Το αλφαβητάρι του σινεμά

του Σωτήρη Ζήκου

Eκμαιεύοντας από την κινηματογραφική μνήμη πρόσωπα, ταινίες και στοιχεία που επέδρασαν καταλυτικά στην εξέλιξη του σινεμά φτάνοντάς το στη σημερινή του μορφή. Η ιστορία του σινεμά σε 100 λέξεις.

1. Αίθουσες, γιατί χωρίς αυτές ο κινηματογράφος δεν θα είχε θεωρηθεί “σοβαρή” τέχνη όπως το θέατρο.

2. Αϊζενστάιν, γιατί δίδαξε τη σκηνοθεσία του πλήθους σαν επική χορογραφία.

3. Ανεξάρτητες παραγωγές, γιατί χωρίς αυτές θα βλέπαμε µια ζωή τα ίδια και τα ίδια.

4. Αντιπεδίο, γιατί χωρίς αυτό θα βλέπαμε στην οθόνη µόνο το “πεδίο” όπως στη μπούκα του θεάτρου.

5. Αντονιόνι, γιατί έφερε στο ίδιο επίπεδο αισθητικής αξίας το φόντο µε τις µορφές.

6. Άµαρκορντ, γιατί πρωταγωνιστής της ταινίας είναι µια ολόκληρη πόλη και µια εποχή.

7. Αµερικάνικο σινεµά, γιατί μπορούσε να αποδείξει πάντα ότι δεν υπάρχει τίποτα που δεν µπορεί να κινηματογραφηθεί.

8. Βέντερς, γιατί είναι ο πιο αυθεντικός σινεφίλ κινηματογραφιστής που υπήρξε ποτέ.

9. Βισκόντι, γιατί υπήρξε ο μεγαλύτερος αριστοκράτης του σινεµά.

10. Βωβός κινηματογράφος, γιατί σ’ αυτόν θεμελιώθηκαν οι βασικές τεχνικές της αφήγησης µόνο µε κινούμενες εικόνες.

11. Γαλάζιος Άγγελος, γατί είναι n ταινία που εισήγαγε στο σινεµά “τη γοητεία της αμαρτίας”.

12. Γκρίφιθ, γιατί τόλμησε πρώτος να στήσει τη µεγαµηχανή της υπερπαραγωγής.

13. Γκρίναγουεϊ, γιατί επιχείρησε να δείξει ότι το κινηματογραφικό µέσο μπορεί να έχει και άλλες καλλιτεχνικές χρήσεις.

14. Γκοντάρ, γιατί υπήρξε ο πιο µμοντερνιστής από τους μοντέρνους.

15. Γκρο πλάν, γιατί χωρίς αυτό θα χάναμε την υπέροχη κινηματογραφική εκφραστικότητα του ανθρώπινου προσώπου.

16. Γουέστερν, γιατί δημιούργησε µια νέα μεγάλη μυθολογία, καθαρά κινηματογραφική, αυτή των ανοικτών οριζόντων.

17. Γούντι Άλεν, γιατί ενώ είναι στην ουσία µόνο ένας πολύ καλός συγγραφέας που γράφει κωμικές ατάκες, εκτιμάται και σαν σκηνοθέτης.

18. Δράση, γιατί καμιά άλλη τέχνη δεν κατάφερε να αποθεώσει αναπαραστατικά τις στιγμές καθαρής δράσης.

19. Δόγµα 95, γιατί είναι το ύστατο αισθητικό μανιφέστο του σινεμά – μέχρι στιγμής.

20. Επτά Σαμουράι, γιατί είναι n μόνη ορίτζιναλ ταινία με σαμουράι αλλά και μια από τις δέκα καλύτερες ταινίες στην ιστορία του σινεμά.

21. Ερωτικές κομεντί, γιατί είναι οι μόνες που “περνάνε” σίγουρα στο κοινό κάθε εποχής.

22. Εκτός πεδίου, γιατί είναι ο χώρος που μπορεί να λειτουργήσει n φαντασία του θεατή.

23. Επιστημονική φαντασία, γιατί είναι το πιο δύσκολο είδος στο οποίο υπάρχουν ελάχιστα αριστουργήματα και αμέτρητες αποτυχίες.

24. Εφέ, γιατί αυτό είναι n μονάδα μέτρησης του κινηματογραφικού θεάματος.

25. Ζαν Ρενουάρ, γιατί ήταν ίσως ο πρώτος που πίστεψε ότι το σινεμά μπορεί να γίνει κι αυτό μια Καλή Τέχνη.

26. Ζουμ, γιατί προσομοιάζει με το βλέμμα του Θεού που μπορεί να τα βλέπει όλα από πολύ ψηλά και από πολύ μακριά -και το αντίθετο.

