Thessaloniki PhotoΒiennale 2023: Ο λαϊκισμός το θέμα της κεντρικής έκθεσης «Το φάντασμα του λαού»

Κεντρική Εικόνα: Δημήτρης Μιχαλάκης

Ένα μέλος της φυλής αυτοχθόνων Xakriabá στη Βραζιλία κρατά μια φωτογραφική μηχανή και την προτάσσει ως άλλο βέλος, ενώ ένα ζευγάρι φωτογραφίζεται στην παραλία της Κοπακαμπάνα φορώντας στολές αστροναυτών, σε ένα σκωπτικό σχολιασμό της ανάγκης και της επιταγής να κυκλοφορούν ασφαλείς στην πόλη τους την περίοδο της πανδημίας. Παραμορφωμένα πορτρέτα πολιτικών ηγετών και άδεια κοινοβουλευτικά έδρανα συνυπάρχουν με φωτογραφίες από οικογένειες Ρομά, την παραδοξότητα της αμερικανικής κοινωνίας και τις επιπτώσεις του Brexit στην καθημερινότητα των απλών πολιτών. Γκροτέσκ φωτογραφίες από το αδυσώπητο κυνήγι για τον μυθικό πλούτο και την επίδειξή του «συνομιλούν» με ιστορικές φωτογραφίες από τα οδοφράγματα του Μάη του ’68 στο Παρίσι, σκηνές διαμαρτυρίας και διαδηλώσεις από την Ουγγαρία, την Αθήνα, την Ινδία, την Αυστρία και το Ρίο Ντε Τζανέιρο και στιγμιότυπα που καταγράφουν τη ραγδαία άνοδο λαϊκιστικών κομμάτων και ακροδεξιών κινημάτων διεθνώς. Και τέλος, σε ποιο βαθμό μια σημαία παραμένει σύμβολο αν αυτή χάσει την εικονιστική της αποτύπωση;

Όλα τα παραπάνω είναι κάποιες από τις φωτογραφικές ιστορίες που αποτυπώνονται στην κεντρική έκθεση της Thessaloniki PhotoBiennale 2023 του MOMus με τίτλο «Το φάντασμα του λαού», υπό την επιμέλεια του ιστορικού της τέχνης και θεωρητικού της φωτογραφίας Julian Stallabrass και τη συμμετοχή 25 φωτογράφων και καλλιτεχνών. Η έκθεση, που θα παρουσιαστεί στους χώρους του MOMus-Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και του MOMus-Πειραματικού Κέντρου Τεχνών στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, από τις 20 Οκτωβρίου 2023 έως τις 11 Φεβρουαρίου 2024, διερευνά τις πολλές διαφορετικές πτυχές του λαϊκισμού μέσα από τη φωτογραφία και το βίντεο και αποτελεί τη διεθνή, πρωτότυπη παραγωγή της φετινής διοργάνωσης, με έργα καλλιτεχνών από χώρες όπως η Βραζιλία, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Ινδία, η Ιταλία, οι Φιλιππίνες, η Πολωνία, η Ουκρανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ.  

Την έκθεση θα εγκαινιάσει την Παρασκευή 20 Οκτωβρίου 2023, στις 20:00, στο MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Α’, λιμάνι Θεσσαλονίκης) ο Υφυπουργός Πολιτισμού, κ. Χρίστος Δήμας.

Καθώς το φάντασμα του λαϊκισμού στοιχειώνει τον πλανήτη, πολλοί καλλιτέχνες έχουν εξερευνήσει τις πολυάριθμες διαστάσεις του φαινομένου του λαϊκισμού: πώς και εάν θα πρέπει να αναπαρίστανται ο «λαός» (εάν θεωρήσουμε ότι υφίσταται ως έννοια), η δημοκρατική εξουσία, η φύση των χαρισματικών ηγετών, η λαϊκή διαμαρτυρία και εξέγερση. Το φωτογραφικό μέσο, που από τη γέννησή του υπήρξε στενά συνυφασμένο με την πολιτική και τη μαζική συμμετοχή, εύλογα βρέθηκε στο επίκεντρο αυτής της καλλιτεχνικής διερεύνησης, που έχει πάρει πολλές διαφορετικές μορφές – τεκμηριωτική, επιτελεστική, σατιρική, εννοιολογική.

Οι καλλιτέχνες που παρουσιάζονται στην κεντρική έκθεση της Thessaloniki PhtoΒiennale 2023  «Το φάντασμα του λαού» προσεγγίζουν τα παραπάνω ζητήματα με εμφανώς διαφορετικούς, ενίοτε επικαλυπτόμενους, τρόπους: ορισμένοι καταγράφουν τους λαϊκιστές ηγέτες και τους οπαδούς τους και όσους, αντίθετα, αναδεικνύονται εχθροί για τα λαϊκά ή λαϊκιστικά κινήματα· ορισμένοι εισφέρουν σατιρικές απόψεις της γελοιότητας που εμφανίζουν οι απολυταρχικοί ηγέτες και το πολιτικό παραλήρημα που γεννούν· άλλοι κάνουν επιτελέσεις λαϊκισμού ή ακτιβιστικό έργο αλληλεγγύης σε κινήματα διαμαρτυρίας· άλλοι πάλι κάνουν εννοιακά έργα για τον λαϊκισμό, και τη βαθιά οικονομική κρίση από την οποία απέκτησε δύναμη.

Η έκθεση συγκροτείται σε τέσσερις κύριες, αλληλένδετες ενότητες. Οι δυο πρώτες παρουσιάζονται στο MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Α’, λιμάνι Θεσσαλονίκης): από αυτές η πρώτη αφορά την αμφισβητούμενη αναπαράσταση της κυρίαρχης πολιτικής, ειδικά όταν βρίσκεται σε κρίση. Η δεύτερη εστιάζεται στους λαϊκιστές ηγέτες και τους οπαδούς τους. Στις δυο ενότητες που παρουσιάζονται στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (Αποθήκη Β1, λιμάνι Θεσσαλονίκης), η πρώτη αφορά όσους αποκλείονται από την κατηγορία του «λαού» και το πώς φρουρούνται τα όρια αυτής της κατηγορίας και η δεύτερη επικεντρώνεται στη λαϊκιστική διαμαρτυρία και από τα δύο άκρα του πολιτικού φάσματος.

Καλλιτέχνες / Φωτογράφοι: Bani Abidi, Craig Ames, The Archive of Public Protests (A-P-P), Βαγγέλης Βλάχος, Kimberly dela Cruz, Disnovation.org, Ana Carolina Fernandes, Joan Fontcuberta και Pilar Rosado, Lauren Greenfield, Edgar Kanaykõ Xakriabá, Κώστας Καψιάνης, Uta Kögelsberger, Christian Lutz, MacDonaldStrand, Daniel Mayrit, Δημήτρης Μιχαλάκης, Boris Mikhailov, Rafal Milach, Sinna Nasseri, Paolo Pellegrin, Wolfgang Scheppe, Prarthna Singh, Στέφανος Τσιβόπουλος, Dougie Wallace, Carey Young