέχνες’’ και τους ‘’διανοούμενούς’’ τους να σχολιάζουν υποκριτικά το προσφυγικό. Γράφουν κείμενα και βιβλία. Συμμετέχουν σε δημόσιες συζητήσεις για το ‘’προβλημα’’. Καταρρέουμε στα φασιστικά τυπικά των τηλεοπτικών συζητήσεων, θεατές και μέτοχοι μιας πλασματικής και βιο-πολιτικά καθορισμένης επίκυριαρχίας ρημαγμένου νοήματος.

Γερμανοί στρατιώτες παρακολουθούν ταινία για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Σήμερα έχουμε την τηλεόραση όπου, πάλι, παρακαλουθούμε το θέαμα των στρατοπέδων συγκέντρωσης προσφύγων και μεταναστών.

Εφόσον χρειάζεται να αντιπαρατεθούμε, θα το κάνουμε. Εφόσον χρειάζεται να κραυγάσουμε, να ουρλιάξουμε, να εκδώσουμε δείγματα και σημεία που θα προδώσουν δημόσια τον ασταθή και αβέβαιο εαυτό μας (καθώς διαθέτει) τις ακαριαίες, άστατες και ασύντακτες εκφράσεις του – όπως νά’ναι- θα το κάνουμε. Ας προτείνονται συνεχεια οι εκτιμήσεις και οι νουθεσίες για την ευπρέπεια και την τάξη στην σκέψη και στις σκέψεις που τελικά καθηλώνουν τις υποθέσεις μας, ας προτείνονται οι χειρονομίες, οι πρακτικές, που ισορροπούν και υπονομεύουν το ζωτικό επιχείρημά μας. Χρειαζόμαστε τη στιγμή στο χώρο και το χρόνο που η χειρονομία θα διαπεράσει θανάσιμα την καθωσπρέπει στάση εξουδετερώνοντας τον χρόνο και τον τόπο της. Αφήνοντάς την στον τόπο. Διαφεύγουμε, συνεχώς θεατές, στις πολλαπλές και αλλεπάλληλες οθόνες (FB, ‘’cinema’’, ‘’istagram’’, ‘’doc festival’’, ‘’documenta’’, ‘’biennale’’) που επιφέρουν σκληρά πλήγματα στους τρόπους και τις δυνατότητές διάθεσης μιας επιτυχημένης επίθεσης στα πολλά και στα όσα μας απασχολούν, μας ενώνουν, μας διαχωρίζουν, σε όσα εξουδετερώνουν τις εξαιρετικές λεπτομέρειές των δράσεών μας.

Δεν είμαστε καθαροί και αμόλυντοι στις σχέσεις και την κοινόχρηστη ύπαρξή μας. Κάθε φορά και κάθε στιγμή διαθέτουμε και τακτοποιούμε την επιθετικότητα, τιθασεύουμε την ορμή που, έτσι και γιαυτό, παγιδεύεται στο εσωτερικό του σώματος σαν μανιασμένο τέρας και αγκιδωτό θηρίο που θέλει να το διανοίξει εντελώς και να εκχυθεί στην πραγματικότητα. Γνωρίζουμε, ίσως χωρίς την άρτια συνοχή ή την ιδεώδη τάξη, αρκετά και πάρα πολλά ώστε να διακρίνουμε και να στοχαζόμαστε, στη στιγμή, τη στιγμή που αυτός ή εκείνη, οι πολλοί και οι πάρα πολλοί, επιχειρούν να επαναφέρουν, ξανά και ξανά, στην ιστορία των υπάρξεών μας εκείνες και όλες τις βαρύτατες εκπτώσεις νοήματος, απεριόριστων ελλείψεων, φοβερών υστερήσεων. Όλα τα εκκρεμή και αβέβαια που παραμονεύουν στο ιστορικό απόθεμα των χρόνων μας. Στις στιγμές και τις στιγμές που θα υποταχθούμε στην αστάθεια της θέσης μας και δεν θα πούμε ‘’τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη’’. Τότε και σε εκείνο το όταν που ο λόγος μας θα διαμοιραστεί και θα αδυνατίσει, θα σταθεί και θα απομείνει στην μετέωρη και άηχη περιοχή νοήματος, αιχμάλωτος των έωλων διαθέσεων και όχι των φρενιασμένων δυνατοτήτων που μεταφέρει. Πώς και γιατί γίναμε έτσι..;

