Οι Έλληνες που αξίζουν όσο μια Χρυσή Σφαίρα!

Η σχέση της Ελλάδας με τις Σφαίρες είναι το ίδιο λαμπερή όπως και με τα Όσκαρ. Η αλήθεια βέβαια είναι πως οι Σφαίρες φέρθηκαν αρκετά γενναιόδωρα στον ελληνικό κινηματογράφο τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Ο θρίαμβος του Γιώργου Λάνθιμου με το Poor Things συνεχίζει την παράδοση.

Διαπίστωση είναι πως οι υποψηφιότητες και οι διακρίσεις των Σφαιρών άλλοτε συμβαδίζουν και άλλοτε όχι με τα Όσκαρ. Η ευελιξία που διαθέτει η Ένωση Ανταποκριτών Ξένου Τύπου, ως διοργανώτρια του πάρτυ των Σφαιρών έχει δώσει αρκετές διαφορετικές προτάσεις. Είναι ακόμα εντυπωσιακά τα καθυστερημένα αντανακλαστικά της Ένωσης Ανταποκριτών σε σχέση με την ανάδειξη υποψηφιοτήτων καλλιτεχνών που πρώτα έχουν ξεχωρίσει ή τιμώνται με διαφορετικό βραβείο σε σχέση με τα Όσκαρ.

Η περίπτωση Λάνθιμου ανήκει σε αυτή τη ιδιαίτερη λογική του θεσμού και δεν είναι φυσικά η μόνη. Ξεκινώντας με την κατηγορία Χρυσής Σφαίρας καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας ανακαλύπτουμε πως κρύβει για το θεσμό μια σειρά από ξεχωριστές ιστορίες από μόνη της. Όπως και στα Όσκαρ έτσι και εδώ ο πίνακας υποψηφίων και νικητών φιλοξενεί ονόματα σημαντικών δημιουργών όπως Φελίνι, Μπεργκμαν, Μπερτολούτσι, Μπουνιουέλ, Τρυφό, Βέντερς, Κουστουρίτσα, Ζανούσι, ακόμα και Κλιντ Ιστγουντ! Τα κριτήρια επιλογής είναι πιο ευέλικτα σε σχέση με τα Όσκαρ και έτσι εκπλήξεις τύπου Ιστγουντ ή Μελ Γκίμπσον επιτρέπονται.

Η Ελλάδα έχει προταθεί 6 φορές στο παρελθόν σε αυτή την κατηγορία και έχει κερδίσει τρεις Σφαίρες με τον Μιχάλη Κακογιάννη να κερδίζει τις περισσότερες διακρίσεις. Η Στέλλα και Το Κορίτσι με τα Μαύρα κερδίζουν το σχετικό βραβείο το 1955 και 1956 ενώ το Ποτέ την Κυριακή του Ζυλ Ντασέν, αν και αμερικάνικη παραγωγή, θα κερδίσει το 1961. Η Αντιγόνη του Γ. Τζαβέλα, το Κορίτσια στον ήλιο του Βασίλη Γεωργιάδη (στάσου, Σφαίρες!) θα δώσουν επίσης  το παρόν μέσα στη δεκαετία του ’60 ενώ η Κραυγή Γυναικών του Ζυλ Ντασέν θα είναι η τελευταία φορά που η Ελλάδα θα εκπροσωπηθεί στην σχετική κατηγορία.

Ως ένας θεσμός που αγαπούσε πάντα τους/τις stars οι Σφαίρες θα αγκαλιάσουν μέσα στα 60s την ξεχωριστή περίπτωση μιας Ελληνίδας σταρ, της Μελίνας Μερκούρη καθώς θα την προτείνουν τρεις φορές για το ερμηνευτικό βραβείο πρώτου γυναικείου ρόλου (αυτονόητα όλες για ταινίες του Ζυλ Ντασέν).

Ήταν το 1962 όταν θα προταθεί πρώτη φορά για την Φαίδρα ενώ το 1964 οι Σφαίρες θα αποδεχθούν την κωμική διάσταση της ερμηνείας της στο Τοπ Καπι και τέλος το 1971 θα την ξανατιμήσουν με μια υποψηφιότητα για την ερμηνεία της στην Υπόσχεση την Αυγή. Όπως στα Όσκαρ, έτσι και στις Σφαίρες η πρώτη ηθοποιός που ξεχωρίζει και μάλιστα στο ξεκίνημα του θεσμού ήταν η Κατίνα Παξινού που θα κερδίσει την Σφαίρα β γυναικείου ρόλου ως Πιλάρ στο Για Ποιον Χτυπά η καμπάνα το 1944.

