«Λώξη»: Η πρώτη ηθοποιός με σύνδρομο down γίνεται ταινία και παρουσιάζεται στη Θεσσαλονίκη

Ο Δημήτρης Ζάχος και ο Θανάσης Καφετζής είναι δύο κινηματογραφιστές που άφησαν τη Θεσσαλονίκη πριν καιρό για να «κατέβουν» στην Αθήνα – όπως οι περισσότεροι – και να ακολουθήσουν τα όνειρα τους σε μία χώρα που βάζει πάντα εμπόδια σε εκείνους που θέλουν να κάνουν τέχνη.

Χαρακτηριστικό στην κουβέντα μας, το «Πάρα πολύ» που μου είπαν με μία φωνή και οι δύο, όταν τους ρώτησα πόσο δύσκολο είναι στην Ελλάδα να κάνουν κινηματογράφο.

Κάνοντας εξαιρετικά πράγματα, στη Θεσσαλονίκη επιστρέφουν με την προβολή της νέας τους ταινίας «Λώξη» στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, αφιερωμένη στην Λωξάνδρα Λούκας, το κορίτσι με Σύνδρομο Down που διαπρέπει σε μεγάλες παραστάσεις της Θεσσαλονίκης και όχι μόνο και γράψαμε στην Parallaxi το περασμένο καλοκαίρι. Η ταινία καταγράφει την περίοδο που η αγαπημένη Λώξη κλήθηκε να συμμετάσχει στη παραγωγή της Κεντρικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου και έγινε η πρώτη ηθοποιός με Σύνδρομο Down που έκανε συμβόλαιο με το πρώτο θέατρο της χώρας!

Ο Δημήτρης Ζάχος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, ενώ από το 2010 εργάζεται ως σκηνοθέτης στον κινηματογράφο, την τηλεόραση και το θέατρο. Σε αυτή την ταινία συναντά τον επίσης Θεσσαλονικιό Θανάση Καφετζή και παρακολουθούν στενά την Λώξη σε μία μεγάλη στιγμή της, αφήνοντας τον θεατή να καταλάβει, να αντιληφθεί αλλά και να κατανοήσει συμπεριφορές και ανθρώπους. Να παρακολουθήσει την προσπάθεια της, να καταφέρει τα σπουδαία που κάνει σε μία συγκινητική καταγραφή.

«Η μητέρα της αποφασίζει να δεχτεί την πρόσκληση, θεωρώντας ότι είναι για το καλό της κόρης της. Η Λωξάνδρα θα παλέψει σκληρά για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της νέας πραγματικότητας. Θα τα καταφέρει;» αναφέρει η περιγραφή της ταινίας των δύο σκηνοθετών που μιλούν στην Parallaxi για το ντοκιμαντέρ τους, την Λωξάνδρα και όλα όσα θέλουν και είναι γι’ αυτούς κινηματογράφος.

Τα υπόλοιπα που δεν θα διαβάσετε σε αυτή τη κουβέντα, θα τα δείτε στην ταινία «Λώξη» σε πρώτη προβολή…

Πώς γεννήθηκε η ιδέα ενός ντοκιμαντέρ για την Λωξάνδρα;

Θανάσης Καφετζής: Η αρχική ιδέα ξεκίνησε από την φίλη της οικογένειας της, την Dorte, η οποία όταν έμαθε ότι Λωξάνδρα θα πάρει μέρος σε μία παράσταση στην κεντρική σκηνή του εθνικού θεάτρου, και πόσο μάλλον ότι θα ήταν η πρώτη ηθοποιός με σύνδρομο Down που θα υπέγραφε συμβόλαιο στο Εθνικό, θεώρησε απαραίτητο να καταγραφεί αυτό το γεγονός. Στην συνέχεια η οικογένεια επικοινώνησε με τον Δημήτρη και του πρότειναν να αναλάβει την καταγραφή.  Σε ένα καφέ λοιπόν με το Δημήτρη, το καλοκαίρι του 2021, μου πρότεινε να το κάνουμε μαζί. Εγώ εκείνη την περίοδο ήμουν σε αναζήτηση ενός καινούργιου πρότζεκτ και είπα ότι από το να κοιτάω το ταβάνι για να μου κατέβει καμιά ιδέα, ας πάμε να δούμε τι γίνεται, να παίξουμε λίγο και με τις κάμερες και βλέπουμε! Αυτό το βλέπουμε κράτησε  σχεδόν 3 χρόνια!