Eπισκέψεις και επιθεωρήσεις των τόπων του δράματος. Νεκροί ή εξαφανισμένοι οι άνθρωποι που υφίστανται την δίπλή ή τριπλή βία. Το εξευτελισμό των σωμάτων τους στην τελευταία θέα τους και τον εξευτελισμό των υπολοίπων μιας ρημαγμένης ζωής σε διαρκή συγκέντρωση.

Γιατί δεν προχωρούμε τα δύο βήματα όταν αντικρύζουμε το δικό μας και το δικό τους τέρας καθώς τιθασεύει, συντηρεί, διεμβολίζει και συντρίβει την οικουμενική ακρίβεια του μαχητικού και εξαιρετικού εαυτού; Ωστε να ανακτήσουμε και να εξαπολύσουμε όσα πολλά διαθέτουμε και χρειαζόμαστε για να κτίσουμε και να προστατεύσουμε –ξανά και ξανά- την έκτακτη και την τακτική ποικιλία των διαθέσεών μας καθώς, εδώ και εκεί, συχνά και κάθε στιγμή του χρόνου μας, έπρεπε να ανανεώνουν την ακρίβεια του εγγύς και του υπέρτερου κοινού κόσμου.

Ίσως να έχει χαθεί η καλή εκπαίδευσή, ίσως να έχει σπάσει ο σύνδεσμος μεταξύ των ζωτικών εκφράσεων και των κατευθείαν συνεπειών τους στην εύπλαστη πραγματικότητα που οφείλουμε να ρυθμίζουμε αέναα. Ίσως, το πρωί και το βράδυ να υποχωρούμε στα ελάχιστα της κοινότοπης διαγωγής που, σιγά σιγά, χρειάζεται (και το κάνουμε) ξανα-συντάσσει τον ίδιο και διαφορετικό κόσμο-πλάσμα και τέρας που μας χωνεύει.

Tραίνα και σκηνές. Τα σύμβολα μιας πορείας στην απόγνωση και το θάνατο, τα σύμβολα του εξευτελισμού χιλιάδων ανθρώπων που δεν μπορούν να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους καθώς οι θύτες τους διαμοιράζουν θεσμικά και αρχειοθετούν διοικητικά τις υποθέσεις τους

