Συνεχίζονται οι προβολές και οι δράσεις στο 25ο ΦΝΘ

Σε εξέλιξη βρίσκεται το πρόγραμμα προβολών και δράσεων του 25ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, λίγο πριν την ανακοίνωση των βραβείων της φετινής διοργάνωσης. 

Πιο συγκεκριμένα, πραγματοποιήθηκε και η ειδική προβολή της ταινίας Γκόλεμ, αλλά και η ειδική ακρόαση του podcast Mute – Η σιωπηλή βία της μεσοτοιχίας,  όπως και το προτελευταίο Climate Hub του 25ου ΦΝΘ.

Climate Hub: Κλιματική Κρίση: το Ντοκουμέντο των Βιώσιμων Επιλογών

Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Αγοράς του 25oυ Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 10 Μαρτίου, στην Αποθήκη Γ, η έκτη κατά σειρά συνάντηση και συζήτηση του Climate Hub, της νέας πρωτοβουλίας του Φεστιβάλ στην προσπάθειά του να υλοποιήσει τον στόχο της βιωσιμότητας. Οι εκδηλώσεις του Cilmate Hub περιλαμβάνουν μια σειρά ομιλιών και συζητήσεων με τη συμμετοχή οργανισμών, ομάδων και εμπειρογνωμόνων που δραστηριοποιούνται στον τομέα της περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας.

Κεντρικοί ομιλητές στην έκτη συνάντηση με τίτλο Κλιματική Κρίση: το Ντοκουμέντο των Βιώσιμων Επιλογών ήταν ο Συντονιστής Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων της InCommOn και Εμψυχωτής με τη μέθοδο της Παρεμβαίνουσας Μη Κατευθυντικότητας (NDI), Φίλιππος Ναχμίας, και η Υπεύθυνη Αστικής Καινοτομίας της InCommOn, Σόφη Σαρρή. Η παρουσίαση και η συζήτηση επικεντρώθηκε στους τρόπους με τους οποίους μπορεί να μετριαστεί η κλιματική αλλαγή μέσα από την υιοθέτηση καλών προσεγγίσεων και πρακτικών κυκλικής οικονομίας στις διάφορες πτυχές της κινηματογραφικής πραγματικότητας. Η συνάντηση είχε συμμετοχικό χαρακτήρα και αποσκοπούσε στην επανεξέταση και το διαμοιρασμό ιδεών και εφαρμογών πάνω στο ζήτημα. Τη συζήτηση συντόνισε η sustainability coordinator του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, Έμμα Δοξιάδη.

Αρχικά, οι ομιλητές εισήγαγαν το κοινό στην έννοια της κυκλικότητας, σύστησαν την InCommOn και εξήγησαν τι ακριβώς πρεσβεύει ως οργάνωση. «Την κλιματική κρίση και αλλαγή τη γνωρίζουμε. Έχει μεγάλες συνέπειες. Ένα από τα πράγματα που παράγει μεγάλες επιπτώσεις στο σύστημα είναι το λεγόμενο γραμμικό μοντέλο στο οποίο στηρίζεται η κοινωνία μας. Είναι αυτό που γνωρίζουμε γιατί μέσα σε αυτό έχουμε μεγαλώσει. Εξορύσσουμε πρώτες ύλες, παράγουμε πράγματα, τα χρησιμοποιούμε και μετά κάποια στιγμή τα απαξιώνουμε και τα απορρίπτουμε, με αποτέλεσμα να καταλήγουν στις χωματερές. Όταν μιλάμε για κυκλικότητα και κυκλική οικονομία, αυτό που θέλουμε να διερευνήσουμε είναι κατά πόσον σε όλες τις φάσεις της διαδικασίας αυτής, από την πρώτη στιγμή μέχρι και τη στιγμή της απόρριψης, μπορούμε να δημιουργήσουμε κύκλους μέσα στους οποίους είτε θα μειώνεται το αποτύπωμα είτε θα εξοικονομείται ενέργεια είτε θα παρατείνεται ο χρόνος ζωής αυτών που χρησιμοποιούμε, ώστε να μη φτάνουν στις χωματερές. Και όλο αυτό θα γίνεται με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Ένα πράγμα που είναι σημαντικό είναι ότι το συνδέουμε συχνά όλο αυτό με την ανακύκλωση. Η ανακύκλωση είναι 1 από τις 10 ως 15 καλές πρακτικές κυκλικής οικονομίας. Είναι χρήσιμη, αλλά όχι η καλύτερη. Στην πρακτική της ανακύκλωσης που γνωρίζουμε τα προϊόντα έχουν φτάσει ήδη σε προχωρημένη φάση απαξίωσης, έχουν μπει σε έναν κάδο και δαπανάμε μεγάλα ποσά ενέργειας για να τα διαλύσουμε, να τα φέρουμε ξανά σε κατάσταση πρώτης ύλης και να επαναχρησιμοποιήσουμε τελικά ένα ποσοστό αυτής της πρώτης ύλης, γιατί πάντα κάτι χάνεται. Το ερώτημα που μας νοιάζει όμως είναι πριν φτάσει το προϊόν στον κάδο αυτό τι μπορούμε να κάνουμε. Και υπάρχουν πολλά που μπορούμε να κάνουμε», επισήμανε ο κ. Ναχμίας.

