Ζήσαμε κάτι μαγικό με την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης στην εμβληματική Musikverein της Βιέννης

«Με το που πάτησα αυτό το ξύλινο πάτωμα, αυτό το σανίδι αισθάνθηκα το συναισθηματικό βάρος. Δεν περιγράφεται. Δεν είναι μόνο ότι εδώ έχουν μπει όλοι οι μεγάλοι μουσικοί. Είναι ότι όλοι αυτοί που έχουν μπει, υποφέρουν, παλεύουν. Αυτή η προσπάθεια, αυτό το συναίσθημα λες και έχει ποτίσει αυτό το σανίδι. Είμαι συγκινημένος. Ήταν σαν να έβλεπα όλους αυτούς τους μουσικούς που πέρασαν και είπα τι δουλειά έχω εγώ εδώ;».

Ο κορυφαίος μουσικός δημιουργός και σολίστ της αρχαίας ελληνικής λύρας, Νίκος Ξανθούλης λυγίζει περιγράφοντας όσα ένιωσε μπαίνοντας στη Musikverein, στη Χρυσή Αίθουσα του «ναού της Μουσικής» στη Βιέννη. 

Αισθάνεται ευλογημένος που ακολούθησε μία σπουδαία καλλιτεχνική «αποστολή» με τους μουσικούς της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης. 

Μπορεί να μοιάζει με υπερβολή, αλλά δεν είναι. Ούτε δημοσιογραφικό κλισέ είναι ότι η καρδιά της Ελλάδας χτύπησε στη Βιέννη, ούτε ότι η ΚΟΘ  κατέκτησε και την πρωτεύουσα της κλασικής μουσικής. 

Είναι μια πραγματικότητα, που έμοιαζε απλά, λίγο με μαγεία, αυτό που ζήσαμε όσοι βρεθήκαμε την Κυριακή στη Musikverein.

«Είναι όνειρο των ανθρώπων της μουσικής να εμφανιστούν εδώ και εμείς αισθανόμαστε πολύ όμορφα που με την Ορχήστρα μας παίξαμε σε ένα τόσο όμορφο πρόγραμμα», λέει ο Αντώνης Σουσάμογλου, ο εξάρχων βιολιστής της ΚΟΘ και συνθέτης.

Φαινόταν από την πρόβα του Σαββάτου, ακόμη, το δέος. Κοιτούσες την αίθουσα και το βλέμμα σου παρέμενε στο οπτικό ερέθισμα πολλά δευτερόλεπτα.

Λίγη ώρα μετά το τέλος της συναυλίας, είχα την τύχη να συνομιλήσω με πολλά μέλη της Ορχήστρας και μου είπαν ακριβώς το ίδιο πράγμα. Δεν χρειαζόταν καν να μου το πουν, βέβαια, το έβλεπα στα χαμόγελα, στα πρόσωπά τους που έλαμπαν, πιο δυνατά και από τα φώτα των πολυελαίων της Αίθουσας, εκεί που κοιτάς ψηλά και το βλέμμα δεν θέλει να κατέβει, αισθάνεται ότι χάνεται σε ένα καλλιτεχνικό σύμπαν, 150 και πλέον ετών.

Από τότε δηλαδή που ο Νικόλαος Δούμπας, Έλληνας της Βιέννης με καταγωγή από τη Βλάστη Κοζάνης και μαικήνας των τεχνών, με δωρεά του συνέβαλε ώστε να δημιουργηθεί αυτό το κομψοτέχνημα της μουσικής.

Στην αίθουσα του Δούμπα, λοιπόν, στην έδρα της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Βιέννης, εκεί που πραγματοποιεί τη διάσημη Πρωτοχρονιάτικη συναυλία την οποία παρακολουθούν εκατομμύρια θεατές σε όλο τον κόσμο, η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης «έγραψε ιστορία». Στην πόλη όπου περπάτησαν και μεγαλούργησαν σπουδαίοι μουσικοί, Μότσαρτ, Στράους, Μπραμς, Μπετόβεν, συνέβη κάτι μαγικό.