Γι’ αυτό δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε την τηλε-οπτική και τηλε-λεκτική βία. Γιαυτό δεν μπορούμε να σηκώσουμε το χέρι προστατεύοντας το σώμα και τη συνείδηση. Γιαυτό ‘’αλλάζουμε κανάλι νοήματος’’ και, συσσίφειοι εργάτες, παγιδευόμαστε αμέσως σε ένα ‘’ίδιο κανάλι νοήματος’’, γιαυτό δεν μπορούμε να κοιτάξουμε έξω στην δυνατή και εχθρική αληθινή βροχή αλλά επιμένουμε να στρέφουμε και να δεσμεύουμε το βλέμμα και τη σκέψη στα μικρά και ασήμαντα σχόλια και ειδήσεις ‘’γενικού ενδιαφέροντος’’ που τόσο απερίσκεπτα και πονηρά θεωρούμε σημαντικά και σπουδαία για να ‘’περάσει και αυτή η μέρα’’ ώστε να χαθούμε στον σωτήριο ύπνο. Γιαυτό και ο διάλογος δύο κυριών στην τηλεόραση για την ‘’ανθρωπιστική καταστροφή’’ και την ‘’αισθητική’’ της ‘’έκφραση’’ αποκτά φήμη, σημασία και νόημα αλλά το ταξίδι στην επαρχία και τους δρόμους της, στο κρύο και το χιόνι, στην ύπαιθρο των καταυλισμών όπου στοιβάζονται οι άνθρωποι ζώα …στη σωτηρία τους, φυσικά, στον εγκλεισμό και την περιφραξή τους φυσικά, στην αδυναμία και το πάγωμά τους φυσικά, στις μισές φράσεις και την απελπισία τους φυσικά, είναι αδύνατον να γίνει. Γιαυτό και η ‘’αισθητική’’ της  ‘’εποχής των εικόνων’’ και των ‘’επισκέψεων’’ στις περιοχές του ‘’προσφυγικού δράματος’’ ταιριάζουν τόσο στην συμπεριφορά των κατοίκων της γερμανικής πόλης Bergen δίπλα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Bergen Belsen. Ταιριάζουν στα ‘’…δεν ξέραμε’’, ‘’…μα είναι δυνατόν!’’.. που κραύγαζαν και απαριθμούσαν, ταιριάζουν στις οιμωγές τους καθώς περιηγούνταν υποχρεωτικά στο πεδίο του τελικού και συνεχούς τρόμου τους από τους νικηφόρους στρατιώτες. Τότε, την εποχή που το δίπλα, το μακρύτερα, επαλήθευε το χωρικό νόημα του.

Τακτικές και στρατηγικές στοιβάγματος ανθρώπων και υποθέσεων. Κάπου σε ένα απροσδιόριστο και απροσέγγιστο χρόνο και χώρο. Σε ένα περιφραγμένο πεδίο αδύνατων σχέσεων που εκπέμπονται και σχολιάζονται τηλεοπτικά.

Οι πρόσφυγες αντικείμενα απασχόλησης και έκφρασης συμπάθειας, εύκολες αιτίες κατασκευής υψηλόβαθμων ‘’αισθητικών πεδίων σημασίας’’, πολιτικών κειμένων διερεύνησης και εντοπισμού των ‘’γεωστρατηγικών επαληθεύσεων’’ και του ‘’καπιταλιστικού επεκτατισμού’’, αιτίες και θέματα των συγκεντρώσεων και των δημοσίων συζητήσεων, εδώ και εκεί, των ‘’performance’’ και των τηλεοπτικών τρομοκρατικών δηλώσεων, εκδηλώσεων και διαδηλώσεων ενάντια στον πόλεμο και τον ‘’ξεριζωμό’’ τους, βρίσκονται ακόμη εκεί. Εκεί.

Εκεί. …στο τρομερό και αποκλεισμένο εκεί τους. Στον γενικό και ανείπωτο τρόμο να είναι εκεί όπου δεν θέλουν υπομένωντας και μαρτυρώντας τα τυπικά και τις τελετές της βοήθειας του πολιτισμένου και υποχρεωμένου δυτικού κόσμου. Που κάθε στιγμή, σε κάθε στιγμή, στιγματίζει και τηλε-οπτικοποιεί την ύπαρξή τους, την βοήθειά τους, το γεύμα τους, το λόγο τους, την άστοχη και την στοχευμένη φράση και τις φράσεις τους : τα ‘’γιατί είμαι εδώ; τί είμαι εδώ; ’’ ‘’γιατί διατάσσομαι και συντάσσομαι στην επιθυμία των άγνωστων και ελεειμόνων άλλων; ’’… στο ‘’τι συνέβη στον βομβαρδισμένο τόπο μου; ’’ και στο ‘’γιατί συνεχίζετε ακόμη να εξευτελίζετε τόπους και τρόπους ζωής; ’’