«H InCommOn στην πράξη ασχολείται με την κυκλική οικονομία μέσα από την ενεργοποίηση της κοινότητας. Δοκιμάζει δηλαδή, διερευνά και μελετά το πώς θα μπορούσαν να γίνουν οι αρχές και οι πρακτικές της κυκλικής οικονομίας μέρος της καθημερινότητας όλων μας. Η InCommOn αυτή τη στιγμή έχει διάφορα έργα, τα οποία ασχολούνται με κάποια συγκεκριμένη πτυχή της κυκλικής οικονομίας και απευθύνονται σε διαφορετικό γκρουπ της κοινότητας κάθε φορά, αλλά υπηρετούν τον ίδιο σκοπό, την ενεργοποίηση δηλαδή της κοινότητας ξεκινώντας από την κλίμακα μιας γειτονιάς, με σκοπό να δούμε μακροπρόθεσμη αλλαγή», εξήγησε η κ. Σόφη Σαρρή.

Μια αλλαγή, που όπως επισήμανε ο κ. Ναχμίας, μπορεί να γίνει μέσα από την εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών κυκλικής οικονομίας, των 10 R της Κυκλικής Οικονομίας όπως τα ονόμασε, τα οποία και είναι τα Respect, Rethink, Refuse, Reduce, Reuse, Refurbish, Repair, Repurpose, Rot και Recycle. Αρχικά, ο κ. Ναχμίας εξήγησε τις πέντε πρώτες πρακτικές, που βρίσκονται στη βάση της Κυκλικής Οικονομίας.

«Αυτά που σας παρουσιάζουμε είναι μια σειρά από αντιπροσωπευτικές πρακτικές της κυκλικής οικονομίας. Μία πρώτη καλή πρακτική, λοιπόν, είναι ο σεβασμός, το Respect δηλαδή, το οποίο έχει πολλαπλές διαστάσεις. Μιλάμε με όρους ολιστικούς, προσπαθούμε να προσεγγίζουμε τα προβλήματα στη διασύνδεσή τους. Μιλώντας για Respect, μιλάμε για μια στάση στην οποία προσπαθείς να σεβαστείς και τον εαυτό σου και το φυσικό περιβάλλον. Το οικοσύστημα, πέρα από την αξία που έχει για εμάς, έχει και αφ’ εαυτού αξία για το ίδιο και τα πλάσματά του. Είναι μια αλλαγή στάσης, προσπαθούμε δηλαδή να μετατοπιστούμε σε συμπεριφορές σεβασμού. Στη συνέχεια, το Rethink αφορά επίσης μια στάση. Δηλώνει την προσπάθεια αναστοχασμού της καθημερινής μας πρακτικής. Και σήμερα η συνάντηση αυτή εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο. Εξετάζουμε αν μπορούμε να κάνουμε κάτι καλύτερο. Στη συνέχεια, το Refuse πάει να πει αρνούμαι. Αρνούμαι ας πούμε περιττές σπατάλες, μια κατανάλωση που δεν είναι βιώσιμη, αρνούμαι περιττά σκουπίδια, προτιμώ ας πούμε πράγματα που μπορώ να προμηθευτώ χύμα και όχι σε συσκευασίες. Αρνούμαι να οδηγώ μόνος μου ένα αυτοκίνητο, το μοιράζομαι. Το Reduce είναι στην ίδια κατεύθυνση, προσπαθώ να μειώσω το περιβαλλοντικό αποτύπωμά μου. Το Reuse αφορά την επαναχρησιμοποίηση, δηλαδή όλους τους τρόπους με τους οποίους μπορώ να επαναχρησιμοποιήσω ένα αντικείμενο, πέραν της πρώτης χρήσης του. Συνδέεται και με το ότι μπορεί ένα αντικείμενο να έχει απαξιωθεί αλλά να μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί μέσω της αλλαγής της χρήσης του», επισήμανε ο κ. Ναχμίας.

Ακολούθως, προχώρησε στην επεξήγηση και των υπόλοιπων πέντε πρακτικών της κυκλικής οικονομίας.