Δημήτρης Ζάχος: Πέσαμε κατευθείαν στα βαθιά με την πρώτη μέρα της Λωξάνδρας στο ταξίδι για την κεντρική σκηνή του Τσίλερ, χωρίς πολλή προετοιμασία αλλά με την χαρά ότι παρακολουθούμε μια σημαντική στιγμή, τόσο για τη Λώξη όσο και για τη συμμετοχή των ανάπηρων στην καλλιτεχνική ζωή αλλά και στους χώρους εργασίας γενικότερα. Το βίντεο που τράβηξε ο μπαμπάς της Λωξάνδρας από την στιγμή της υπογραφής της σύμβασής της διαδόθηκε αμέσως στα δίκτυα και στα μέσα που ήθελαν να το προβάλλουν. Εμείς ως κινηματογραφιστές μέσα από την ταινία μας, θέλαμε να σκάψουμε λίγο παραπάνω στην στιγμή και όταν τα φώτα της δημοσιότητας αποσύρονται. Και πρέπει να πούμε ότι ήμασταν πολύ τυχεροί γιατί τόσο το Εθνικό Θέατρο όσο και η Ελένη Ευθυμίου που σκηνοθετούσε την παράσταση αλλά και η Λωξάνδρα και η οικογένειά της, μας έδωσαν όλη την ελευθερία για να το επιχειρήσουμε.

Η περίοδος που καταγράφετε είναι όταν η Λώξη συνεργάζεται με το Εθνικό θέατρο ως η πρώτη ηθοποιός με Σύνδρομο Down, που υπογράφει σύμβαση με το μεγαλύτερο θέατρο της χώρας. Πόσο κοντά της νιώσατε τότε και τι παραπάνω καταλάβατε γι’ αυτήν;

ΔΖ: Ζήσαμε από πολύ κοντά όλη την περίοδο των προβών μέχρι και το ανέβασμα της παράστασης. Ήταν πολύ ιδιαίτερη η εμπειρία τόσο στο σπίτι με τη Λώξη και τους γονείς της και όλους τους φίλους της στα τηλέφωνα και το σκαιπ, όσο και στις πρόβες με το θίασο των επαγγελματιών ηθοποιών και τους καλλιτεχνικούς συντελεστές. Υπήρξαμε μάρτυρες αυτής της απόστασης που προσπαθούσε με όλη της την ενέργεια να καλύψει η Λωξάνδρα κάθε μέρα, κάθε στιγμή. Λίγο πριν τελειώσουμε το μοντάζ κατάλαβα περισσότερα για το τι σημαίνει αγάπη και αποδοχή και ότι οι άνθρωποι έχουμε τόσους διαφορετικούς τρόπους να τα εκφράζουμε προς τους άλλους.

ΘΚ: Η αλήθεια είναι ότι γνωρίζαμε ήδη αρκετά χρόνια την Λωξάνδρα. Νομίζω πάντως ότι ήρθαμε αρκετά κοντά της. Ήταν αναπόφευκτο βέβαια, γιατί της είχαμε γίνει κακό τσιμπούρι για αρκετό καιρό!

