10+1 γνωστά τραγούδια που ταυτίστηκαν με το Πολυτεχνείο

Η μνήμη της 17ης Νοεμβρίου τιμάται κάθε χρόνο με πολλούς τρόπους. Μεταξύ αυτών ένας από τους διαχρονικότερους, είναι τα τραγούδια που συνδέθηκαν με την εξέγερση εκείνων των φοιτητών.  Τραγούδια πολυαγαπημένα, αντιστασιακά, του Θεοδωράκη, του Λοΐζου και του Ξαρχάκου. Τραγούδια που μας έχουν συγκινήσει, που μας συγκινούν ακόμα και έχουν ταυτιστεί με την επέτειο του Πολυτεχνείου.

Τραγούδια που έχουν “δεθεί” με τους αγώνες κατά της Χούντας και της εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973.

“Το Γελαστό Παιδί”, “Το Ακορντεόν”, “Ο Δρόμος”, “Το Προσκύνημα” είναι μερικά μόνο από αυτά που έχουν “βαφτιστεί” ως τραγούδια της εξέγερσης Πολυτεχνείου. Πάμε να τα θυμηθούμε

Ας ξαναθυμηθούμε 10+1 τραγούδια μέσα από μια πληθώρα κομματιών που έχουμε χιλιοτραγουδήσει και ακούγονται διαχρονικά κάθε 17 Νοέμβρη.

Όταν Σφίγγουν το Χέρι – Μίκης Θεοδωράκης

Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης είχε πει για τη Ρωμιοσύνη: “Ο Θεοδωράκης στις πρώτες πρόβες μού έλεγε: Λίγο αν προσέξεις στις πρόβες, θα τα καταφέρεις, Γρηγόρη. Το έργο αυτό απευθύνεται σε όλους τους Έλληνες. Μιλάει για το τι έχει τραβήξει η Ελλάδα. Τότε που κόβανε στο γόνατο το κριθαρένιο τους καρβέλι, που μπαίνανε στα σίδερα και στη φωτιά, που γέμιζαν τα κανόνια μόνο με την καρδιά τους“.

Σε στίχους του μεγάλου μας ποιητή Γιάννη Ρίτσου και σύνθεση Μίκη Θεοδωράκη από το άλμπουμ “Ρωμιοσύνη“.

Το σφαγείο – Αντώνης Καλογιάννης

“Το σφαγείο” του Μίκη Θεοδωράκη, γνωστό και ως το “μεσημέρι”, είναι μέρος του έργου του “Τα τραγούδια του Ανδρέα“, αφιερωμένα στον αγωνιστή του αντιδικτατορικού αγώνα, Ανδρέα Λεντάκη.

Αναφέρεται σε πραγματικά γεγονότα και κυρίως στα βασανιστήρια που υποβάλλονταν τόσο ο μουσικοσυνθέτης, τον είχαν τοποθετήσει σε κελί κοντά σε χώρους βασανισμού, όσο και τα βασανιστήρια που είχε υποστεί ο ίδιος ο Ανδρέας Λεντάκης, στο κτήριο της Ασφάλειας της Μπουμπουλίνας.

Είναι ένα από τα πιο σημαντικά έργα του αγώνα ενάντια στην Χούντα των Συνταγματαρχών το οποίο συμπεριλαμβάνει με τη σειρά τα τραγούδια: “Αυτό που ήσουν κάποτε θα γίνει ξανά”, “Είμαστε δυο”, “Σου είπαν ψέμματα πολλά”, “Το σφαγείο”. Το τραγούδι παρουσιάζεται και στην ταινία του Νίκου Κούνδουρου “Τα τραγούδια της φωτιάς”.

Είμαστε δυο – Αντώνης Καλογιάννης

Στις 3 Αυγούστου 1935 γεννήθηκε στην Καισαριανή ο Αντώνης Καλογιάννης και έφυγε από τη ζωή στις 11 Φεβρουαρίου 2021. Στις 30 Σεπτεμβρίου 1974 συμμετείχε μαζί με μια μεγάλη ομάδα τραγουδιστών και ηθοποιών, στη συναυλία που πραγματοποιήθηκε στο Καλλιμάρμαρο για συμπαράσταση στον αγώνα των Κυπρίων. Εκεί τραγούδησε και το “Είμαστε δυο” από “Τα τραγούδια του Ανδρέα” του Μίκη Θεοδωράκη. Ηχογραφήθηκαν το 1971 στο Παρίσι.