«Το Refurbish σημαίνει ανακατασκευάζω. Πάρα πολλές φορές έχουμε πράγματα τα οποία μπορούμε να ανακατασκευάσουμε και να διορθώσουμε. Ακολούθως, συναντάμε το Repair, για το οποίο υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση. Υπάρχει αυτή η λαϊκίστικη κουβέντα για εκείνα τα ψυγεία που κρατούσαν 30 χρόνια. Υπάρχει μια δόση αλήθειας στην κουβέντα αυτή, όχι με την έννοια της εξιδανίκευσης του παρελθόντος, αλλά για το κατά πόσον ο σχεδιασμός των προϊόντων σήμερα επισπεύδει την απαξίωσή τους και ενισχύει τους κύκλους της κατανάλωσης. Υπάρχει μια συζήτηση γύρω από της τεχνικές δυνατότητες. Εφόσον, δηλαδή, υπάρχουν οι τεχνικές δυνατότητες, πρέπει να γίνεται ο σχεδιασμός των προϊόντων με τέτοιο τρόπο ώστε να κρατάνε πολύ και να μην υπάρχει μια σκοπούμενη πρόωρη απαξίωση. Πρέπει και η κατασκευή να διευκολύνει την επισκευή, με αποσπώμενα κομμάτια και να υπάρχουν και ανταλλακτικά στην αγορά ώστε να αποφύγουμε το ‘’καλύτερα να πάρεις καινούριο’’ που συχνά λέγεται. Το Repurpose αφορά την ίδια διαδικασία. Πολλές φορές μπορεί κάτι φαινομενικά απαξιωμένο να βρει μια εντελώς νέα χρήση. Οι γλάστρες ας πούμε από πλαστικά μπουκάλια ανήκουν εδώ. Το παράδειγμα του πλαστικού μπουκαλιού, βέβαια, μπορεί να συμπυκνώσει πολλές από τις αρχές. Το Rot αφορά κυρίως τα οργανικά υπολείμματα, τα υπολείμματα φρούτων και τις φλούδες που προέρχονται από το φυσικό περιβάλλον και που επιβαρύνουν το περιβάλλον όταν απορρίπτονται στα μεικτά σκουπίδια. Όταν τα οργανικά υπολείμματα πηγαίνουν στους χώρους υγειονομικής ταφής μαζί με βιομηχανικά προϊόντα δεν έχουν τη δυνατότητα να ξαναγίνουν χώμα, καθώς δεν υπάρχει το κατάλληλο περιβάλλον. Έχουν πολύ υψηλές εκλύσεις σε θερμοκηπικά αέρια. Το Rot είναι πάρα πολύ σημαντικό, μπορεί να γίνει και στις γειτονιές μας και στα σπίτια μας. Ο κανόνας γενικά είναι ότι όσο πιο κοντά στη πηγή που δημιουργείται ένα άχρηστο υλικό το διαχειριζόμαστε τόσο καλύτερα. Η κομποστοποίηση είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Το ιδανικότερο θα ήταν να έχουμε κήπους στις γειτονιές μας που να εφαρμόζουν κομποστοποίηση. Το εργαστήριο της InCommOn δοκιμάζει αυτή τη στιγμή να μετατρέψει την κομποστοποίηση από μια διαδικασία οικιακή σε μια διαδικασία συνοικιακή. Γενικώς, πολλά μπορούμε να τα φέρουμε πιο κοντά, ώστε να αποφεύγουμε τη σπατάλη που συμβαίνει όταν αφήνουμε τη διαχείρισή τους σε κεντρικά επίπεδα. Στο τέλος της πυραμίδας φτάνουμε στην ανακύκλωση, το Recycle, που είναι φυσικά χρήσιμη, αλλά βρίσκεται χαμηλά. Και υπάρχουν και περιθώρια βελτίωσης στη διαδικασία αυτή. Στην ανακύκλωση, ωστόσο, όπως τη γνωρίζουμε υπάρχουν μεγάλοι κύκλοι, πιο συγκεντρωμένοι, οι οποίοι έχουν το δικό τους αποτύπωμα. Όπως είδατε, μιλάμε, για μια βεντάλια επιλογών και κάθε φορά πρέπει να βρίσκουμε τι ταιριάζει. Πολλές φορές ακόμα κι αν κάτι είναι πιο κάτω στην πυραμίδα, μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικό από κάποιο που είναι υψηλότερα», εξήγησε ο κ. Ναχμίας. Όπως επισήμανε ο κ. Ναχμίας, η συμμετοχικότητα είναι πολύ σημαντικός παράγοντας στην υιοθέτηση των πρακτικών κυκλικής οικονομίας. «Η φάση της συμμετοχικότητας είναι πολύ σημαντική. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι συχνά κοινωνικά προβλήματα και προβλήματα δημοκρατίας και μη συμμετοχής στους θεσμούς. Πολλές φορές κάτι δεν προχωράει επειδή το επιβάλαμε με τη βία. Είναι σημαντικό να έχουμε λόγο στην καθημερινότητά μας. Εμείς προσπαθούμε να φτιάχνουμε τέτοιες διαδικασίες, διαβούλευσης και συμμετοχικότητας», τόνισε ο κ. Ναχμίας. Στο σημείο αυτό ο λόγος δόθηκε στο κοινό για να υποβάλλει τις ερωτήσεις του. Το κοινό θέλησε να μάθει σχετικά με τις δυσκολίες εφαρμογής των αρχών της κυκλικής οικονομίας σε κοινωνίες δυτικού τύπου που μαστίζονται από την υπερκατανάλωση. Στο πλαίσιο αυτό, μέλος του κοινού αναρωτήθηκε κατά πόσον η μείωση της κατανάλωσης, που θα προέκυπτε από την εφαρμογή των πρακτικών της κυκλικής οικονομίας, θα έβλαπτε οικονομικά την κοινωνία ή θα έπληττε συγκεκριμένες ομάδες της.

