Θάνος Νίκας: Ζούμε σε μια κοινωνία που δύσκολα παίρνει θέση αλλά εύκολα αναθεματίζει

Η ομάδα Ars Moriendi, αποτελούμενη από τον σκηνοθέτη Θάνο Νίκα, τη θεατρολόγο Πηνελόπη Χατζηδημητρίου και την ηθοποιό Κατερίνα Συναπίδου, έχει ήδη διανύσει μια πορεία 15 χρόνων στο ελεύθερο θέατρο της Θεσσαλονίκης, πραγματοποιώντας 20 παραστάσεις από τη δημιουργία της το 2007 μέχρι σήμερα. 

Είναι μια ομάδα με συνεχή και συνεπή παρουσία, ανοιχτή στον πειραματισμό μέσα από τον οποίο έχει εξελιχθεί καλλιτεχνικά, μια ομάδα ανήσυχη που αφουγκράζεται την εποχή της και προβληματίζεται για όσα συμβαίνουν στην κοινωνία, εδώ, σήμερα, τώρα.

Τα τελευταία χρόνια, το βλέμμα του σκηνοθέτη της ομάδας Θάνου Νίκα έχει προσηλωθεί στην τάση της κοινωνίας μας να ρίχνει εύκολα τον λίθο του αναθέματος, αλλά να αποφεύγει να πάρει θέση απέναντι σε ό,τι συμβαίνει. «Δεν ακούς τις φωνές από το διπλανό διαμέρισμα; Δεν βλέπεις την κακοποιημένη γυναίκα στο supermarket; Τι κάνεις; Κάνεις ότι δεν καταλαβαίνεις και μετά κάνεις ότι πέφτεις από τα σύννεφα και μετά ξεσπάς μέσα από την οθόνη του κινητού ή του υπολογιστή σου», μου λέει.

Πριν από τρία χρόνια, στον «Φαέθοντα» του Δημήτρη Δημητριάδη που ανέβηκε στη Σοφίτα του Λαογραφικού Μουσείου, ο Θάνος Νίκας έφερε τους θεατές αντιμέτωπους με μια ζοφερή οικογενειακή τραγωδία, μπροστά σε έναν ένοχο πέραν πάσης αμφιβολίας, έναν πατέρα βιαστή και δυνάστη, έναν θύτη. 

Στην «Εποχή του Κυνηγιού», τη νέα παραγωγή της ομάδας που έκανε πρεμιέρα τον Απρίλιο στην «Ανοιχτή Σκηνή της Πόλης» και συνεχίζεται στη σκηνή του Φαργκάνη ART, οι θεατές βρίσκονται μπροστά σε έναν αθώο πέραν πάσης αμφιβολίας, έναν άνθρωπο-θύμα μιας ψευδούς κατηγορίας για παιδοφιλία που η κοινότητα της φιλήσυχης κωμόπολης όπου ζει είναι πρόθυμη να πιστέψει, χωρίς να διερευνήσει αν πρόκειται για αλήθεια ή ψέμα. Γιατί πολύ συχνά, «η κακιά αλήθεια είναι εξαιρετικά βολική.» Και στις δύο παραστάσεις, το κοινό (προ)καλείται να σκεφτεί και να πάρει θέση: στην πρώτη περίπτωση απέναντι σε έναν άνθρωπο εξαρχής ένοχο και στη δεύτερη περίπτωση απέναντι σε έναν άνθρωπο εξαρχής αθώο. 

«Η συνθήκη αυτή είναι άβολη και δημιουργεί στο κοινό ένα σφίξιμο», μου λέει ο Θάνος. Δημιουργεί, όμως, και ερωτήματα, καθώς οι θεατές στην «Εποχή του Κυνηγιού» «αντιλαμβάνονται ότι είναι μέλη της μικρής κοινότητας, συμμετέχουν στο λαϊκό δικαστήριο και αναρωτιούνται για τον δικό τους ρόλο μέσα σε αυτό που συμβαίνει.»

Γιατί στήνουμε λαϊκά δικαστήρια; 

«Η ανάγκη αυτή των ανθρώπων είναι αρχέγονη. Είναι πολύ εύκολο ακόμα και ευχάριστο να κάνεις κακό σε κάποιον που έχει κάνει κακό. Ως κοινωνία, κυνηγάμε τον θύτη, δεν στηρίζουμε το θύμα. Διψάμε να ανταποδώσουμε το κακό. Συχνά, αυτός είναι ένας τρόπος για να κρύψουμε τα δικά μας κακώς κείμενα ή να εκτονώσουμε την οργή μας.» Δικαιοσύνη ή εκτόνωση; Αλληλεγγύη ή εκδίκηση; Τα λαϊκά δικαστήρια διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα και, όπως βλέπουμε καθημερινά κάτω από αναρτήσεις στα social media, «στάζουν μίσος και αίμα».