Το Γελαστό Παιδί – Μίκης Θεοδωράκης

“Το γελαστό παιδί” είναι μελοποιημένο ποίημα του Μπρένταν Μπίαν, τους στίχους του οποίου μετέφρασε ο Βασίλης Ρώτας και τη μουσική έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης. Αφηγείται τον θάνατο του Μάικλ Κόλινς, ενός εκ των ηγετών του ΙΡΑ. Το τραγούδι προοριζόταν να πλαισιώσει το θεατρικό έργο του Μπίαν “Ένας όμηρος” που ανέβηκε στο Κυκλικό Θέατρο του Λεωνίδα Τριβιζά την άνοιξη του 1962. Το τραγούδι της παράστασης ερμήνευσε η Ντόρα Γιαννακοπούλου, αν και έγινε γνωστότερο με την ερμηνεία της Μαρίας Φαραντούρη. Αρχικά, ο θάνατος του γελαστού παιδιού αποδιδόταν στους “δικούς μας” (αναφερόμενο στη σύγκρουση στο εσωτερικό του IRA), αλλά άλλαξε στο “οι εχθροί μας”. Μετά την πτώση της Χούντας έγινε “σκοτώσαν οι φασίστες το γελαστό παιδί”.

Ο Στρατιώτης – Βασίλης Παπακωνσταντίνου

Από το άλμπουμ “Τα τραγούδια του δρόμου” του σπουδαίου Μάνου Λοΐζου σε στίχους Κωστούλας Μητροπούλου.

Στον στίχο “Το εμβατήριο που του ‘μαθαν να λέει, είναι μονότονο και του ‘ρχεται να κλαίει” το σωστό είναι “φασιστικό“, αλλά επειδή το τραγούδι γράφτηκε επί δικτατορίας και φυσικά υπήρχε λογοκρισία η στιχουργός αναγκάστηκε να το διορθώσει και να το κάνει “μονότονο”.

Είναι ένα αναπάντεχο “κατηγορώ” για τη “ζωή” στο στρατό. Το τραγούδι δεν πήρε άδεια από τη λογοκρισία και δεν βγήκε σε δίσκο μαζί με το “Δρόμο”, τις χρονιές ’64 – ’65.

Το Ακορντεόν – Μάνος Λοΐζος

Τραγούδι του Μάνου Λοΐζου από το άλμπουμ “Τα τραγούδια του δρόμου” σε στίχους Γιάννη Νεγρεπόντη (1974).

Γράφτηκε για τη γερμανική κατοχή. Ο αρχικός στίχος μιλούσε για “γερμανικά καμιόνια” που έγιναν “φασιστικά” σε μια εποχή ευαισθητοποίησης κατά της χούντας.

Το παρουσίαζε και ο ίδιος ο Λοΐζος στις συναυλίες του Μίκη, στις οποίες συμμετείχε μαζί με τον Λεοντή. Το τραγούδι αυτό γράφτηκε γύρω στο 1965, αλλά η λογοκρισία δεν επέτρεψε να ηχογραφηθεί παρά μόνο μετά τη μεταπολίτευση.

Πότε θα Κάνει Ξαστεριά – Νίκος Ξυλούρης

Κρητικό ριζίτικο τραγούδι που έχει σημαδέψει με την ερμηνεία του ο Νίκος Ξυλούρης.

Αν και στην αρχή το τραγούδι ήταν γνωστό μόνο στις επαναστάσεις της Κρήτης, όπως του Αρκαδίου και της Θέρισου, μετά την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα το 1913 άρχισε να χρησιμοποιείται πανελλαδικά, σε διάφορα γεγονότα, από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μέχρι και την Εξέγερση του Πολυτεχνείου.