«Εμείς δεν πιστεύουμε στις λύσεις τύπου πονάει χέρι, κόψει χέρι. Το να είμαστε ευαισθητοποιημένοι και να ξέρουμε τι συμβαίνει βοηθάει στο να κάνουμε αλλαγές. Η αλλαγή στάσεων, όμως, δε μπορεί να γίνεται υπό όρους απειλής της επιβίωσης. Χρειάζεται μια σχετική ευμάρεια με την καλή έννοια, όχι αυτή της σπατάλης. Θέλουμε ήπιες μεταβάσεις», δήλωσε ο κ. Ναχμίας. Ακολούθως, οι ομιλητές, απαντώντας σε σχετική ερώτηση της Έμμας Δοξιάδη, μίλησαν και για την έννοια του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, μια ευρέως διαδεδομένη έννοια στο χώρο της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας.

«Υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση γύρω από αυτό και είναι και πολύ ενδιαφέρουσα. Στην πραγματικότητα όλη μας η πρακτική και η καθημερινότητα μπορεί να αναχθεί σε εκλύσεις διοξειδίου του άνθρακα. Ενώ όμως τα εργαλεία αυτά είναι αναπτυγμένα εδώ και πολλά χρόνια, το ουσιαστικό ερώτημα είναι γιατί δεν προχωράμε. Διαισθητικά γνωρίζουμε ποιες είναι οι καλές πρακτικές, αλλά η μετάβαση είναι αργή. Αυτό θέλαμε να φωτίσουμε και σήμερα, γιατί δεν προχωράμε και τι θα μπορούσαμε να κάνουμε δηλαδή για να προχωρήσουμε πιο γρήγορα», τόνισε ο κ. Ναχμίας.

Τέλος, οι ομιλητές, απαντώντας σε σχετική ερώτηση της Sustainability Coordinator, Έμμας Δοξιάδη, μίλησαν και για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να εφαρμοστεί η κυκλικότητα στην παραγωγή μιας ταινίας. «Το πρώτο βήμα όταν ξεκινάς να κάνεις κάτι πιο κυκλικό είναι η καταγραφή. Χωρίς την καταγραφή δε μπορούμε να κάνουμε καμία αλλαγή. Επομένως, πρέπει ένας παραγωγός που ξέρει ποια είναι τα βήματα της διαδικασίας, να καταγράψει τα πάντα και μετά, μέσα από τη συζήτηση με τους κατάλληλους ανθρώπους, να ξεκινήσει να κάνει βασικές κινήσεις μικρής κλίμακας. Γιατί από εκεί ξεκινάει η αλλαγή, από τα μικρά βήματα. Παίζει επίσης σημαντικό ρόλο η απόσταση, είτε αφορά την τροφοδοσία είτε τις μετακινήσεις. Όπως τονίσαμε και στην παρουσίασή μας, ό,τι είναι πιο κοντά μας είναι πιο βιώσιμο και πιο κυκλικό. Τέλος, είναι σημαντικό και το κομμάτι της διαχείρισης των απορριμμάτων όταν φεύγουν από εμάς. Μετά την ταινία που πάνε όλα αυτά που χρησιμοποιήσαμε; Είναι σημαντικό να σκεφτόμαστε όταν ξεκινάμε κάτι, πού θα καταλήξει αυτό που δημιουργούμε», επισήμανε η κ. Σαρρή.

«Θα βάλω και εδώ την έννοια της συμμετοχικότητας. Είναι σημαντικό στις παραγωγές να υπάρχει μια διαδικασία ομαδικής διαβούλευσης. Πρέπει να είναι ανοιχτές οι σχέσεις, να μην είναι κεντρικά ελεγχόμενα όλα. Καθένας από την ομάδα να μπορεί να έχει λόγο. Θα βάλω επίσης και το ζήτημα του χρόνου, αυτές οι διαδικασίες θέλουν χρόνο. Η συμμετοχικότητα αφορά πόρους και χρονικούς και οικονομικούς. Γενικά θα λέγαμε ότι είναι σημαντικό να το πάρουμε από καρδιάς το θέμα, με έναν ουσιώδη τρόπο, επειδή μας ενδιαφέρει όντως, και όχι απλώς για λόγους μάρκετινγκ. Να έχεις αυτό το βλέμμα που σε κάθε βήμα μα ρωτάς ‘’αυτό μπορούμε να το κάνουμε καλύτερο, πιο φιλικό;’’», τόνισε ο κ. Ναχμίας, κλείνοντας τη συζήτηση.