27. Ηθοποιός, γιατί χωρίς αυτόν δεν θα υπήρχε n διαδικασία της ταύτισης του θεατή.

28. Ηλίθιοι, γιατί χωρίς αυτούς δεν θα είχαν γίνει εμπορικές επιτυχίες τόσες ηλίθιες ταινίες που αποτελεί και το πιο ισχυρό επιχείρημα για να συνεχίσουν να γυρίζονται.

29. Θέαμα, γιατί ο κινηματογράφος, είτε εμπορικός είτε καλλιτεχνικός, είναι πάντα θέαμα.

30. Θεατής, γιατί χωρίς αυτόν και τη φαντασία του δεν υπάρχει κινηματογραφικό θέαμα, υπάρχει μόνο μια οθόνη που δείχνει κάποιες κινούμενες εικόνες.

31. Θωρηκτό Ποτέμκιν, γιατί είναι ένα από τα πιο ρεαλιστικά σκηνοθετημένα ιστορικά ψευδοντοκιμαντέρ.

32. Ιρανικό σινεμά, γιατί είναι n τελευταία παρθένα ματιά με την οποία φτιάχνονται ταινίες σαν ο κινηματογράφος να ανακαλύφθηκε μόλις χθες.

33. Ιαπωνικός κινηματογράφος, γιατί εισήγαγε την τελετουργία στη σκηνοθεσία.

34. Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, γιατί όλο το έργο του στηρίζεται στη λατρεία του για τους ηθοποιούς.

35. Κάδρο, γιατί μετακινούμενο κάνει όλη τη διαφορά του σινεμά από τη φωτογραφία και τη ζωγραφική.

36. Καζαμπλάνκα, γιατί σαν μέτρια και πολυαγαπημένη ταινία αποτελεί τον πιο κλασικό κινηματογραφικό ορισμό του cult.

37. Καζάν, γιατί χωρίς αυτόν ο εμπορικός αμερικάνικος κινηματογράφος ίσως και να είχε χάσει κάποτε και τη στοιχειώδη αξιοπρέπεια του.

38. Κασκαντέρ, γιατί υπήρξαν για χρόνια οι αφανείς ήρωες των πιο επικίνδυνων σκηνών δράσης που έκαναν τους διάσημους πρωταγωνιστές να φαίνονται μάγκες.

39. Καθρέφτης, γιατί παραμένει n πιο ανεξήγητα κορυφαία ταινία όλων των εποχών.

40. Κασσαβέτης, γιατί κάποιες ταινίες του αποτελούν το αξεπέραστο πρότυπο του πιο προσωπικού ανεξάρτητου κινηματογράφου.

41. Κεν Λόουτς, γιατί σε πείσμα των καιρών μας έδειξε ότι το κοινωνικό και πολιτικό σινεμά δεν είναι στρατευμένη κλάψα, στείρα καταγγελία και γκρίνια.

42. Κιαροστάμι, γιατί χωρίς αυτόν δεν θα είχαμε ανακαλύψει και ίσως δεν θα είχε υπάρξει αυτό το άξιον απορίας και θαυμασμού ιρανικό σινεμά.

43. Κουροσάβα, γιατί το έργο του είναι από μόνο του ένα μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία του σινεμά σαν μια νέα γλώσσα παγκόσμια.

44. Κινούμενα σχέδια, γιατί n μαγεία του σινεμά έχει σχέση με ό,τι κινείται σαν ζωντανό και αφηγείται μια ιστορία.

45. Κισλόφσκι, γιατί έσωσε σε ανύποπτη στιγμή την καμένη τιμή του ευρωπαϊκού κινηματογράφου.

46. Κραυγές και Ψίθυροι, γιατί ως ταινία είναι n πιο τέλεια σύνθεση εικαστικής και ηχητικής επεξεργασίας.

47. Κριτική κινηματογράφου, γιατί χωρίς αυτήν όλες μας οι επιλογές θα καθορίζονταν από την γκλαμουριά των σταρ, τα διαφημιστικά κόλπα και μπάτζετ στο προμόσιον κάθε ταινίας.

48. Κωμωδία, γιατί με αυτή καθιερώθηκε σαν παγκόσμιο λαϊκό θέαμα και ψυχαγωγία το σινεμά.

49. Λάμψη, γιατί είναι μια επικίνδυνη ταινία που αποθεώνει τη γοητεία της παράνοιας και της βίας.

50. Μάρλον Μπράντο, απλά γιατί είναι ο μεγαλύτερος ηθοποιός και ο μεγαλύτερος σταρ στην τέχνη του κινηματογράφου.