«Μόνο αν έβλεπε κάποιος στις αφίσες ποιοι έπαιξαν μαζί με εμάς σε αυτή την αίθουσα, από όπου περνούν τακτικά οι μεγαλύτερες ορχήστρες του πλανήτη, μπορεί να καταλάβει τι καταφέραμε!» ανέφερε ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της ΚΟΘ, Σίμος Παπάνας για την παρουσία στη Βιέννη.

Από τα Δωδεκάνησα στη Βλάστη

Το ραντεβού ήταν για το απόγευμα της Κυριακής στις 14 του Σεπτέμβρη, του Σταυρού. Εκεί οι μουσικοί της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης, φορώντας το επίσημο ένδυμα, με ένα ρεπορτόριο που είχε έντονα ελληνικό στοιχείο, κέρδισαν το χειροκρότημα του απαιτητικού και αυστηρού βιεννέζικου κοινού, που γέμισε την την Αίθουσα.

Τι ακούσαμε με τα αυτιά της ψυχής μας;

Τη ‘Δωδεκανησιακή Σουίτα αρ.1’ του Γιάννη Κωνσταντινίδη (γεννημένος στην Έφεσο), ένα άκρως ελληνικό έργο (1948).

Παραλλαγές σε ένα θέμα ροκοκό του Τσαϊκόφσκι, με σολίστ τον ταλαντούχο Αυστριακό τσελίστα Jeremias Fliedl, ο οποίος ενθουσίασε δικαίως τους συμπατριώτες του και δεν παρέλειψε μιλώντας στο κοινό να χαρακτηρίσει σπουδαία ορχήστρα την Κ.Ο.Θ..

Την ‘Μπαλάντα της Εφέσου‘ του διάσημου Τούρκου πιανίστα και συνθέτη Fazıl Say, που την έγραψε αποκλειστικά για την Κ.Ο.Θ. , με σκοπό να παρουσιαστεί από τον Νίκο Ξανθούλη και τη λύρα του τη συγκεκριμένη βραδιά. «Κρατώ τη λύρα και είναι ζωντανή, κοιτώ ψηλά στις τοιχογραφίες στην κορυφή και βλέπω τις λύρες που κρατά ο Απόλλωνας, αλλά είναι σιωπηλές», είπε και παίζοντας μερικές νότες μαγνήτισε το κοινό που εντυπωσιάστηκε από τους ήχους.

Την ‘Ενάτη Συμφωνία’ του Σοστακόβιτς, με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από το θάνατό του. Ο φημισμένος μαέστρος Thomas Sanderling, προστατευόμενος και προσωπικός φίλος του Σοστακόβιτς καθοδήγησε τους μουσικούς σε μια σπουδαία εκτέλεση. Στην πρόβα υπήρξε σκληρός, αγέρωχος, αυστηρός. Δεν άφηνε περιθώρια να ταξιδέψει κανείς νοερά πουθενά. Έπρεπε να είναι εκεί, αφήνοντας τόσο το συναίσθημα για να μην εξοκείλει από την συγκέντρωση της μουσικής δημιουργίας.

Τη ‘Γιορτή στη Βλάστη’ το νέο έργο του Αντώνη Σουσάμογλου, ως φόρος τιμής στο Νικόλαο Δούμπα. Οι ήχοι του κλαρινέτου θύμισαν παραδοσιακό πανηγύρι, η σύνθεση ήταν εντυπωσιακή, ήταν ένα φινάλε που προκάλεσε ενθουσιασμό και ένα πεντάλεπτο αδιάλειπτο χειροκρότημα. Είχε προηγηθεί, μετά από παραγγελία της ΚΟΘ, έρευνα από τον Αντώνη Σουσάμογλου στα παραδοσιακά τραγούδια της περιοχής, που έχουν μεγάλο πλούτο, αρμονικό και ρυθμικό και προέκυψε μία σύνδεση που περιγράφει μια γιορτή από την αρχή, που οι μουσικοί αυτοσχεδιάζουν μέχρι και το τέλος, με το ηλιοβασίλεμα.