Ειδική ακρόαση: Mute – Η σιωπηλή βία της Μεσοτοιχίας του Ανδρέα Βάγια

Στο πλαίσιο του 25oυ Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή, 10 Μαρτίου, στο Πράσινο Δωμάτιο του Ολύμπιον, η ειδική ακρόαση του podcast με τίτλο Mute – Η Σιωπηλή Βία της Μεσοτοιχίας, του Αντρέα Βάγια. Το podcast, που έχει ως θέμα του την έμφυλη βία της καθημερινότητας, όπως αυτή παρουσιάζεται μέσα από τις μαρτυρίες γυναικών που την έχουν βιώσει, έχει βραβευτεί με το βραβείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και του μη κερδοσκοπικού δημοσιογραφικού οργανισμού iMEdD, ο οποίος ιδρύθηκε το 2018 με αποκλειστική δωρεά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). To podcast κέρδισε το βραβείο για την ανάπτυξη και υλοποίηση ενός πρωτότυπου ηχητικού ντοκιμαντέρ που βασίζεται στη δημοσιογραφική έρευνα και τεκμηρίωση.

Την εκδήλωση προλόγισε η υπεύθυνη Επικοινωνίας του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Δήμητρα Νικολοπούλου. «Καλώς ήρθατε σε αυτό το πείραμα ακρόασης ενός podcast σε δημόσιο χώρο και όχι στα ακουστικά μας, όπως συνηθίζεται. Σε αυτή την περίσταση, που είναι αρκετά συνηθισμένη στο εξωτερικό, άνθρωποι βρίσκονται και ακούνε όλοι μαζί podcast, θέλοντας να δει ο ένας τις αντιδράσεις του άλλου και τον αντίκτυπο στον συνακροατή τους. Φυσικά, η δυνατότητα αυτή υπάρχει και στο δικό μας Podcast Room, το οποίο όμως λειτουργεί με άλλους όρους: είναι μια μικρή αίθουσα μουσείου με χαμηλό φωτισμό, απ’ όπου μπορείς να μπεις και να βγεις ό,τι ώρα θέλεις. Αμέσως μετά, θα έχουμε και τη δυνατότητα να συζητήσουμε για την εμπειρία που βιώσαμε όλοι μαζί», σημείωσε αρχικά, παρουσιάζοντας το podcast του Ανδρέα Βάγια. 

Πριν την ακρόαση του podcast, ο δημοσιογράφος Ανδρέας Βάγιας μοιράστηκε ορισμένες σκέψεις με το κοινό. «Ευχαριστούμε πάρα πολύ που είστε εδώ. Καταρχάς εύχομαι να είστε καλά εσείς και οι οικείοι σας. Το δυστύχημα στα Τέμπη έχει αφήσει ένα συλλογικό τραύμα, είναι λογικό να υπάρχει οργή και θλίψη γιατί ήρθαν στην επιφάνεια χρόνιες παραλείψεις ενός συστημικού προβλήματος. Ένα συστημικό πρόβλημα θα συζητήσουμε και θα ακούσουμε και εδώ σήμερα, το οποίο έχει να κάνει με την έμφυλη βία. Θα ακούσουμε γυναίκες που έχουν υποφέρει από την έμφυλη βία και την πατριαρχία. Και στην πραγματικότητα, εδώ, παίζει μεγάλη σημασία ο χώρος στον οποίο συμβαίνει η βία. Αυτό που ακούμε κατά καιρούς όταν συμβαίνει μια γυναικοκτονία, μια κακοποίηση, είναι ότι κανείς δεν ήξερε. Προσπαθούμε, λοιπόν, να διερευνήσουμε αν κάτι τέτοιο όντως συμβαίνει, αν κανείς μας δεν ξέρει ή γιατί κανείς αφήνει ένα θύμα απροστάτευτο», δήλωσε ο Ανδρέας Βάγιας.

