Μερικές σκέψεις πάνω στο τι είναι Τέχνη, με αφορμή το ντεμπούτο μίας… AI ηθοποιού

Η Tilly Norwood ξεκίνησε επίσημα την «καριέρα» της ως ηθοποιός το Σεπτέμβριο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ζυρίχης.

Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην ταινία μικρού μήκους “AI Commissioner”, που κυκλοφόρησε τον Ιούλιο. Η παραγωγός της, Eline Van der Velden, ισχυρίζεται ότι η Norwood έχει ήδη προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών ατζέντηδων.

Όμως, έχει μία πολύ ουσιαστική διαφορά σε σχέση με άλλες συναδέλφους της: είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης (AI). Δημιουργήθηκε από την Xicoia, θυγατρική της εταιρείας παραγωγής Particle6, που ιδρύθηκε από τον Ολλανδό ηθοποιό και παραγωγό Ven der Velden. Και το “AI Commissioner” είναι μια ταινία μικρού μήκους που δημιουργήθηκε με AI, σε σενάριο του ChatGPT.

Μία ανάρτηση στο Facebook σχετικά με την κυκλοφορία της ταινίας ανέφερε:

«Μπορεί να είμαι δημιουργημένη με τεχνητή νοημοσύνη, αλλά αυτή τη στιγμή νιώθω πολύ αληθινά συναισθήματα. Είμαι πολύ ενθουσιασμένη για το τι θα ακολουθήσει!».

Η υποδοχή της  Tilly από τον κλάδο δεν ήταν καθόλου θερμή. Οι ηθοποιοί –και το κοινό– έχουν ξεσηκωθεί εναντίον της.

Βρισκόμαστε τελικά μπροστά στο μέλλον του σινεμά ή απλώς μπροστά σε ένα εμπορικό τέχνασμα;

«Η Tilly Norwood δεν είναι ηθοποιός»

Η ίδια η ύπαρξη της Norwood εισάγει ένα νέο είδος τεχνολογίας στο Χόλιγουντ. Σε αντίθεση με το CGI (ψηφιακές εικόνες που δημιουργούνται από υπολογιστή), όπου οι κινήσεις ενός πραγματικού ηθοποιού καταγράφονται και μεταφέρονται σε κάποιον τρισδιάστατο ψηφιακό χαρακτήρα, ή με ένα animation στο οποίο αληθινοί άνθρωποι «ντύνουν» με τις φωνές τους τους ήρωες, πίσω από τις ερμηνείες της Norwood δεν κρύβεται κανένας άνθρωπος. Κάθε έκφραση, κάθε ατάκα της δημιουργείται από τεχνητή νοημοσύνη.

Η Norwood έχει εκπαιδευτεί βασισμένη στις ερμηνείες εκατοντάδων ηθοποιών, χωρίς καμία αμοιβή ή συγκατάθεσή τους, αντλώντας πληροφορίες από τις ερμηνείες και τους ρόλους που ενσαρκώνουν.

Το λανσάρισμά της έρχεται ούτε δύο χρόνια μετά τις μεγάλες απεργίες των καλλιτεχνών που παρέλυσαν το Χόλιγουντ, με την ανεξέλεγκτη εξάπλωση της τεχνητής νοημοσύνης να έχει κεντρική θέση στις διεκδικήσεις τους. Η απεργία έληξε με μια ιστορική συμφωνία, που θέτει μεν περιορισμούς στα ψηφιακά ομοιώματα των προσώπων και των φωνών των ηθοποιών, αλλά δεν απαγορεύει τελείως τα λεγόμενα «συνθετικά μέσα» (synthetic media), δηλαδή μέσα όπως εικόνες και βίντεο που δημιουργούνται με τεχνητή νοημοσύνη.

Το σωματείο SAG-AFTRA, που εκπροσωπεί τους ηθοποιούς στις Ηνωμένες Πολιτείες, δήλωσε:

«Για να είμαστε σαφείς, η Tilly Norwood δεν είναι ηθοποιός, αλλά ένας χαρακτήρας που δημιουργήθηκε από πρόγραμμα υπολογιστή εκπαιδευμένο με βάση το έργο αμέτρητων επαγγελματιών ηθοποιών, χωρίς κάποια άδεια ή αμοιβή».

