Πέθανε ο σπουδαίος συνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος

Την τελευταία του πνοή άφησε σήμερα ο μεγάλος συνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος μετά από μάχη που έδινε με τον καρκίνο τον τελευταίο χρόνο.

Μάλιστα, πριν από λίγο καιρό (στις 5 Μαΐου) μεταφέρθηκε στη ΜΕΘ του Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών «Αλεξάνδρα» από όπου άφησε την τελευταία του πνοή το απόγευμα του Σαββάτου.

O σπουδαίος συνθέτης υποβλήθηκε, πριν από λίγες ημέρες, σε εγχείριση, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης του καρκίνου, αλλά δεδομένου ότι ο οργανισμός του ήταν ιδιαίτερα εξασθενημένος, παρουσιάστηκαν επιπλοκές.

Διάγνωση: αιμορραγία κοιλίας επί εδάφους χρόνιας νόσου.

Αιτία θανάτου: επιπλοκές από προαναφερόμενο αίτιο».

Η απώλεια του, προκάλεσε τη συγκίνηση του καλλιτεχνικού κόσμου, καθώς και απλού κόσμου που αγαπούσε τη μουσική του.

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος ήταν ένας από του σπουδαιότερους Έλληνες αλλά και διεθνείς συνθέτες. Έχει γράψει μουσική για θέατρο, κινηματογράφο, τηλεόραση, χορό, συμφωνική ορχήστρα, όπερα και ορατόρια. Δημιούργησε τη δική του μουσική σχολή μέσα από το κίνημα τέχνης «Επιστροφή στις ρίζες».

Ίδρυσε μια μοναδική και ιδιαίτερη ορχήστρα που συνδύαζε τα συμφωνικά και  τα ελληνικά παραδοσιακά όργανα. Η λύρα, το κανονάκι, το σαντούρι, η φλογέρα θα σταθούν αρμονικά και τόσο θαυμαστά πλάι στα κλασσικά όργανα δημιουργώντας κάτι σύγχρονο και μοναδικά διαχρονικό. Ήταν η πρώτη φορά που συνέβαινε αυτό παγκοσμίως. Ήθελε να μιλήσει έτσι για την σύνδεση του ανθρώπου με τις φυσικές του ρίζες.

Η ζωή του

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος γεννήθηκε στις 18 Μαρτίου του 1939 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στην Ιεράπετρα. Στο ωδείο της πόλης θα παρακολουθήσει τα πρώτα του μαθήματα μουσικής στο βιολί. Το 1956 θα πάει να σπουδάσει κοινωνιολογία και φιλοσοφία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Παράλληλα, θα συνεχίσει και τις σπουδές του στη  μουσική στο Ωδείο Αθηνών. Θα τον διδάξουν βιολί ο καθηγητής  Joseph Bustidui και μουσική ο συνθέτης Γεώργιος Σκλάβος.

Έχει αρχίσει η πορεία του στη σύνθεση αφού γράφει ήδη τα πρώτα του έργα.  Ο Νίκος Κούνδουρος του έχει ζητήσει να συνθέσει τη μουσική για την ταινία του Μικρές Αφροδίτες. Για το έργο του αυτό, ο Γιάννης Μαρκόπουλος θα βραβευτεί το 1963 στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Την ίδια χρονιά θα γράψει τη μουσική στα χοροδράματα «Θησέας», «Χιροσίμα» και « Τρία σκίτσα για χορό». Το 1967, με την επιβολή της δικτατορίας, ο Γιάννης Μαρκόπουλος θα φύγει για το Λονδίνο. Εκεί θα συνεχίσει τις σπουδές του στη μουσική με την  Αγγλίδα συνθέτρια Elisabeth Lutyens. Το 1969 επιστρέφει στην Ελλάδα και το 1981 θα παντρευτεί την συνεργάτη του και ερμηνεύτρια των έργων του Βασιλική Λαβίνα και θα αποκτήσουν την κόρη τους.

Η μουσική παραγωγή στην Αγγλία

Στην Αγγλία ο Γιάννης Μαρκόπουλος θα μελοποιήσει το έργο του Οδυσσέα Ελύτη «Ήλιος ο πρώτος», το έργο που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ το 1979.  Την ίδια περίοδο θα γράψει τη μουσική για τη Λυσιστράτη του Αριστοφάνη που ανεβαίνει στο θέατρο Τέχνης και το σκηνοθετεί ο Κάρολος Κουν. Κατά την παραμονή του στην Αγγλία θα συνθέσει ένα από τα πιο διάσημα έργα του, το Ζάβαρα κάτρα νέμια. Το τραγούδι αυτό ανήκει στο έργο του «Ιδού ο Νυμφίος».

Στο Λονδίνο ο Γιάννης Μαρκόπουλος θα γνωρίσει τις πρωτοποριακές τάσεις της εποχής στη μουσική και θα συνδεθεί με συνθέτες του είδους όπως ο Ιάννης Ξενάκης. Θα συνθέσει έργα ορχηστρικά όπως τους Πυρρίχιους  χορούς που θα παιχτούν από την ορχήστρα Concertante του Λονδίνου, και τη μουσική για το έργο του Σαίξπηρ «Τρικυμία» που θα ανέβει στο Εθνικό θέατρο της Αγγλίας. Έχοντας ολοκληρώσει  μια πλούσια παραγωγή στο εξωτερικό, είναι η εποχή που ο συνθέτης θα επιστρέψει στην χώρα του για να εμπνεύσει με την τέχνη του τον αγώνα για δημοκρατία.