Ακολούθησε η ακρόαση του podcast, συνολικής διάρκειας 42 λεπτών. Στη συνέχεια, το κοινό είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει με τον δημιουργό και να του απευθύνει ερωτήσεις ή να καταθέσει τις εμπειρίες του από τη διαδικασία της συνακρόασης. Τον λόγο πήρε ο Ανδρέας Βάγιας: «Έπρεπε να διαχειριστούμε ένα πολύ μεγάλο υλικό. Είχαμε ένα υλικό 8 ωρών, από το οποίο έπρεπε να παραδώσουμε ένα podcast 40 λεπτών. Θέλω να ευχαριστήσω κάποιους ανθρώπους, γιατί το podcast αυτό δεν είναι μια προσωπική δουλειά, αλλά μια συλλογική προσπάθεια. Θέλω, αρχικά, πολύ ειλικρινά να ευχαριστήσω το iMEdD, γιατί μου έδωσε τη δυνατότητα να συγκεντρωθώ και να αφοσιωθώ, να δουλέψω με έναν τρόπο οργανωμένο. Εργάζομαι 14 χρόνια ως δημοσιογράφος. Χρειάστηκε πάρα πολλή δουλειά για να διαχειριστούμε όλο αυτό το υλικό. Αν δεν υπήρχαν αυτές οι συνθήκες, δεν θα γινόταν αυτό το podcast. Θέλω, επίσης, να ευχαριστήσω πάρα πολύ τον Παναγιώτη Μένεγο, που είναι σήμερα μαζί μας, ο οποίος έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία του podcast, γιατί ήταν στην πραγματικότητα ο άνθρωπος με τον οποίο μπορούσα να συνομιλώ. Θα ήμουν ένας ολομόναχος τύπος που έχει όλο αυτό το υλικό και όλη αυτή την εμπειρία, συνομιλώντας με αυτές τις γυναίκες, και θα μιλούσα μόνος μου. Είχα τη δυνατότητα μαζί του να δοκιμάζω πράγματα, να ξέρω αν είμαι σε σωστό δρόμο. Επίσης, θέλω να ευχαριστήσω τον Κώστα Γρούντα που είναι μαζί μας, ο οποίος έχει γράψει τη μουσική. Να ευχαριστήσω τον Άρη Αθανασόπουλο, που συνεργαστήκαμε εξαιρετικά και έχει κάνει τη μίξη του ήχου, αλλά και τον Ευγένιο Καλοφωλιά, που έχει κάνει το εικαστικό. Επίσης, θέλω να ευχαριστήσω φίλες και φίλους που ήταν οι άνθρωποι που συμβουλεύτηκα πριν φτάσουμε στη διαδικασία του μοντάζ. Έπρεπε να παρατηρήσω τις αντιδράσεις τους για να δω προς τα που πάει όλο αυτό το εγχείρημα. Και θέλω να ευχαριστήσω πάρα πολύ – θα το κάνω γραφικό, όπως γίνεται σε τέτοιες περιστάσεις- τη σύντροφό μου, Ευγενία, η οποία υπήρξε ο συνομιλητής μου απ’ όταν κατατέθηκε η πρόταση τον Σεπτέμβριο. Mε την ιδιότητα του αρχιτέκτονα με βοήθησε ως δημοσιογράφο να βάλω την αίσθηση του χώρου σε αυτό που αποκαλούμε δημοσιογραφία. Σε όλες τις σχολές δημοσιογραφίας, μας λένε για τα πέντε W. Το where, το πού δηλαδή, έχει καθοριστική σημασία. Εδώ ο χώρος έχει παίξει καθοριστικό ρόλο για να δούμε τη βία στη βάση της. Θα ήθελα να ευχαριστήσω ξανά τις γυναίκες αυτές. Είναι τιμή μου που με εμπιστεύτηκαν, διότι είναι τρομερά δύσκολο να μπορέσουν να ανακαλέσουν όλα αυτά τα τραύματα», εξήγησε ο κ. Βάγιας.

Ο ίδιος μίλησε και για την επιλογή του να μην παρουσιάσει πολύ έντονες σκηνές βίας στο podcast. «Τις γυναίκες αυτές θέλαμε να τις προστατεύσουμε. Υπάρχουν πολλά πράγματα που δεν αναφέρουν στην ιστορία τους. Νομίζω, όμως, έχοντας την όλη εικόνα της ιστορίας, ότι δεν λείπει κάτι το καθοριστικό. Ενδεχομένως λείπουν οι πολύ έντονες σκηνές βίας. Ωστόσο, η δική μου η πρόθεση δεν ήταν να κάνουμε ένα podcast που να πουλάει αίμα, για να το πω με χυδαίους όρους. Τα ΜΜΕ διψάνε για αίμα, πουλώντας τον πόνο του θύματος. Εμείς θέλαμε να δείξουμε κομμάτια της ιστορίας», τόνισε χαρακτηριστικά. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, μίλησε για τη διαδικασία προσέγγισης των γυναικών αυτών. «Είχαμε έναν πρώτο σκελετό σεναρίου για το τι χαρακτήρες αναζητούμε. Εγώ επιμένω στο κομμάτι της συλλογικής δουλειάς, το οποίο με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Έχει κάτι το μοναχικό αυτή η δουλειά, αλλά αν υπάρχει και κάτι το συλλογικό είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα. Από το κομμάτι της δημοσιογραφικής έρευνας αντλήθηκαν οι υποθέσεις. Το podcast αυτό δεν διατείνεται πως τα έχει πει όλα. Eυτυχώς, στην πορεία δεν άλλαξε κάτι. Το λέω γιατί θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να αλλάξει το οτιδήποτε, μπορεί οι γυναίκες αυτές να άλλαζαν γνώμη, να μην ήθελαν να μιλήσουν τελικά. Όσον αφορά το κομμάτι της δια ζώσης συνάντησης, αυτό ήταν έντονο τόσο για εκείνες όσο και για μένα. Όπως ακούσατε και στο podcast μία από τις γυναίκες έπαθε κρίση πανικού στη διάρκεια της συνέντευξης, αν και εγώ δεν μπορούσα να το διαπιστώσω εκείνη τη στιγμή. Θέλω να ευχαριστήσω το iMEdD γιατί είχα τη δυνατότητα να δουλέψω με έναν τρόπο που δεν είναι ο κλασικός: δεν είχα να διαχειριστώ το έντονο άγχος ότι πρέπει να κάνω μια συνέντευξη 15 λεπτών. Είχα τη δυνατότητα να συζητήσω και να μιλήσω. Και ήταν καθοριστικό αυτό για τις ίδιες, ώστε να με εμπιστευτούν και να νιώσουν ότι δεν μιλάνε κάπου όπου κάποιος θέλει να μιλήσουν για να έχει να πει  “κοίτα τι φοβερές και τρομακτικές ιστορίες βρήκα’’. Στην πραγματικότητα υπήρχαν αποσπάσματα που θα μπορούσαν να είναι μέσα και κόπηκαν για αυτόν ακριβώς τον λόγο», σημείωσε.