Σε αυτή την εποχή, ο ρόλος της τέχνης είναι καίριος και μπορεί να συμβάλλει στον περιορισμό της επίδρασης της ψυχολογίας του όχλου. «Μέσα από την επαφή μας με την τέχνη μαθαίνουμε να μπαίνουμε στα παπούτσια του άλλου, να σκεφτόμαστε λίγο περισσότερο καθυστερώντας να βγάλουμε συμπέρασμα, να μην στεκόμαστε από πάνω ως γνώστες και κριτές των πάντων, να μην αναθεματίζουμε τόσο εύκολα. Μέσα από την τέχνη γινόμαστε περισσότερο ταπεινοί και λιγότερο αλαζόνες», λέει ο Θάνος. 

Στην εποχή του κυνηγιού έχουμε ανάγκη τον πολιτισμό, «γιατί ο πολιτισμός κατεβάζει το θυμικό και μπορεί να συμβάλλει στον περιορισμό των θερμοκέφαλων και να αποτρέψει τη μετατροπή του όχλου σε στρατό, έναν στρατό που μπορεί εύκολα να στραφεί εναντίον της άλλης γνώμης». Και κάπως έτσι, ίσως καταφέρουμε να απαιτήσουμε ένα διαφορετικό κοινωνικό οικοδόμημα.

«Η εποχή του κυνηγιού», όπως και ο «Φαέθων», εστιάζει, όπως τονίζει ο Θάνος, στο ζήτημα της επιλεκτικής μας «ανθρωπινότητας». Θα υπάρξει και τρίτη παράσταση που θα ολοκληρώσει αυτή την άτυπη τριλογία; Η απάντηση βρίσκεται στο “Humanitarium”. Πρόκειται για μια ιδέα που είχε ο Θάνος Νίκας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η οποία μετουσιώνεται σε ένα νέο θεατρικό έργο που υπογράφει η Στέλλα Παπαδημητρίου. 

Στο “Humanitarium” που θα παρουσιαστεί την επόμενη σεζόν, το κοινό θα κληθεί να πάρει μέρος σε ένα τηλεπαιχνίδι με έναν παρουσιαστή-δημοσιογράφο και τρεις διαγωνιζόμενους. Οι διαγωνιζόμενοι θα πρέπει να πάρουν θέση απαντώντας σε ερωτήματα που σχετίζονται με κοινωνικά ζητήματα και, μόλις ολοκληρωθεί ο κύκλος των απαντήσεών τους, ο παρουσιαστής θα αρχίσει να αποκαλύπτει σκοτεινές πλευρές της προσωπικότητάς τους, αποκαλύψεις που θα επηρεάζουν την ψήφο των θεατών. Ο διαγωνιζόμενος με τις λιγότερες ψήφους, θα λιθοβολείται, μέσω ειδικής εφαρμογής στα κινητά των θεατών. Τι μέγεθος πέτρας θα επιλέξει κάθε θεατής;

Τα τελευταία χρόνια, η ελληνική κοινωνία έχει έρθει αντιμέτωπη με πολλά. Μια πανδημία που για πολλούς ήταν «σκευωρία», υποθέσεις βιασμών και κακοποιήσεων στον καλλιτεχνικό χώρο, γυναικοκτονίες, παιδοκτονίες, δολοφονίες νέων παιδιών, όπως ο Άλκης, σε γειτονιές όπως η δική μας, σε σπίτια σαν τα διπλανά μας. 

Παραστάσεις όπως «Η εποχή του κυνηγιού» μας δίνουν τροφή για σκέψη: θα αρκεστούμε στον εικονικό λιθοβολισμό των θυτών ή θα στηρίξουμε έμπρακτα τα θύματα; Θα μας ενώσει το μίσος ή η αλληλεγγύη;

«Η εποχή του κυνηγιού» / Εμπνευσμένη από την ταινία «Το Κυνήγι» των Thomas Vinterberg και Tobias Lindholm / Σκηνοθεσία: Θάνος Νίκας / Σκηνικός χώρος-Κοστούμια: Ευαγγελία Κιρκινέ / Επί σκηνής: Παύλος Δανελάτος, Κατερίνα Συναπίδου, Δημήτρης Φραγκούλης, Μαίρη Λιόλιου, Χρήστος Γαβριηλίδης, Λευτέρης Παναγιωτίδης, Θάνος Νίκας / Παραστάσεις: Σάββατο 28/5 (21:30), Κυριακή 29/5 (21:00), Δευτέρα 30/5 (21:30) στο Φαργκάνη ART (Αγ. Παντελεήμονος 10) / Τιμές εισιτηρίων: 14€ κανονικό, 10€ μειωμένο / Προπώληση εισιτηρίων: viva.gr