Είναι πράγματα που θελήσατε να βάλετε στην ταινία σας με κάποιο τρόπο, ώστε να καταλάβουν καλύτερα την Λώξη και οι θεατές;

ΘΚ: Νομίζω ότι δεν χρειάστηκε να προσθέσουμε ή να εφεύρουμε κάτι για να καταλάβουν καλύτερα οι θεατές την Λώξη. Αυτό που κάναμε ίσως είναι να ενισχύσουμε, χωρίς υπερβολές πιστεύω, την εκάστοτε συναισθηματική κατάσταση της Λώξης.

ΔΖ: Προσπαθήσαμε να μην δώσουμε όλες τις πληροφορίες από την αρχή, αλλά μέσα από την ιστορία να καταλάβει καλύτερα μόνος του ο θεατής τους ανθρώπους αυτής της οικογένειας. Αυτό είναι το στοίχημα της ταινίας. Η συμμετοχή στην παράσταση είναι αν θέλεις η αφορμή για να μπούμε στην καθημερινότητα τους. Αν το καταφέραμε ή όχι θα φανεί στην οθόνη.

Ποιες δυσκολίες είχατε να αντιμετωπίσετε όσο κάνατε τα γυρίσματα;

ΘΚ: Η αλήθεια είναι ότι στην διάρκεια των γυρισμάτων δεν αντιμετωπίσαμε πολλές δυσκολίες. Θα έλεγα ότι αυτό το γύρισμα, όλως παραδόξως βγήκε αναίμακτα. Το στοίχημα ήταν να ήμασταν εκεί όσο το δυνατόν περισσότερο και να καταγράφουμε την καθημερινότητα της Λώξης όσο το δυνατόν καλύτερα. Σαν να πηγαίναμε για ψάρεμα. Την μία βγάζαμε λαβράκια και την άλλη φύκια. Αλλά όσο περισσότερο ήμασταν εκεί, τόση περισσότερη πιθανότητα για λαβράκια είχαμε.

ΔΖ: Ξεκινήσαμε με μια DIY λογική και κάναμε μόνοι μας αυτή την παραγωγή. Κάποια στιγμή αυτό κουράζει, ειδικά όταν πρέπει να κάνεις κι άλλα πράγματα για να ζήσεις, και η μικρή οικονομική βοήθεια από την ΕΡΤ και το Κέντρο Κινηματογράφου έφτασε πολύ αργότερα, μετά το τέλος των γυρισμάτων του βασικού κορμού της ταινίας.

Μπαίνοντας σε αυτή τη διαδικασία, θα λέγατε πως ζούμε σε μία κοινωνία που μαθαίνει σιγά σιγά να αντιμετωπίζει σωστά και ισότιμα ανθρώπους με πιο ιδιαίτερα χαρίσματα;

ΔΖ: Σίγουρα ναι, αλλά τώρα αρχίζει κάτι να γίνεται μετά από αιώνες απραξίας. Ήταν πολύ σημαντικό ότι ένας δημόσιος οργανισμός όπως το Εθνικό Θέατρο υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση εκείνη την εποχή της Έρις Κύργια επέλεξε στην παραγωγή του ένα ανάπηρο άτομο. Ίσως δίνοντας σε αυτήν την επιλογή και ένα συμβολικό χαρακτήρα. Πράγμα όμως αδιανόητο σε άλλες εποχές. Η περίπτωση της Λωξάνδρας θα έχει συνέχεια; Η διάθεση της κοινωνίας αλλάζει απέναντι στα ανάπηρα άτομα, όμως χρειάζεται και να εκπαιδευτεί η κοινωνία γιατί πολλές από τις απόψεις που έχουμε ανήκουν σε περασμένες εποχές.