Η αγριότατη τηλε-οπτική βία έχει ήδη αλλάξει στόχους. Πίσω, στα υπολλείμματα και τα σπαράγματα του οπτικοποιημένου μακελειού, πλησιάζουν, πλησίασαν ήδη οι αγριότεροι και πιό αδίστακτοι των καλλιτεχνών, των ‘’διανοουμένων’’, των ‘’στοχαστών’’. Οπαδοί, συμμέτοχοι, κτηνώδεις χειριστές του θέματος και του περιεχομένου του. Κάθε φωτογραφία και μια καταραμένη εκδήλωση συμπόνιας, κάθε κείμενο και βιβλίο μια εμετική ‘’πολιτική’’ χειρονομία, κάθε ‘’performance’’ και ένα χυδαίο περιτύλιγμα νοήματος, κάθε σύντομος ή διαρκής τηλε-διάλογος μια ισχυρή παρακαταθήκη μνήμης. Για να έχουμε αποδείξεις και πειστήρια. Για να ξέρουμε. Τον χρόνο τους και τον χρόνο μας.

Το τραίνο που μεταφέρει τους διασωθεντες εβραίους από τα γερμανικά στρατόπεδα στο νότο της Ευρώπη και μετά στην πόλη Τρίπολη της Λιβύης. Κομμάτια γραμμής στην Ειδομένης. Σύμβολα της περίφραξης και της απαγόρευσης κάθε επιλογής σε αυτούς που πέρασαν τα χειρότερα μαρτύρια στους ρημαγμένους τόπους τους.

Δεν χρειάζεται να μεριμνήσουμε ή να προτείνουμε ιδέες, δεν χρειάζεται να σημειώσουμε τις λεπτομέρειες τις διαπραγμάτευσης και να προετοιμάσουμε τις πρακτικές μας. Οι συγκεντρωμένοι και στρατοπεδευμένοι πληθυσμοί προσφύγων και μεταναστών γνωρίζουν.

Προσοχή, λοιπόν, στους καλλιτέχνες. Προσοχή στην σκέψη και την υποδοχή των προτάσεών τους, προσοχή στις τακτοποιημένες και συμπαγείς ‘’εικαστικές’’ χειρονομίες, προσοχή στις λέξεις, στις φράσεις, στη σχέση του νοήματος που χειρίζονται και της ανταπόκρισής του στο πεδίο αναφοράς του. Προσοχή στις τηλε-οπτικές περιφορές και συστάσεις νοήματος, στα νεύματα, στις χειρονομίες, στις διαθέσεις τους. Προσοχή στο δέος και την συγκίνησή τους, την τεχνική δυνατότητα και τους γοητευτικούς συνδυασμούς των υλικών και των πραγματοποιήσεών τους. Προσοχή στο χαμόγελό τους και την ευφράδειά τους, στις γρήγορες και έξυπνες απαντήσεις τους. Από όλα αυτά τα σημαντικά της ύπαρξής τους και της σχέσης τους λείπει ο ξένος, εύρημα και πειραματόζωο, που τόσο εύκολα εξευτελίζουν, υποτάσσουν στο αδίστακτο σχέδιο και τις δημόσιες εκκρεμείς αναφορές τους.

Στο στρατοπεδο συγκέντρωσης Bergen Belsen μετά την υποχρεωτική απόδειξη της υπέρτατης αγριότητας, αφού όλοι οι κάτοικοι της πόλης Begen πέρασαν και αντιμετώπισαν τα κρεματόρια με τα μισοκαμένα σώματα, υπήρξαν λίγοι που έμειναν, εννοώντας ακριβώς τη θέση τους και την ενοχή τους. Με βρώμικα πανιά καθάριζαν τα μαρτυρικά σώματα των διασωθέντων. Τον εμετό, την διάρροιά, τον πόνο, τον τρόμο λίγο πριν τον θάνατό. Πέντε-έξι από αυτούς. Εκεί αλλά και εδώ, στην εποχή της αστείρευτης τηλε-αγριότητας χρειάζεται να υποταχτεί ο εκτεθειμένος και υποταγμένος στον φασισμό εαυτός.