Ακολούθως, ο κ. Βάγιας μίλησε και για τις δυνατότητες που προσφέρει ως φόρμα το podcast σε τέτοιου είδους ευαίσθητα ζητήματα, αλλά και για την επιλογή του να μη χρησιμοποιήσει την τεχνική της αφήγησης. «Είναι τελείως διαφορετική η αντιμετώπιση του συνεντευξιαζόμενου προσώπου όταν δεν υπάρχει η κάμερα με το led φως που μπορεί να γίνει πολύ άχαρη. Καμιά φορά, δυστυχώς, η συνέντευξη μπορεί να λειτουργήσει ανακριτικά. Είχα εκφράσει την επιθυμία να μην έχει αφήγηση το podcast, ώστε να μην παραπέμπει σε ρεπορτάζ. Αυτό όμως για να συμβεί θα πρέπει το ίδιο υλικό να μπορεί να το στηρίξει. Δηλαδή, να φτάσουμε σε ένα σημείο όπου μπορούν οι συμμετέχουσες να συνομιλήσουν μεταξύ τους χωρίς να έχουν συναντηθεί. Ξέρω πολύ καλά ότι η έννοια της αφήγησης λειτουργεί ως καθοδήγηση και σε καμία περίπτωση δεν ήθελα να βάλω τον εαυτό μου, έναν άντρα, σε αυτή τη θέση, να κάνει μάθημα και να κουνάει το δάχτυλο στις γυναίκες για το τι συμβαίνει με την έμφυλη βία», επισήμανε ο κ. Βάγιας.

Για τη δυνατότητα του podcast να διευκολύνει την αφήγηση τέτοιων ιστοριών τοποθετήθηκε και ο Παναγιώτης Μένεγος, υπεύθυνος περιεχομένου και δημοσιογραφικής παραγωγής podcast του iMedD. «Μερικές φορές το ότι δεν έχεις εικόνα ξεκλειδώνει τους συνεντευξιαζόμενους πιο εύκολα και σου δίνει και μεγαλύτερη ελευθερία στο πώς θα αναπτύξεις την ιστορία, γιατί ξεμπερδεύεις μια και καλή με τα οπτικά κλισέ που έχουμε συνηθίσει να χρησιμοποιούμε για να λέμε τέτοιες ιστορίες στο παρελθόν. Και η μουσική του Κώστα λειτουργεί πολύ καλά, διακριτικά, χωρίς να υπάρχει προσπάθεια να βαρύνει το θέμα, να εκβιάσει συναισθήματα ή να γίνει μελό. Είναι κάτι το οποίο εξαρχής δεν θέλαμε να κάνουμε. Νομίζω ότι το πετύχαμε», τόνισε.

Ο Ανδρέας Βάγιας μίλησε στη συνέχεια και για την προσωπική αναζήτηση και διαδικασία αμφισβήτησης, στην οποία τον υπέβαλε η δημιουργία αυτού του podcast. «Είχα να διαχειριστώ το κομμάτι της λεκτικής, ψυχολογικής και σωματικής βίας που έχουν δεχθεί αυτές οι γυναίκες. Την ίδια στιγμή, έχω μεγαλώσει και ο ίδιος σε μια πατριαρχική κοινωνία. Δεν το λέω ως διαπιστευτήριο. Ξέρω ότι δεν έχω ασκήσει σωματική βία. Στο podcast αυτό μιλάνε μόνο γυναίκες, γιατί θεωρώ ότι οι άντρες έχουν μιλήσει πολύ, αλλά απευθύνεται φυσικά και σε άντρες. Και οφείλω να πω ότι έχω βρεθεί σε μια διαδικασία φοβερών αμφιβολιών μέσα μου για το αν θα υπάρξει αύριο το πρωί ένα τηλεφώνημα από ένα κορίτσι που ήμασταν κάποτε μαζί και θα μου πει “Ξέρεις εμένα τι μου έκανες όταν τσακωθήκαμε εκείνο το βράδυ;’’ Δεν προσπαθώ να βγάλω τον εαυτό μου απ’ έξω. Το κομμάτι της έμφυλης βίας και της πατριαρχίας μάς αφορά όλους», επισήμανε.