ΘΚ: Σίγουρα έχουν γίνει βήματα, αλλά πάντα κρατάω τις επιφυλάξεις μου. Νομίζω ότι χρειάζεται πολύ δουλειά ακόμα για την ορατότητα όλων των “ιδιαίτερων”, “ομάδων”. Από την στιγμή που μιλάμε ακόμα για “ιδιαίτερες”, “ομάδες”, έχουμε δουλίτσα…

Υπήρξαν διαφωνίες μεταξύ σας ή διαφορετικές απόψεις σχετικά με τον τρόπο που θα προσεγγίσετε το θέμα σας; Φοβηθήκατε κάτι σχετικά με αυτή την προσέγγιση;

ΘΚ: Διαφωνίες πολλές. Αμέτρητες! Αλλά πάντα ξέραμε πως ό, τι διαφωνία υπήρχε ήταν γιατί πιστεύαμε πραγματικά πως είναι για το καλό της ταινίας. Είναι δύσκολο ως σκηνοθέτης να κάνεις συμβιβασμούς και να μοιράζεσαι το δημιουργικό κομμάτι. Το μόνο σίγουρο όμως είναι ότι η ταινία είναι ένα κοινό πόνημα και είμαστε περήφανοι για αυτή. Τώρα το πως καταφέραμε να παραμείνουμε και φίλοι στο τέλος, δεν ξέρω..!

ΔΖ: Οι κουβέντες και οι διαπραγματεύσεις ειδικά στο μοντάζ ατελείωτες, που όμως πολλές φορές οδήγησαν σε δημιουργικές λύσεις. Μας βοήθησε ότι γνωριζόμαστε χρόνια και είχαμε εξ αρχής μια πολύ κοινή προσέγγιση σε σχέση με το ύφος και τον τρόπο αφήγησης που θα θέλαμε να έχει η ταινία. Αποφασίσαμε να τοποθετήσουμε την Λωξάνδρα στο κέντρο της παρατήρησης για να έρθουμε κοντά της και να καταλάβουμε ποια είναι, τι σκέφτεται, τι αισθάνεται. Αυτή η απόφαση είχε ρίσκο γιατί αν δεν λειτουργούσε, δεν υπήρχαν εναλλακτικές. Με συνεχή ανταλλαγή ιδεών και απόψεων προέκυψε και ο κορμός του σεναρίου. Είναι μεγάλη και κουραστική η διαδρομή για να τελειώσεις μια ταινία. Απαιτεί αφοσίωση και έχει συνεχείς προκλήσεις και ματαιώσεις, στις οποίες ενώσαμε όλες μας τις δυνάμεις.

Είστε δύο άνθρωποι που ξεκινήσατε από τη Θεσσαλονίκη και επιστρέφετε με αυτή την ταινία στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της πόλης. Ποια η άποψη σας για τον κινηματογράφο στην πόλη;

ΘΚ: Η Θεσσαλονίκη είναι ο πόλη μας. Λόγω των επαγγελματικών συνθηκών όμως, αναγκαστήκαμε να μετακομίσουμε στην Αθήνα. Το κρίμα είναι ότι για έναν νέο άνθρωπο που θέλει να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο η Αθήνα είναι μονόδρομος.

Ευτυχώς υπάρχουν ακόμα κάποιοι γενναίοι που μένουν στην Θεσσαλονίκη και κάνουν σπουδαία πράγματα.

ΔΖ: Οι ταινίες που είδαμε σε κινηματογραφικές λέσχες στα πανεπιστήμια ή και αλλού (πχ στο Εργατικό Κέντρο), το Τμήμα Κινηματογράφου στο ΑΠΘ, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, η Ταινιοθήκη στο λιμάνι διαμορφώνουν ένα τοπίο αντίστασης στη λαίλαπα των multiplex που έχει κυριαρχήσει. Πιστεύω ότι ο κόσμος της πόλης έχει με τα χρόνια αποκτήσει σινεφίλ κριτήριο και αναζητά το καλό σινεμά.

Πόσο δύσκολο είναι σήμερα να κάνεις κινηματογράφο στη χώρα μας;

ΔΖ, ΘΚ: Πάρα πολύ!