51. Μπάστερ Κίτον, γιατί θα παραμείνει για πάντα n πιο ανέκφραστη περσόνα που “έλεγε τόσα πολλά”.

52. Μέριλιν Μονρόε, γιατί κατάφερε να γίνει θρύλος σαν φυσική παρουσία, μέσα από τη στατική της εικόνα παριστάνοντας την ηθοποιό.

53. Μελοδράματα, γιατί ευχαριστηθήκαμε το κλάμα.

54. Μιζογκούτσι, γιατί υπήρξε πιο σπουδαίος απ’ ό,τι αντιληφθήκαμε ποτέ βλέποντας μόνο μία ή δύο ταινίες του.

55. Μιούζικαλ, n πιο πλούσια σε θέαμα και ακρόαμα, αλλά με φτηνή ανταμοιβή, διασκέδαση λαϊκών μαζών του κινηματογράφου.

56. Μοντάζ, γιατί μ’ αυτό πραγματώνεται κατά τη θέαση n ψευδαίσθηση της πανταχού παρουσίας του θεατή στα δρώμενα της ταινίας.

57. Μπλέιντ Ράνερ,ας πούμε γιατί χωρίς την ταινία αυτή δεν θα ξέραμε ένα εναλλακτικό ενδεχόμενο μέλλον που μας περιμένει.

58. Μπουνιουέλ, ας πούμε γιατί ο κινηματογράφος δεν θα είχε κι αυτός το μεγάλο σουρεαλιστή του.

59. Μυθιστόρημα, γιατί από το 19ο αιώνα έστρωσε το έδαφος για την κλασική αφηγηματική δομή του κινηματογράφου που βλέπουμε μέχρι τώρα.

60. Νεορεαλισμός, γιατί επανέφερε το σινεμά στα σύγκαλά του (στις γήινες διαστάσεις της πραγματικότητας) σε μια εποχή που είχε πάρει το δρόμο μιας θεαματικής ανούσιας φαντασμαγορίας.

61. Νονός, γιατί το οργανωμένο έγκλημα ήταν μια υπόθεση οικογενειακή που έπρεπε να oμoλoyηθεί.

62. Νουβέλ-Βαγκ, γιατί ήταν νέα, μοντέρνα, αντιδραστική και ωραία σαν κίνημα.

63. Ντε Σίκα, γιατί ήταν ο πιo έντιμος κλέφτης των εικόνων της πραγματικότητας μιας εποχής.

64. Ντίσνεϊ, γιατί αποφάσισε να γίνει ο μαθητευόμενος μάγος της χώρας των θαυμάτων των μικρών θεατών και τα κατάφερε.

65. Ντοκιμαντέρ, γιατί όσοι θήτευσαν κάποιον καιρό σ’ αυτό, έκαναν μετά σπουδαίες ταινίες μυθοπλασίας.

66. Οδύσσεια του Διαστήματος 2001, γιατί τη ζήλεψαν οι σοβιετικοί στην ψυχροπολεμική εποχή και πριμοδότησαν σαν ανταπάντηση το “Σολάρις” του Ταρκόφσκι.

67. Όρσον Γουέλς, μόνο και μόνο γιατί έκανε τον Πολίτη Κέιν.

68. 8 1/2, γιατί είναι η ταινία που λατρεύουν όλοι οι δημιουργοί που ένιωσαν κάποια στιγμή την έμπνευσή τους να στερεύει.

69. Ο Τρίτος Άνθρωπος, για να καταλάβεις γιατί, θα πρέπει να τη (ξανα)δείς.

70. Όσκαρ, γιατί η γκλαμουριά της απονομής τους κάνει να ασχοληθούν με τον κινηματογράφο ακόμη και θεατές αποκλειστικής τηλεοπτικής απασχόλησης.

71. Παραγωγή, γιατί ο κινηματογράφος είναι μια δραστηριότητα που απαιτεί σχεδιασμό, προϋπολογισμό, εξοπλισμό και οργάνωση.

72. Πολίτης Κέιν, γιατί παραμένει μια “αθάνατη ιστορία” των καιρών μας κι άλλα πολλά.

73. Πορνό, γιατί έτσι κι αλλιώς το σινεμά είναι μια υπόθεση οφθαλμολαγνείας, άσε δε που αποτελεί το πιο ασφαλές “σεξ”.

74. Προμόσιον, γιατί αυτό τρέφει με τις διασημότητες των ταινιών τη “δημοσιογραφία” του lifestyle.

75. Ρασομόν, γιατί με αυτήν την ταινία από την Ιαπωνία η Ευρώπη ανακάλυψε ότι η αλήθεια στο σινεμά ποτέ δεν είναι μία..