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ‘’ΤΕΧΝΗΣ’’ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΗ ΚΡΙΣΗ στην πόλη Θεσσαλονίκη.

1. 2.000 σωσίβια στρώνονται στην πλατεία Αριστοτέλους και πολλά μικρά παιδιά από το δημοτικό σχολείο στην Προξένου Κορομηλά τριγυρίζουν ανάμεσά τους. Δύο curators γραφουν δύο συναρπαστικά κείμενα για την ‘’Προσφυγιά ως δείγμα διαχρονικών σχέσεων’’.
2. 4.000 σωσίβια πετιούνται στην παραλία μπροστά από τον γνωστό ανδριάντα. Φωτίζονται το βράδυ ενώ δύο πλοιάρια του δήμου βρίσκονται κοντά για να τα μαζέψουν όποτε χρειαστεί. Ενας curator γράφει ένα σημαντικό κείμενο για τους ‘’Δρόμους της αισθητικής στην Ευρώπη’’.
3. Κοινό γεύμα-προσφορά του δήμου θεσσαλονίκης όπου παρεβρίσκονται πρόσφυγες, άστεγοι και φτωχοί κάθε είδους. Οι πρόσφυγες παίρνουν με τη σειρά το μικρόφωνο και διηγούνται τις τραγικές ιστορίες τους στους άστεγους και στο δήμαρχο. Χειροκροτήματα και δάκρυα. Η ‘’performance’’ γίνεται video με αφήγηση από curator. ‘’Προσεγγίζοντας κοινούς τόπους’’
4. Δημόσια συζήτηση στην τηλεόραση για την ‘’ανθρωπιστική καταστροφή’’ στη Συρία (και αλλού) με προβολή μιας ‘’performance’’ σημαντικού καλλιτέχνη ή καλλιτέχνιδας στα νησιά όπου καταφτάνουν οι πρόσφυγες. Συμμετέχουν και πολιτικοί που αλληλοκατηγορούνται για αδύναμες ή αντεθνικές πολιτικές της κυβέρνησης και της Ευρώπης. Το video θα προβληθεί και στην Biennale της πόλης όπου και θα ακολουθήσει συζήτηση. Μία curator γράφει σημαντικό κείμενο με τίτλο ‘’Διασπώντας τα σύνορα, αντιμετωπίζοντας την κρίση’’
5. Ακτιβιστές φοιτητές στην πόλη θεσσαλονίκη (φοιτητές της φιλοσοφικής ή της νομικής σχολής) κλείνουν την οδό μητροπόλεως με 4.000 σωσίβια για δύο ώρες. Τα σωσίβια μαζεύονται μετά και εξαφανίζονται σε μία χωματερή (όπως και οι πρόσφυγες στα στρατόπεδά τους). Παρευρίσκονται σημαντικοί εικαστικοί αλλά και ο πονηρός και αδίστακτος κινάζος Weiwei. Δύο curators από γνωστό κρατικό μουσείο σύγχρονης τέχνης γράφουν δύο συναρπαστικά κείμενα για τις ‘’Πολιτικές διαπιστώσεις στην σύγχρονη Τέχνη’’.
6. Δύο αντίσκηνα των προσφύγων τοποθετούνται σε μία υπερυψωμένη βάση (1 μέτρο από το έδαφος) 400 τετραγωνικών μέτρων με δάπεδο από λευκό πλαστικό και φωτίζονται με ισχυρούς προβολείς το βράδυ. Στα εγκαίνια βρίσκεται και ο αδίστακτος κινέζος Weiwei καθώς και ευαίσθητοι καλλιτέχνες της πόλης. Δύο curators από γνωστό Κρατικό Μουσείο και περιοδικό τέχνης γραφουν δύο συναρπαστικά κείμενα για την ‘’Προσφυγιά συστημα και συστηματική της βιο-πολιτικής ρύθμισης’’.