Η Ελλάδα του Αλέξη Δαμιανού: Μια δύσκολη χώρα

O Αλέξης Δαμιανός με τρεις μόνο ταινίες μέσα σε 40 χρόνια, κατάφερε να καταγράψει με τρόπο βαθιά ελληνικό το χθες, το σήμερα και κυρίως το αύριο μιας χώρας σε περιδίνηση.

Έχοντας διαβάσει πολλή και καλή λογοτεχνία κι επιμένοντας να διατηρεί το κινηματογραφικό του βλέμμα καθαρό από περιστάσεις που πολλούς παρέσυραν στα χρόνια, καταφέρνει να απομονώσει με γνήσιο ελληνικό μέτρο την ουσία από την Ιστορία των χρόνων μας.

Γιατί ο κινηματογράφος του Αλέξη Δαμιανού, ενώ παραμένει σωματικός, ταυτόχρονα είναι βαθιά μπολιασμένος με στοιχεία που περιέχονται μέσα σε λέξεις, τοπία  και συναισθήματα που παραπέμπουν σε κείμενα αρχαία, ξεχασμένα κείμενα που ξεβολεύουν την σημερινή αφασία μιας περιρρέουσας ημιμάθειας που θεωρεί «ελληνικό» ό,τι της είναι βολικό.

Η Ελλάδα του Δαμιανού είναι μια δύσκολη χώρα, με πολλά μυστικά και ψέματα, με βία που ποτέ δεν ομολογήθηκε και μεγάλη επικάλυψη ενός αναγνώσματος κατασκευασμένου μέσα από πειραγμένα ιδεολογικά πειράματα, που πρέπει να ξύσεις πολύ και βαθιά για να φέρεις τον πυρήνα της στο φως.

Κι ο Δαμιανός κάνει ακριβώς αυτό. Με πείσμα, με μεράκι, πολύ ταλέντο κι ακόμη περισσότερη κάθαρση. Οι ήρωές του κι οι ιστορίες τους λειτουργούν αρχετυπικά σαν διαχρονικά σύμβολα ενός αφηγήματος που προσπερνάμε, από φόβο, ιδιοτέλεια ή αμηχανία.

Όπως ας πούμε στο φινάλε της Ευδοκίας, όπου, το τελευταίο ζεϊμπέκικο, το τρίκυκλο μέσα στη νύχτα, η μουσική του Μάνου Λοΐζου, λίγο πριν τους τίτλους τέλους της Ευδοκίας, ήταν ο τρόπος που ο Αλέξης Δαμιανός, υπενθυμίζοντάς μας το παρελθόν, κατέγραψε το παρόν μας -το μακρινό εκείνο 1971 μεσούσης της δικτατορίας – το μέλλον τούτης της πατρίδας, σήμερα.

Ή στον Ηνίοχο, που πρώτος αυτός τολμά να καταγράψει τον Εμφύλιο σαν παθογένεια που ακόμη αναζητεί την ίαση.

Χρόνια μετά, επιβεβαιωμένος αλλά απών, μας χαμογελά πικρά…

Επίσης κι αυτό:

Αλήθεια είναι η μη Λήθη

Στον κόσμο γύρω μας γίνεται μια αναθεώρηση αξιών. Τα γεγονότα σχεδόν απρόσμενα “συντελούνται” κι ο άνθρωπος μοιάζει σαν να ετοιμάζεται ν’ αγωνιστεί για μια απαλλαγή από καταστάσεις, που ο ίδιος έχυσε ποταμούς αίματος και δακρύων για να κατακτήσει. Οι μέρες, οι ώρες, οι στιγμές είναι καθοριστικές για το μέλλον… και η θολή ελπίδα δεν φωτίζει αυτό το μέλλον. Ούτε, όμως, δικαιώνει κανέναν αυτή η χρεοκοπία. Εκείνο που φανερώνει είναι ότι ο άνθρωπος και η δυνατότητα του μυαλού του, ο εύφρων άνθρωπος, δικάζεται αυτή την ώρα, ο πνευματικός άνθρωπος. 

H κρίση είναι πνευματική και η ηγεσία του τόπου πρέπει να ξέρει ότι, υποβαθμίζοντας την πνευματική παραγωγή, θα βαθαίνει περισσότερο την οικονομική κρίση. Τα γεγονότα που συντελούνται με την κοσμογονική αμφισβήτηση των κρατουσών αξιών χρειάζονται γνώση ιστορική, όχι παραποιημένη ή δικολαβική, γιατί έτσι θα γίνει πείρα, όχι λήθη, ούτε επανάληψη ιστορίας των λαθών.

Θέλει ευθύτητα, ταπεινότητα κι ανύψωση των υπευθύνων στις σημερινές συνθήκες, γιατί αλλιώς, αντί να φυτέψουμε για την Αθανασία, θα σπέρνουμε τον Θάνατο και θα έχουμε την Ευθύνη για την κατάντια των παιδιών μας και του Μέλλοντος.

Αλέξης Δαμιανός, 9 Φεβρουαρίου 1990