Όταν η Σάρα Κιρς έγραφε για τα αγκομαχήματα της ψυχής

Πώς πέρασαν τα χρόνια! Ήταν στις 21 Μαρτίου του 2003, Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, όταν το αείμνηστο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου κυκλοφόρησε ταχυδρομικές κάρτες με σύντομα ποιήματα, ανάμεσά τους και το ποίημα Αέρινη της Ανατολικογερμανίδας ποιήτριας Σάρα Κιρς. Πέντε φτενοί στίχοι όλοι κι όλοι, μια γυναίκα που δραπετεύει διαρκώς από το ασφυκτικό κέντρο που άλλοι της είχαν καθορίσει, όπως οι φυγόκεντρες ψυχές της Θέλμα και της Λουίζ στην περίφημη ταινία του Ρίντλεϊ Σκοτ.

Αέρινη

Τίποτα που να μπορεί

Να με κρατήσει καμιά στεριά

Που να με ένοιαζε καιρό. Πάντα

Προλάβαινα το τελευταίο

Καράβι της γραμμής τον Σεπτέμβρη.

Η Σάρα Κιρς (1935-2013) είχε γεννηθεί στο πρωσικό τότε τμήμα της Θουριγγίας, ο παππούς ήταν πάστορας, ο πατέρας μηχανικός, η μητέρα νοικοκυρά που διάβαζε μανιωδώς λογοτεχνία. Ήθελε να γίνει δασοκόμος, τελικά σπούδασε βιολογία. Στην πρώτη κιόλας ποιητική συλλογή της το 1965 ήταν σαφές ότι εξέφραζε μια νέα υποκειμενικότητα, καθόλου διαδεδομένη ως τότε στην Ανατολική Γερμανία. Το ότι αναγνωρίστηκε παρ’ όλα αυτά στην πατρίδα της δεν την εμπόδισε το 1977 να εγκατασταθεί στη Δυτική Γερμανία. Η ποίηση της Κιρς διαδραματίζεται συνήθως σε έναν φανταστικό αγροτικό περίγυρο, τον οποίο περιδιαβάζει το μελαγχολικό μοναχικό εγώ, μακριά από τις εκβιομηχανισμένες περιοχές και τις μεγαλουπόλεις. Η ατμόσφαιρα των ποιημάτων της οφείλει πολλά στις διαρκείς αποσιωπήσεις, στα ελάχιστα σημεία στίξης και τους αλλεπάλληλους διασκελισμούς. Με τους υποβλητικούς στίχους της είναι σαν να προσπαθεί να απαθανατίσει σε νεκρές φύσεις κινήματα και αγκομαχήματα της ψυχής που αλλιώς θα χάνονταν οριστικά. Πριν από λίγες μέρες είχαμε την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, ας θυμηθούμε ένα ακόμα ποίημά της για την αυταπάτη της πρόσκαιρης, ιδιωτικής ευτυχίας.

Καπνόχορτο

Και κατά καιρούς συμβαίνει

Να είμαστε πολύ ευτυχείς για

Ένα κάτι μια είδηση

Τον καινούργιο εραστή το παιδί

Και να περιφερόμαστε περιχαρείς ακόμα

Και με τα πιο πληκτικά πράγματα αίφνης μαγειρεύουμε

Θαυμάσια φαγητά καθαρίζουμε τα παράθυρα

Και τραγουδάμε ρίχνοντας ένα φιλί

Στο μπουμπούκι που μόλις έσκασε

Πάνω στον θάμνο μπροστά στην πόρτα μιλάμε

Σε αγνώστους στον δρόμο

Και δεν προσέχουμε τον ήλιο

Το λεπτό χιόνι που χορεύει ανάλαφρα

Όλα είναι γνώριμα και οικεία

Έτσι θα είναι για πάντα πιστεύουμε

Ακόμα και οι τρομερές εικόνες

Στην τηλεόραση μας ενισχύουν

Εδώ τουλάχιστον δεν θ’ αλλάξει τίποτα στοιβάζουμε

Προσεκτικά τις εφημερίδες που μας αφήνουν να κοιμόμαστε

Ήσυχοι μέχρι να έρθουν και να τις μαζέψουν

Νιώθουμε μια ζωντάνια χορεύουμε και πηδάμε

Μέσα στα επιπλωμένα διαμερίσματα του θανάτου.

Ποια ήταν η Σάρα Κιρς

Η Σάρα Κιρς (Sarah Kirsch) γεννήθηκε στις 16 Απρίλη 1935 στο Limningerose της Harz, το πραγματικό της όνομα ήταν Ingrid Bernstein, ενώ μετά το γάμο της με τον ποιητή Reiner Kirsch άλλαξε και το μικρό της όνομα.

Δούλεψε σε ζαχαροποιία, σπούδασε βιολογία και τέλος λογοτεχνία. Στην πρώτη κιόλας ποιητική συλλογή της το 1965 ήταν σαφές ότι εξέφραζε μια νέα υποκειμενικότητα, καθόλου διαδεδομένη ως τότε στην Ανατολική Γερμανία. Το ότι αναγνωρίστηκε παρ’ όλα αυτά στην πατρίδα της δεν την εμπόδισε το 1977 να εγκατασταθεί στη Δυτική Γερμανία. Η ποίηση της Κιρς διαδραματίζεται σε έναν φανταστικό αγροτικό περίγυρο, τον οποίο περιδιαβάζει το μελαγχολικό μοναχικό εγώ, μακριά από τις εκβιομηχανισμένες περιοχές και τις μεγαλουπόλεις. Η ατμόσφαιρα των ποιημάτων της οφείλει πολλά στις διαρκείς αποσιωπήσεις, στα ελάχιστα σημεία στίξης και τους αλλεπάλληλους διασκελισμούς. Με τους υποβλητικούς στίχους της είναι σαν να προσπαθεί να απαθανατίσει σε νεκρές φύσεις κινήματα και αγκομαχήματα της ψυχής που αλλιώς θα χάνονταν οριστικά.

Έζησε στη Χάλλε και στο Ανατολικό Βερολίνο αργότερα, όντας παντρεμένη πια. Ήταν κι εκείνη που υπόγραψε την αίτηση του Wolf Biermann το 1976 για δικαίωμα μετανάστευσης στη Δύση και τον επόμενο χρόνο βρίσκεται στο Δυτικό Βερολίνο. Το 1996 τιμήθηκε με το βραβείο του Georg Buchner. Έφυγε από τη ζωή στις 5 Μαΐου 2013.

Οι σημαντικότερες ποιητικές της συλλογές είναι: “Οι συνομιλίες με τον Saurie” (1965), “Παραμονή της Χώρας” (1967), “Μαγικές Ρήσεις” (1974), “Ράχης άνεμος” (1976), “Δράκων ανέβασμα” (1979), “Γήινο κράτος” (1982), “Γατήσια ζωή” (1984), “Ζεστασιά Χιονιού” (1989), “Θυγατέρα του Έλρκενιγκς” (1992), “Απύθμενα” (1996).

Πηγή: DW