Μαγεία. Και μία γέφυρα πολιτισμού, ανάμεσα στα κλασικά έργα των μεγάλων δημιουργών και στην σπουδαία ελληνική παράδοση, νησιωτική και ορεινή, από τα αρχαία χρόνια μέχρι και το σήμερα.

Μουσική, η παγκόσμια γλώσσα

«Παρουσιάσαμε ένα πρόγραμμα το οποίο έχει σχέση με την ελληνική ιστορία αυτής της αίθουσας, η οποία δεν είναι τόσο γνωστή. Φέραμε για πρώτη φορά την ελληνική λύρα εδώ. Συνδέσαμε τον εδώ τόπο, μέσω τουJeremias Fliedl, με το δικό μας, αλλά και το έργο του Τούρκου, Fazil Say . Δώσαμε ένα σημαντικό συμβολισμό για τον ρόλο της μουσικής ως παγκόσμιας γλώσσας και ως μέσου γεφύρωσης των πολιτισμών και διάνοιξης νέων δρόμων στη φιλία ανάμεσα στους λαούς», εξηγεί πολύ εύστοχα ο κ. Παπάνας.

Η συναυλία αυτή ήρθε στο πλαίσιο της εξωστρέφειας της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης και της δημιουργίας των προϋποθέσεων για το «επόμενο βήμα», το οποίο, όπως φαίνεται, εδραιώνεται. Η ΚΟΘ, μετά τη Βιέννη, θα παίξει και στο Αμβούργο στις 27 Φεβρουαρίου του 2026, εκεί που προδιαγράφεται ακόμη μία σπουδαία μουσική βραδιά.

«Θέλουμε να κάνουμε ανοίγματα που θα βοηθήσουν στο επόμενο βήμα της ορχήστρας σε κάποιες από τις σημαντικότερες αίθουσες. Αυτή ήταν ίσως η πιο σημαντική συναυλία σε μια θρυλική αίθουσα, ίσως την κορυφαία του πλανήτη με μαέστρο τον ζωντανό θρύλο της τέχνης της διεύθυνσης ορχήστρας Τhomas Sanderling, που ερμήνευσε αυτήν την συμφωνία με πραγματικά μοναδικό τρόπο με την ορχήστρα μας», ολοκλήρωσε ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της ΚΟΘ, δίνοντας το περίγραμμα από τα οφέλη που αποκομίζει η Ορχήστρα από την παρουσία της στη Βιέννη.

«Η ξεχωριστή ΚΟΘ και τα μάτια που ακολουθούν»

«Η λύρα ήχησε μετά από 1.600 χρόνια. H Musikverein είναι γεμάτη απεικονίσεις λύρας, κι όμως ήταν η πρώτη φορά που ακούστηκε ζωντανά η πραγματική της φωνή. Η ΚΟΘ είναι μια ορχήστρα που εξελίσσεται συνεχώς, δε θα μπορούσε να είναι καλύτερη. Αυτό που την κάνει ξεχωριστή είναι το βλέμμα των ανθρώπων της, τα μάτια τους που βλέπεις να ακολουθούν το μαέστρο και το βιολί. Δεν το βρίσκεις εύκολα σε Ορχήστρες», συμπλήρωσε ο Νίκος Ξανθούλης.

«Σαν να έπαιζα πάνω στα σύννεφα»

«Από την πρώτη στιγμή που ήρθα στην Ελλάδα, στη Θεσσαλονίκη ένιωσα ευπρόσδεκτος και βρήκαμε γρήγορα έναν τρόπο να κάνουμε μουσική μαζί. Το πρόγραμμα ήταν πολυδιάστατο, με διαφορετικά κομμάτια και κουλτούρες που ενώνονται», σημείωσε ο Αυστριακός τσελίστας, Jeremias Fliedl, μην μπορώντας να κρύψει τον ενθουσιασμό του για τη συνεργασία του με την ΚΟΘ και τον μαέστρο. «Η ακουστική της Musikverein είναι άμεσα αναγνωρίσιμη. Αυτό μπορεί να είναι υπέροχο, αλλά και μια πρόκληση καθώς για τους σολίστ, η ακουστική δεν είναι η “πιο βοηθητική”, αλλά είναι πολύ όμορφη, σου δημιουργεί την αίσθηση ότι “παίζεις πάνω σε σύννεφα”. Οι υψηλές συχνότητες αναδεικνύονται πολύ όμορφα, αλλά αυτό μπορεί να είναι δίκοπο μαχαίρι, καθώς οι χαμηλές συχνότητες αποτελούν πάντα μια πρόκληση για την ορχήστρα. Και αυτή η πρόκληση είναι που με ώθησε να παίξω διαφορετικά». 