Να σημειωθεί, επίσης, ότι οι πραγματικοί ηθοποιοί μπορούν να βάλουν όρια στο εργασιακό τους περιβάλλον, να προστατεύονται από κακούς συνεργάτες και να διαπραγματεύονται τι ακριβώς θα περνά τελικά στη μεγάλη οθόνη και τι όχι.

Η Norwood, απ’ την άλλη, μπορεί να πει και να κάνει τα πάντα, χωρίς κανέναν αντίλογο ή όρια. Μπορεί να γίνει ένα άβουλο ον στις επιθυμίες που έχουν οι δημιουργοί περιεχομένου και οι παραγωγοί.

Αυτή η απουσία συγκατάθεσης ή ελέγχου ανοίγει έναν επικίνδυνο δρόμο για τον τρόπο με τον οποίο το (ψηφιακά δημιουργημένη) γυναικείο σώμα μπορεί να απεικονίζεται στην οθόνη, τόσο στον mainstream κινηματογράφο όσο και στην πορνογραφία.

(Τι) είναι τέχνη;

Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι μια ανθρώπινη ιδιότητα και η Τέχνη είναι έκφραση της ανθρώπινης εμπειρίας. Οι παραστάσεις της Norwood δεν προέρχονται από μία τέτοια, βαθιά ανθρώπινη εμπειρία, αλλά από μία βάση δεδομένων που απλώς της έμαθε πώς να παίζει σαν ηθοποιός.

Όλοι οι άνθρωποι καλλιτέχνες μιμούνται και επηρεάζονται από άλλους ομότεχνούς τους. Όμως, τα όρια είναι πάντα πεπερασμένα, καθώς κανείς άνθρωπος δεν έχει το χρόνο και την πνευματική ικανότητα να μελετήσει τον τρόπο παιξίματος όλων των ηθοποιών που έχουν περάσει από τον κινηματογράφο.

Όμως, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να κάνει ακριβώς αυτό, χωρίς όρια. Ενδεικτικό παράδειγμα το λογισμικό AlphaZero για σκάκι, που έγινε πρωταθλητής παίζοντας εκατομμύρια παρτίδες σκάκι, περισσότερες από όσες μπορεί να παίξει οποιοσδήποτε άνθρωπος σε μια ζωή.

Έτσι, και το λογισμικό που εκπαίδευσε τη Norwood μπόρεσε να βασιστεί μονομιάς σε εκατοντάδες ερμηνείες, κάτι που κανένας ανθρώπινος εγκέφαλος δεν θα είχε την ικανότητα να κάνει. Πώς θα μπορούσε, άραγε, να συγκριθεί μια ερμηνεία της με την «απτή» ερμηνεία ενός ηθοποιού που έχει ατσαλωθεί μέσα από δεκαετίες εκπαίδευσης και καριέρας;

Ο Van der Velden υποστηρίζει ότι η Tilly είναι απλώς «ένα νέο εργαλείο» για τους δημιουργούς. Όμως, δεν είναι έτσι. Κάποτε εργαλεία ονομάζαμε τα μέσα που βοηθούσαν τους ανθρώπους να εκφραστούν και να δημιουργήσουν, όπως ένα πινέλο ή μια γραφομηχανή. Στην περίπτωση της Norwood, το ίδιο το «εργαλείο» επιτελεί την πράξη της δημιουργίας καθαυτή. Η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται εργαλείο και καλλιτέχνης μαζί.

Πόσο έτοιμο είναι το κοινό για τους AI ηθοποιούς;

Η επιβίωση πειραμάτων σαν αυτό της Tilly Norwood δεν μπορεί να βασιστεί μόνο στο hype της βιομηχανίας. Χρειάζεται και την αποδοχή του κοινού.