76. Ροσσελίνι, γιατί έφτιαξε τη “Ρώμη, Ανοχύρωτη Πόλη” με ρετάλια φιλμ στα πραγματικά ερείπια του πολέμου.

77. Σενάριο, γιατί πολλοί μπορούν τραβήξουν ωραίες εικόνες αλλά ελάχιστοι να αφηγηθούν μια ωραία ιστορία μ’ αυτές.

78. Σινεφιλία, για προφανείς λόγους στους σινεφίλ.

79. Σκηνοθεσία, γιατί χωρίς αυτή μπορεί να προκατασκευάσει μια ταινία και το λογισμικό ενός H/Y, όπως περίπου συμβαίνει με τις σύγχρονες “αμερικανιές”.

80. Σταρ, γιατί 8 στους 10 θεατές επιλέγουν τις ταινίες που θα δουν εξαιτίας τους.

81. Ταινιοθήκη, γιατί από μια τέτοια στο Παρίσι ξεκίνησε η πρώτη σινεφιλική διαδήλωση διαμαρτυρίας, λίγο πριν ξεσπάσει ο Μάης του 68.

82. Ταινίες εποχής, γιατί κάνουν το σινεμά να λειτουργεί σαν μια μαγική μηχανή του χρόνου.

83. Ταινίες καταστροφής, γιατί μας κάνουν να νιώθουμε ευγνώμονες που είμαστε ασφαλείς στην πραγματική μας ζωή.

84. Ταραντίνo, γιατί έμαθε σινεμά βλέποντας προσεκτικά ταινίες και λατρεύοντας ταινίες.

85. Ταρκόφσκι, γιατί πήγε τον κινηματογράφο ως όνειρο πιο μακριά από κάθε άλλο δημιουργό.

86. Τιτανικός, γιατί κατάφερε να ξεπεράσει όλα τα ρεκόρ αλλά και το ρομαντισμό της ταινίας “Όσα παίρνει ο άνεμος”.

87. Τεό, γιατί ως τώρα αποτελεί τη μοναδική μας ευκαιρία να ελπίζουμε πως είχαμε κι εμείς κάποια συμμετοχή στην ιστορία του παγκόσμιου σινεμά.

88. Τσάρλι Τσάπλιν, γιατί ήταν “μεγάλος Αλήτης” κινηματογραφικά, από κάθε άποψη.

89. Υπερπαραγωγές, γιατί με αυτές άρχισε και συνεχίζεται ακόμη η εξάπλωση της κινηματογραφικής αυτοκρατορίας στον πλανήτη.

90. Φαντασία, η ταινία του Ντίσνεϊ, γιατί χωρίς αυτήν εκατομμύρια παιδιών δεν θα είχαν σιγομουρμουρίσει ποτέ μια μελωδία κλασικής μουσικής, κι αυτό πριν απ’ τον ερχομό των βίντεο-κλιπ.

91. Φανταστικό, γιατί πρόκειται για το κινηματογραφικό είδος που έδωσε μορφή στα πλάσματα της πιο αχαλίνωτης φαντασίας.

92. Φελίνι, γιατί ανάμεσα στις δέκα καλύτερες ταινίες από καταβολής κινηματογράφου θα μπορούσαν οι μισές να ήταν δικές του.

93. Φεστιβάλ, γιατί χωρίς αυτά τα περισσότερα ονόματα και ταινίες που αναφέρθηκαν ως τώρα θα είχαν μείνει στα αζήτητα.

94. Φιλμ -νουάρ, γιατί χωρίς αυτά οι αστυνομικές ιστορίες θα γυρίζονταν μόνο 11 ό m από τη βαρετή οπτική του νόμου και της τάξης.

95. Φρι-σίνεμα, για τους ανέμελους ρέμπελους ήρωες του που οι καθωσπρέπει τους θεωρούσαν πάντα “χαμένα κορμιά”.

96. Φριτς Λανγκ, γιατί υπήρξε η ενσάρκωση της ιστορικής εξέλιξης του σινεμά όλων των ειδών.

97. Χίτσκοκ, γιατί όλοι τον αναφέρουν, αν κι εγώ δεν έχω ακόμη πειστεί πως ήταν τόσο σnμαντικός όσο λένε.

98. Χρυσή Εποχή: n ταινία, γιατί μετά την προβολή της παρακρατικές φασιστικές οργανώσεις έψαχναν τον Μπουνιουέλ για να τον δολοφονήσουν!

99. Ψηφιακή τεχνολογία, γιατί σ’ αυτή βρίσκεται το μέλλον του ανεξάρτητου σινεμά, έτσι λένε.

100. Ώντρεϊ Χέμπορν, γιατί έψαχνα να κλείσω με κάτι από ωμέγα και βρήκα την Πριγκίπισσα του σινεμά.