Όσα χρειάζεται να γνωρίζετε για τη Musikverein

Η «Χρυσή αίθουσα», με τη μοναδική αρχιτεκτονική και ακουστική της, εγκαινιάστηκε το 1870  από τον αυτοκράτορα Franz Joseph, που υπήρξε προσωπικός φίλος του Νικόλαου Δούμπα.

Πρόκειται για μία από τις πιο περιζήτητες αίθουσες συναυλιών του πλανήτη και με την καλύτερη ακουστική στον κόσμο. Είναι έδρα του Συλλόγου Φίλων της Μουσικής της Βιέννης (από τον οποίο έλαβε και το  όνομα της) καθώς και την έδρα της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Βιέννης. Οι τοίχοι κοσμούνται με πάνω από 50 λύρες με τον Απόλλωνα και στο κέντρο της οροφής.

Η Αίθουσα έχει διαστάσεις σε μέτρα 48,8 (μήκος) × 19,1 (πλάτος) × 17,75 (ύψος) με θέσεις για 1.744 ακροατές, ενώ διαθέτει χώρο για ακόμη 300.

Βρίσκεται μπροστά στην πλατεία Bösendorferstraße, στο ιστορικό κέντρο της Βιέννης, κοντά στη Ringstraße, στην πλατεία Karlsplatz.

Τα σχέδια ανήκουν στον Δανό αρχιτέκτονα Θεόφιλο Χάνσεν και εντάσσονται στο νεοκλασικό ύφος των αρχαίων ελληνικών ναών, περιλαμβάνουν μια αίθουσα συναυλιών καθώς και μια μικρότερη αίθουσα μουσικής δωματίου. Το κτίριο εγκαινιάστηκε στις 6 Ιανουαρίου 1870, με σημαντικό χορηγό τον Έλληνα έμπορο και ευεργέτη Νικόλαος Δούμπας, του οποίου το όνομα η αυστριακή κυβέρνηση έδωσε σε έναν από τους δρόμους γύρω από το Musikverein.

Η ζωντανή ακουστική της βασίστηκε κυρίως στη διαίσθηση του Χάνσεν, καθώς δεν μπορούσε να στηριχθεί σε οποιεσδήποτε μελέτες για την αρχιτεκτονική ακουστική. Το ορθογώνιο σχήμα και οι αναλογίες του δωματίου, τα κουτιά και τα γλυπτά του, επιτρέπουν την έγκαιρη και με πολλές ανακλάσεις μεταφορά του ήχου. Ο αρχικός εξοπλισμός περιλάμβανε και ένα ιστορικό εκκλησιαστικό όργανο, το οποίο κατασκευάστηκε από τον Friedrich Ladegast, με τα εγκαίνιά του να πραγματοποιούνται από τον συνθέτη και οργανίστα Άντον Μπρούκνερ το 1872.

Αυτή η εμπειρία στη Βιέννη, αυτή η βουτιά στη Χρυσή Musikverein, είναι βέβαιο πως δεν πρόκειται να ξεχαστεί ποτέ.

*Τις εικόνες της συναυλίας παραχώρησε η Κ.Ο.Θ. / Φωτογράφος: Γιάννης Γκούτμαν

**Το βίντεο προέρχεται από τα social media του Υπουργείου Πολιτισμού 

Γνωρίστε όλους τους εξαίρετους μουσικούς της ΚΟΘ ΕΔΩ

Και διαβάστε το αφιέρωμα της Parallaxi στην πιο σπουδαία Ορχήστρα της Ελλάδας