Μέχρι στιγμής, οι άνθρωποι δείχνουν μάλλον αρνητικά διακείμενοι στις μορφές τέχνης που προέρχονται από τεχνητή νοημοσύνη. Επιστημονικές μελέτες που έχουν γίνει πάνω σε διάφορες μορφές τέχνης έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι προτιμάμε τα δημιουργήματα που έχουν φτιάξει όμοιοί μας και όχι κάποια μηχανή, ακόμα και το τελικό αποτέλεσμα είναι πανομοιότυπο.

Είναι πολύ νωρίς για να πούμε αν οι άνθρωποι θα «αγκαλιάσουν» ή έστω θα συνηθίσουν την A.I. στην Τέχνη. Η νεότερη γενιά, που έχει μεγαλώσει με το streaming, μπορεί να ενδιαφέρεται λιγότερο για το αν ένας ηθοποιός είναι «πραγματικός» και περισσότερο για την άμεση πρόσβαση, την προσιτή τιμή ή το πόσο γρήγορα μπορεί να καταναλώσει το περιεχόμενό της.

Εάν το κοινό βάλει τους Α.Ι. ηθοποιούς στο ίδιο βάθρο με τους ανθρώπους, πλέον δεν θα μιλάμε απλώς για ζήτημα γούστου. Θα υπάρξουν τεράστιες επιπτώσεις στη βιομηχανία του θεάματος. Οι θέσεις εργασίας για αρχάριους ή μεσαίου βεληνεκούς ηθοποιούς θα εξαφανιστούν. Χιλιάδες θέσεις εργασίας σε «περιφερειακές» ειδικότητες θα κινδυνεύσουν επίσης, από μακιγιέζ και costume designers μέχρι φωτιστές και σκηνογράφους —καθώς οι ψηφιακοί ηθοποιοί δεν θα χρειάζονται ούτε βάψιμο, ούτε ρούχα, ούτε καν όμορφα σκηνικά για να σταθούν και να παίξουν.

Τελικά, ίσως όλα κριθούν και πάλι στα οικονομικά μεγέθη. Για τα στούντιο, οι ηθοποιοί τεχνητής νοημοσύνης συμφέρουν: Είναι φθηνότεροι, άμεσα ελεγχόμενοι και χωρίς «βαρίδια» όπως ανθρώπινες ανάγκες και συνδικαλιστική εκπροσώπηση. Ακόμα και αν το κοινό έχει ανάμικτα συναισθήματα, οι οικονομικές πιέσεις ίσως τελικά οδηγήσουν τις εταιρείες παραγωγής στην αγκαλιά της τεχνητής νοημοσύνης.

Η ευρύτερη εικόνα

Η Tilly Norwood δεν είναι απλώς μια ανοιχτή πρόκληση για το μέλλον του Χόλιγουντ. Είναι ένα τεστ γύρω από την ανθρώπινη φύση –μια μελέτη περίπτωσης για το πόσο εκτιμούμε την ανθρώπινη δημιουργικότητα.

Τι θέλουμε να είναι η τέχνη; Θέλουμε να είναι απλώς κάτι που παράγεται ή ένας ακρογωνιαίος λίθος της ανθρώπινης έκφρασης; Αν δεχτούμε τα συνθετικά μέσα και στον κόσμο της υποκριτικής, τι μας εμποδίζει να αντικαταστήσουμε κι άλλες δημιουργικές εργασίες –συγγραφείς, μουσικούς, σχεδιαστές – με τεχνητή νοημοσύνη εκπαιδευμένη στο έργο τους, αλλά χωρίς τη συγκατάθεσή και την εξασφάλισή τους;

Βρισκόμαστε σε ένα σταυροδρόμι. Θα ρυθμίσουμε τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στις τέχνες, θα αντισταθούμε ή θα την αποδεχτούμε;

Η αντίσταση ίσως είναι και μάταιη. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι εδώ. Όλο και κάποιοι θα την «αγκαλιάσουν». Ο κίνδυνος είναι ότι, επιλέγοντας την (απο)μίμηση μέσω αυτής αντί της ανθρώπινης τέχνης, αναδιαμορφώνουμε τον πολιτισμό με τρόπους που δεν μπορούν εύκολα να αντιστραφούν. 

Ας σκεφτούμε όλοι τι πραγματικά θέλουμε.

Με πληροφορίες από theconversation.com