Οι Ρομά χωρίς διαμεσολάβηση

Eικόνες: Παύλος Φυσάκης

Πώς είναι να ζεις εκτός Ιστορίας; Να παραμένεις αόρατος και να γίνεσαι ορατός μόνο τη στιγμή του βίαιου αφανισμού; Να αποκλείεσαι από την ιδιότητα του πολίτη και να καλείσαι να απολογηθείς για τον αποκλεισμό σου; Έχει αξία η ζωή σου αν είσαι Ρομά στην Ελλάδα; Η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση οργάνωσε μια συζήτηση για τα προβλήματα αλλά και τις δυναμικές των Ρομά, δίνοντας τον λόγο και τον χώρο στα άτομα της ίδιας της κοινότητας. Να πουν την ιστορία τους, για την καθημερινότητά τους και τις άγνωστες, ένδοξες στιγμές τους, για τις τέχνες και τον πολιτισμό, για τις λύπες και την περηφάνια, για τις ματαιώσεις και τις διεκδικήσεις. Η συζήτηση με τίτλο «Οι Ρομά χωρίς διαμεσολάβηση» θα κάνει ψηφιακή πρεμιέρα στο Onassis Channel στο YouTube, στις 31 Μαΐου 2023.

Η κοινότητα των Ρομά, πολυσχιδής και πολυδιάστατη, με μακραίωνη παρουσία στον ελλαδικό χώρο και ιδιαίτερη συμβολή στον πολιτισμό, είναι εξοστρακισμένη. Εξοστρακισμένη από τους ιστούς των πόλεων, από την εκπαίδευση, την εργασία, τις υπηρεσίες υγείας, το σύστημα απονομής δικαιοσύνης. Πρόκειται για μια κοινωνική ομάδα που αντιμετωπίζει πολλές και πολλαπλές μορφές διακρίσεων.

Το ίδιο το ελληνικό κράτος, μέσω δράσεων ή παραλείψεων, παραβιάζει συστηματικά τα δικαιώματα των Ρομά. Γι’ αυτό έχει δεχθεί αρκετές επικρίσεις και συστάσεις από διεθνείς οργανισμούς, ενώ μετράει αρκετές καταδικαστικές αποφάσεις από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ο αντιτσιγγανισμός, που είναι μια έκφανση ρατσισμού κατά των Ρομά βασισμένη στο αφήγημα (ή στο δόγμα) της φυλετικής υπεροχής και συνεπικουρούμενη από προκαταλήψεις, είναι θεσμικός μα και κοινωνικός. Ένα αλληλοτροφοδοτούμενο κύκλωμα που παράγει στερεότυπα, βία και πόνο.

Οι πρόσφατες δολοφονίες του 18χρονου Ρομ Νίκου Σαμπάνη και του 16χρονου Ρομ Κώστα Φραγκούλη από αστυνομικούς, η πολιτική και κοινωνική επιείκεια στα όρια της επικρότησης με την οποία πλαισιώθηκαν, φανέρωσαν με τον πιο οδυνηρό τρόπο την καταστατική απαξίωση της ζωής των Ρομά. Αντιστοίχως, ο θάνατος της οκτάχρονης Όλγας σε εργοστάσιο στο Κερατσίνι, σε συνθήκες απόλυτης αδιαφορίας, κατέδειξε ότι η σύγχρονη στρατηγική απανθρωποποίησης των Ρομά λειτουργεί διαβρωτικά σε επίπεδο κοινωνικής συνείδησης. Ο Λόγος είναι πεδίο όπου ασκείται η εξουσία. Οι Ρομά σπανίως έχουν πρόσβαση στον δημόσιο λόγο. Αφομοιώνονται σε ηγεμονικούς λόγους που διαμεσολαβούνται από υποτιμήσεις, εξωτισμούς και μυθοπλασίες. Ο Λόγος όμως είναι και πεδίο παραγωγής ρωγμών και αντιστάσεων.

Η συζήτηση «Οι Ρομά χωρίς διαμεσολάβηση» στη Στέγη αποτελεί μια θύρα γνωριμίας. Για μια προοπτική συμπερίληψης στη βάση της αναγνώρισης των γλωσσικών και πολιτισμικών διαφορών, της ισότητας, της συνομιλίας και της δικαιοσύνης.

Οι ψηφιακές συζητήσεις “Society Uncensored” πραγματοποιούνται πλέον με φυσική παρουσία στη Μικρή Σκηνή της Στέγης, δίνοντας το βήμα σε πολίτες, ώστε να γίνουν ενεργό μέρος της συζήτησης. Στο δεύτερο μέρος της κάθε συζήτησης παρουσιάζονται απόψεις, τοποθετήσεις και ερωτήσεις του κοινού, σε έναν ανοιχτό διάλογο χωρίς λογοκρισία. Στο συγκεκριμένο επεισόδιο παρουσιάζονται επίσης ευρήματα που συλλέχθηκαν από το Παρατηρητήριο Συνηγορίας και Προάσπισης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ρομά και από το πρόγραμμα “JustRom” της ΕΕ και του Συμβουλίου της Ευρώπης, για την πρόσβαση των γυναικών Ρομά στη Δικαιοσύνη. Στο τέλος του επεισοδίου παρουσιάζονται οι ερωτήσεις του κοινού, όπως κινηματογραφήθηκαν στη ζωντανή συζήτηση που πραγματοποιήθηκε στη Στέγη.

* Η φράση προέρχεται από τη συζήτηση του Βρετανού σκηνοθέτη Ken Loach με τον Γάλλο συγγραφέα Édouard Louis, όπως αποτυπώθηκε στο βιβλίο «Διάλογος για την τέχνη και την πολιτική» (εκδόσεις Αντίποδες, 2021).

Το νέο επεισόδιο με θέμα τους Ρομά ανήκει στη σειρά ψηφιακών συζητήσεων της Στέγης, “Society Uncensored”, που ξεκίνησε το 2020 ως μια πηγαία ανάγκη να συζητήσουμε χωρίς λογοκρισία για όλα όσα μας απασχολούν στο «εδώ και τώρα», σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο. Με πάνω από 550.000 views στην πλατφόρμα του Onassis Channel στο YouTube, οι συζητήσεις έχουν προκαλέσει σχόλια και αντιδράσεις, προβληματίζουν και ευαισθητοποιούν, ενώ ανοίγουν έναν γόνιμο διάλογο στον φυσικό και στον ψηφιακό χώρο.

Κεντρικός πυρήνας των επεισοδίων είναι το στρογγυλό τραπέζι, εκεί όπου άνθρωποι συναντιούνται για να συζητήσουν ανοιχτά και αδιαμεσολάβητα για επίκαιρα και κρίσιμα ζητήματα της εποχής και της ελληνικής κοινωνίας, ενώ οι συζητήσεις πλαισιώνονται από οπτικοακουστικό υλικό, συνεντεύξεις και στατιστικά στοιχεία που συλλέγονται από την ομάδα της Στέγης σε συνεργασία με διεθνείς φορείς.

Διαβάστε περισσότερα

Για το επεισόδιο:

*Onassis Channel | Οι Ρομά χωρίς διαμεσολάβηση – Online Πρεμιέρα 31.05.2023 στο Onassis Channel στο YouTube | 15:00 | Ίδρυμα Ωνάση

**Για την ψηφιακή σειρά συζητήσεων Society Uncensored https://www.onassis.org/el/initiatives/society-uncensored-a-series-of-digital-discussions