Ο Μιχάλης Κακογιάννης πέρα από την διπλή παρουσία του στην ξενόγλωσση Σφαίρα θα σημαδέψει την ιστορία του θεσμού με την ταινία του Αλέξης Ζορμπάς, το 1965 κερδίζοντας 5 υποψηφιότητες, ανάμεσα στις οποίες για καλύτερη ταινία, σκηνοθεσία, Α ανδρικού ρόλου (Άντονι Κουίν), β γυναικείου (Λίλα Κέντροβα) και μουσικής για τον Μίκη Θεοδωράκη.

Πέρα από τον Μίκη Θεοδωράκη άλλος ένας Έλληνας μουσικοσυνθέτης, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου θα αναγνωριστεί από τις Σφαίρες, ετεροχρονισμένα όμως σε σχέση με τα Όσκαρ, καθώς δεν θα προταθεί καν για την διάσημη μουσική του στους Δρόμους της Φωτιάς αλλά λίγο αργότερα για τα εξίσου υπέροχα μουσικά έργα του στο Blade Runner και στο 1492 του Ρίντλεϊ Σκοτ.

Από εκεί και πέρα η σχέση με τους Έλληνες τελειώνει και ανοίγει ένα άλλο κεφάλαιο που αφορά τους Έλληνες της διασποράς. Μια ξεχωριστή περίπτωση που αγαπήθηκε εξ αρχής από τις Σφαίρες ήταν ο Κώστας Γαβράς ο οποίος προτάθηκε το 1982 για το σενάριο και την σκηνοθεσία του Αγνοούμενου ενώ στην κατηγορία της ξενόγλωσσης Σφαίρας το Ζ δεσπόζει ανάμεσα στους νικητές του θεσμού.

Αντίστοιχη αναφορά σίγουρα αξίζει και στον σπουδαίο Ελία Καζάν που κέρδισε τέσσερις φορές την Σφαίρα σκηνοθεσίας για τις ταινίες του Η Κουκλίτσα (1963), Αμέρικα Αμέρικα (1964), Το Λιμάνι της Αγωνίας (1955) και Συμφωνία Κυρίων (1947). Για το Αμέρικα Αμέρικα αξίζει και μια αναφορά στην διπλή ερμηνευτική υποψηφιότητα των Στάθη Γιαλλελή και Γρηγόρη Ροζάκη. Τέσσερις υποψηφιότητες  έχει κερδίσει και ο σημαντικός δημιουργός Τζον Κασαβέτης, η πρώτη για την ερμηνεία του στην μαύρη κωμωδία Και οι 12 ήταν καθάρματα ενώ οι υπόλοιπες αφορούν στο σενάριο και στην σκηνοθεσία των ταινιών του Μια Γυναίκα Εξομολογείται (1974) και Σύζυγοι (1971).

Ο Αλεξάντερ Πείν είναι πιθανόν ο πιο διάσημος Ελληνοαμερικάνος στο σήμερα που θα κερδίσει Χρυσή Σφαίρα για το σενάριο δύο ταινιών του (το 2005 για το Πλαγίως και το 2001 για το Σχετικά με τον Σμίντ) ενώ έχει προταθεί άλλες τέσσερις φορές και στην κατηγορία της σκηνοθεσίας (Πλαγίως, Σχετικά με τον Σμιντ, Οι Απόγονοι και Νεμπράσκα και φυσικά φέτος με τα Παιδιά του Χειμώνα που κέρδισαν δυο βραβεία).

Άλλος ένας Έλληνας δημιουργός της διασποράς που ξεχώρισε είναι και ο Τζορτζ Μίλερ που το 2015 θα προταθεί για την Σφαίρα Σκηνοθεσίας για το επιβλητικό Mad Max του. Ο Τζορτζ Τσακίρης θα προταθεί το 1961 για την Σφαίρα β ανδρικού ρόλου για την εξαιρετική παρουσία του στο West Side Story, το 1965 ο Τέλι Σαβάλας για την εμφάνιση του στο πολεμικό δράμα Η Μάχη των Αρδεννών ενώ το 1972 η Ελληνοαμερικανίδα Έλενα Καλανιώτη θα προταθεί για την παρουσία της (Σφαίρα β γυναικείου ρόλου) στην ταινία Kansas City Bomber.

Υποψήφια ήταν και η Νία Βαρδάλος, το 2003, αλλά για το σενάριο του Γάμος αλά ελληνικά. Η Ολυμπία Δουκάκη είχε πάντως μεγαλύτερη τύχη καθώς το 1988 είχε κερδίσει την σχετική Σφαίρα β γυναικείου ρόλου για την ερμηνεία της Στην Λάμψη του φεγγαριού.