“Ο Δρόμος” – Μάνος Λοΐζος

Σε στίχους Κωστούλας Μητροπούλου, μουσική Μάνου Λοΐζου και πρώτη εκτέλεση με τη Σούλα Μπιρμπίλη.

Το κομμάτι γράφτηκε με μια κιθάρα σ’ ένα στέκι που μαζεύονταν καλλιτέχνες στο Κολωνάκι, και σύμφωνα με την στιχουργό: “Ξέραμε και δεν ξέραμε τι ακριβώς είχαμε φτιάξει. Μπορεί και να πιστεύαμε πως ήταν ένα τραγούδι δικό μας μόνο, ένα τραγούδι για την αδικημένη, σαστισμένη γενιά μας, που δεν ήξερε τι ήταν ο πόλεμος και που την περίμενε στο δρόμο μια δικτατορία.”

Οι πρώτοι νεκροί (Πάλης ξεκίνημα) – Μίκης Θεοδωράκης

Οι Πρώτοι Νεκροί (Πάλης Ξεκίνημα) είναι ένα χαρακτηριστικό κομμάτι σε μουσική, αλλά και ερμηνεία του Μίκη Θεοδωράκη (με τη συνοδεία της Μαρίας Φαραντούρη), και στίχους Αλέκου Παναγούλη.

Λέγεται ότι γράφτηκε από τον Παναγούλη στις φυλακές του Μπογιατίου, όπου βρισκόταν και βασανιζόταν καθημερινά για την απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Παπαδόπουλου το 1968. Συμπεριλαμβάνεται στον δίσκο ”Τραγούδια του Αγώνα”.

Θα σημάνουν οι καμπάνες – Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Το “Θα σημάνουν οι καμπάνες” είναι τραγούδι σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου (από τη συλλογή Αγρύπνια, 1954) και συμπεριλαμβάνεται στο άλμπουμ “Ρωμιοσύνη” του Μίκη Θεοδωράκη. Η αρχική ερμηνεία του έγινε από τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και μελοποιήθηκε το 1966. “… Από τα έργα του Μίκη Θεοδωράκη, εκείνο που με δυσκόλεψε πάρα πολύ και το θεωρώ από τα μεγαλύτερα είναι η Ρωμιοσύνη του Γιάννη Ρίτσου. Σ’ αυτό το έργο χάθηκα. Έκανα πρόβα δυόμισι μήνες για να μπω στο νόημα της μελωδίας και του στίχου. Τότε βρήκα τον αληθινό μου εαυτό. Ήταν αυτό που με γέμισε. Ήταν η πιο μεγάλη στιγμή της καριέρας μου και της ζωής μου” είχε πει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης σε μια ραδιοφωνική συνέντευξη τον Ιανουάριο του 1990.

Το μεγάλο μας τσίρκο – Το προσκύνημα

Σε μουσική Σταύρου Ξαρχάκου, στίχους Ιάκωβου Καμπανέλλη (Ερμηνεία: Νίκος Δημητράτος, Τζένη Καρέζη) από το θεατρικό έργο “Το Μεγάλο μας τσίρκο”.

“Το Μεγάλο μας τσίρκο” ανέβηκε για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 1973 στο θέατρο Αθήναιον. Ο Σταύρος Ξαρχάκος έγραψε τη μουσική και ο Ευγένιος Σπαθάρης επιμελήθηκε τα σκηνικά. Πρωταγωνιστές ήταν τότε η Τζένη Καρέζη, ο Κώστας Καζάκος, ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, ο Χρήστος Καλαβρούζος και ο Τίμος Περλέγκας.

Ερμηνευτής των τραγουδιών ο Νίκος Ξυλούρης. Στην πρώτη παρουσίασή του, οι παραστάσεις διακόπηκαν βίαια από τη Χούντα τον Οκτώβριο του ’73, λίγο πριν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου.

Ανέβηκε και πάλι το καλοκαίρι του 1974, με την προσθήκη του τραγουδιού “Το προσκύνημα” στο φινάλε, που αφιερώθηκε στους νεκρούς της νύχτας του Πολυτεχνείου.