Ποιες οι προσδοκίες σας από την προβολή του ντοκιμαντέρ σας στο Φεστιβάλ;

ΘΚ: Θέλουμε αρχικά να έχουμε μία ωραία προβολή. Να μαζευτούμε όλοι μαζί, η Λώξη, η  οικογένεια, οι φίλοι μας και να γιορτάσουμε.  Από εκεί και πέρα, αν βρούμε και έναν διανομέα έχει καλώς…!

ΔΖ: Είναι κάπως φυσικός χώρος για την πρεμιέρα της ταινίας η Θεσσαλονίκη, αν και το μεγαλύτερο μέρος της διαδραματίζεται στην Αθήνα. Περιμένουμε με αγωνία να δούμε τι αντιδράσεις και συζητήσεις θα πυροδοτήσει η ταινία και ναι, κρυφή μας επιθυμία είναι η συνάντηση με το κοινό να έχει συνέχεια.

Ποια είναι αγαπημένη σας στιγμή στο ντοκιμαντερ της Λώξη;

ΔΖ : Είναι πολλές. Θα σταθώ σε μια που με πολύ υπόγειο τρόπο με συγκινεί κάθε φορά που την παρακολουθώ. Η Λώξη έχει ένα πολύ δικό της τρόπο να αναδεικνύει στους ανθρώπους αυτό που ίσως οι περισσότεροι προσπερνάνε και να δίνει προσοχή και αγάπη, να σε κάνει να νιώθεις αγαπητός και σημαντικός. Είναι μια σκηνή λοιπόν (SPOILER ALERT) όπου κατεβαίνοντας τις σκάλες για την πρόβα της, ακούει στο διάδρομο από το διπλανό διαμέρισμα μια μελωδία στο πιάνο και αυτό την τραβάει σαν μαγνήτης. Αλλάζει πορεία και στέκεται έξω από την πόρτα του γείτονα απολύτως απορροφημένη από τον ήχο της μουσικής. Ενστικτωδώς χτυπάει την πόρτα για να φτάσει πιο κοντά στη μουσική. Πρώτα μαλακά με το χέρι για να μην ενοχλήσει και μετά ντριν το κουδούνι. Η πόρτα ανοίγει και … η συνέχεια στην οθόνη.

ΘΚ: Δεν έχω αποφασίσει ακόμα. Θα σας πω μετά την προβολή!

∎ Το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, θα πραγματοποιηθεί από τις 7 έως τις 17 Μαρτίου 2024 τόσο σε φυσικούς χώρους όσο και διαδικτυακά. Συνολικά, 67 μεγάλου και μικρού μήκους ντοκιμαντέρ από την Ελλάδα θα προβληθούν στα τρία διαγνωστικά τμήματα, Διεθνές Διαγωνιστικό, Newcomers και >>Film Forward, στα τμήματα Ανοιχτοί Ορίζοντες, NextGen και Πλατφόρμα+, στις Ειδικές Προβολές, καθώς και στο πλαίσιο αφιερωμάτων. Η ανακοίνωση της ημερομηνίας προβολής της ταινίας “Λώξη”, όπως και των υπολοίπων, θα γίνει τις επόμενες μέρες. 

∎ “Λώξη” | Συντελεστές: Σενάριο – Σκηνοθεσία : Δημήτρης Ζάχος, Θανάσης Καφετζής Μοντάζ : Χρόνης Θεοχάρης Μουσική : Kolida Babo Ηχητικός σχεδιασμός : Χρήστος Γούσιος Foley : Ενές Αχμέτ Κεχαγιά, Γιώργος Πάντσιος Μίξη ήχου : Κώστας Βαρυμποπιώτης, Χρήστος Γούσιος Χρωματική διόρθωση : Φίλη Ολσέφσκι, Τριπόδι Στούντιο VFX : Παύλος Λύγουρης Σχεδιασμός Γραφιστικών : Χρήστος Βαταλάχος Παραγωγή : CUTAWAY Συμπαραγωγή : ΕΡΤ, με την υποστήριξη του ΕΚΚ