Λίγο πριν την ολοκλήρωση της συζήτησης μια ακροάτρια που παρευρέθηκε στην εκδήλωση πήρε τον λόγο και μοιράστηκε την επώδυνη προσωπική εμπειρία της: «Εγώ έχω υποστεί βιασμό στο εξωτερικό. Δεν πρέπει να ντρεπόμαστε, πρέπει να βγαίνουμε έξω και να το λέμε, αυτό μας κάνει και πιο δυνατές. Όταν κρυβόμαστε πίσω από κάμερες ή δεν λέμε το όνομά μας δημιουργείται ένα είδος θυματοποίησης. Εγώ βγαίνω πλέον και το λέω έχοντας την ελπίδα ότι θα παρακινήσω κι άλλες θηλυκότητες να εκφραστούν δημόσια, με απώτερο σκοπό να αλλάξει κάτι. Η λέξη θύμα επίσης μας κάνει πιο αδύναμες, οι γυναίκες που υπέστησαν βιασμό δεν είναι θύματα, είναι επιζήσασες».

Ειδική προβολή Γκόλεμ

Η προβολή της ταινίας Γκόλεμ πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 10 Μαρτίου, στο Ολύμπιον, στο πλαίσιο του 25oυ Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Η ταινία, η οποία προβλήθηκε στο πλαίσιο του αφιερώματος «Adio kerida: Από τη Θεσσαλονίκη στο Άουσβιτς – 80 χρόνια» παρουσιάστηκε συνοδεία πρωτότυπης ζωντανής μουσικής από τον Γιάννη Βεσλεμέ (Veslemes), με τον Γιώτη Παρασκευαΐδη στην κιθάρα και στο μπάσο.

Την εκδήλωση προλόγισε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ, Ορέστης Ανδρεαδάκης: «Η ιδέα της προβολής σήμερα, για να αποδώσω τα εύσημα, δεν ανήκει στο Φεστιβάλ, αλλά σε έναν πολύ καλό φίλο του Φεστιβάλ και εξαιρετικό καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τον Γιώργο Αντωνίου, ο οποίος μας υπενθύμισε ότι εφόσον έχουμε ένα αφιέρωμα για τα 80 χρόνια από την αναχώρηση του πρώτου συρμού από τη Θεσσαλονίκη στο Άουσβιτς θα ήταν καλή ιδέα να προβάλουμε αυτήν την ταινία. Μια ταινία που βασίζεται σ’ έναν από τους παλαιότερους μύθους της εβραϊκής λαϊκής παράδοσης και είναι προάγγελος του γερμανικού εξπρεσιονισμού: μια από τις πρώτες, αν όχι η πρώτη, ταινίες στην ιστορία του κινηματογράφου που προειδοποίησε για τον κίνδυνο του αντισημιτισμού. Μας υπενθύμισε ότι το αυγό του φιδιού είναι έτοιμο, ανά πάσα στιγμή, να σπάσει. Σκεφτήκαμε να αναθέσουμε σε έναν εξαιρετικό σκηνοθέτη και μουσικό να γράψει απ’ την αρχή πρωτότυπη μουσική, να “ντύσει” αυτήν την ταινία και να την ερμηνεύσει ζωντανά σήμερα μαζί μας. Είναι, βέβαια, ο Γιάννης Βεσλεμές», ανέφερε σχετικά και του έδωσε τον λόγο.

«Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση» σημείωσε ο Γιάννης Βεσλεμές. «Ο Γιώτης Παρασκευαΐδης θα με συνοδεύσει στην κιθάρα και το μπάσο. Μαζί προσπαθήσαμε να ξύσουμε την επιφάνεια αυτής της ταινίας, η οποία, πέρα από τον προοδευτικό χαρακτήρα που έχει, είναι και μια μαγική ταινία επιστημονικής φαντασίας, με μάγιστρους και αλχημιστές, που διαθέτει επίσης και πολύ χιούμορ. Αυτά τα δύο συνήθως δεν πηγαίνουν μαζί, αλλά νομίζω πως αυτή η ταινία τα καταφέρνει να συνδυάζει χιούμορ και περιπέτεια και σασπένς. Κάπως έτσι την προσεγγίσαμε κι εμείς. Δεν είναι μια ταινία, η οποία έχει ξεπεραστεί. Σας ευχαριστώ πολύ και ελπίζω να περάσετε όμορφα», δήλωσε. Ακολούθησε η προβολή της ταινίας.

Μια από τις πρώτες παραγωγές θρυλικών στούντιο της UFA και προπομπός του γερμανικού εξπρεσιονισμού, το Γκόλεμ αντλεί έμπνευση από έναν μύθο της εβραϊκής λαϊκής παράδοσης για μιλήσει για τον κίνδυνο του αντισημιτισμού. Η ταινία προβλήθηκε στο πλαίσιο του αφιερώματος: «Adio Kerida: Από τη Θεσσαλονίκη στο Άουσβιτς – 80 χρόνια», με το οποίο το 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης τιμά τη μνήμη της εβραϊκής κοινότητας της πόλης.