Στην Αθήνα ο Γιάννης Μαρκόπουλος θα έρθει να δώσει με τη μουσική του μια διέξοδο σε μια κοινωνία που ήθελε να εκφράσει αυτό που του έλλειπε και αυτό που ζούσε αλλά είχε εγκλωβιστεί στη μαζική εισβολή της δυτικής μουσικής και του ελαφρολαϊκού ελληνικού τραγουδιού. Επιπλέον, το δημοτικό τραγούδι είχε συνδεθεί και χρησιμοποιηθεί από τη χούντα. Έτσι, σε μια στιγμή που ο λαός έψαχνε αυτή τη  μουσική που θα εξωτερίκευε τον καημό του και την επιθυμία του για ελεύθερη πατρίδα, δικαίωση, πρόοδο, ο Γιάννης Μαρκόπουλος θα προτείνει την «Επιστροφή στις ρίζες». Πρόκειται για μουσικές συνθέσεις – τομή στη μουσική πραγματικότητα. Στο ορχηστρικό σχήμα που δημιουργεί συμπορεύονται συμφωνικοί και παραδοσιακοί ήχοι, κλασσικά και τοπικά όργανα. Γεννιέται τότε μια μεγαλειώδης μουσική που μιλά τη σύγχρονη γλώσσα αλλά ακουμπά  στις αιώνιες πηγές του παρελθόντος. Με την επιστροφή στις ρίζες ο συνθέτης ξαναζωντανεύει την σύνδεση με το παρελθόν και το μέλλον μέσα από την ενδοσκόπηση.

Η πρόταση του αυτή θα δημιουργήσει ένα ολόκληρο κίνημα τέχνης. Τo 1987 θα ιδρύσει την Παλίντονο Αρμονία, την ορχήστρα που τον συνοδεύει ως σήμερα στις συνθέσεις του. Τραγούδια – σύμβολα όπως οι Οχτροί, τα Λόγια και τα χρόνια,  Χίλια μύρια κύματα,  Λένγκω, Κάτω στης Μαργαρίτας το αλωνάκι, Καφενείον η Ελλάς, Ο τόπος μας είναι κλειστός, Παραπονεμένα λόγια, το Μιλώ για τα παιδιά μου και πολλά άλλα ζωντανεύουν σε ένα θεατρικό και εικαστικό σκηνικό στη μπουάτ «Κύτταρο». Γίνονται σύνθημα για χιλιάδες κόσμου που βρίσκει τον παλμό και την έκφρασή του μέσα από τις συνθέσεις αυτές.

Η ανεξίτηλη μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου

Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι του Δ. Σολωμού, Ήλιος ο Πρώτος σε στίχους του Ο. Ελύτη, Χρονικό και Ιθαγένεια σε στίχους Κ.Χ. Μύρη, Θητεία σε στίχους Μ. Ελευθερίου, Μετανάστες σε ποίηση Γ. Σκούρτη, Ο Στράτης ο θαλασσινός ανάμεσα στους αγάπανθους σε στίχους Γ. Σεφέρη, τα Ριζίτικα αλλά και τόσα άλλα έργα του είναι σταθμοί για τη μουσική και την τέχνη. Οι φωνές του Νίκου Ξυλούρη, του Χ. Γαργανουράκη, της Β. Λαβίνα, της Β. Μοσχολιού και τόσων άλλων σπουδαίων κι αγαπημένων ερμηνευτών έχουν συνδεθεί άρρηκτα με τον Γιάννη Μαρκόπουλο.

Οι δημιουργίες του έχουν ακουστεί σε όλο τον κόσμο. Έδωσε συναυλίες σε όλη την Ευρώπη, τη Ρωσία, την Αμερική και την Αυστραλία. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το έργο του για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Η μουσική του έχει ντύσει κείμενα του Ευριπίδη, του Αριστοφάνη, του Μενάνδρου, του Σαίξπηρ, του Τσέχωφ, του Μπέκετ. Έχει γράψει μουσική για ταινίες του Κούνδουρου, του Ντασέν, του Σκαλενάκη κ.α. Η συνολική του μουσική παραγωγή είναι ανεξάντλητη. Έρχεται από το παρελθόν και οδηγεί στο μέλλον σε μια αέναη πορεία. Είναι ένα ανεξίτηλο αποτύπωμα στο χρόνο και στην τέχνη.

Ανάμεσα στα έργα που ακολουθούν εξέχουσα θέση κατέχουν:

Το έργο σκηνής, Ανα-γέννηση-Κρήτη ανάμεσα σε Βενετιά και Πόλη, (μουσικό ταξίδι σε 4 ενότητες) παραγγελία του Μέγαρου Μουσικής Αθηνών που ανέβηκε στην αίθουσα Φίλων της Μουσικής σε τρεις παραστάσεις το 1995 και στη συνέχεια το 1997 από το θέατρο Palais des Beaux-Arts με τα συμφωνικά σύνολα της Ραδιοφωνίας των Βρυξελλών και σολίστ, υπό την διεύθυνση του συνθέτη και απευθείας μετάδοση από το πρώτο τηλεοπτικό κανάλι της Βελγικής τηλεόρασης.

Η όπερα Ερωτόκριτος και Αρετή, λιμπρέτο του συνθέτη βασισμένο σε επιλογή στίχων από το ερωτικό έπος του Βιτσέντζου Κορνάρου Eρωτόκριτος της Κρητικής Αναγέννησης, που ηχογραφήθηκε από τα συμφωνικά σύνολα της Ραδιοφωνίας των Βρυξελλών υπό την διεύθυνση του μαέστρου Michel Tilkin (έκδοση από την Εταιρία Universal), το κονσέρτο για πιάνο Σχήματα σε κίνηση (Shapes in Motion) εμπνεόμενο ιδιαίτερα από την θεωρία σχετικά με την αρμονία των σφαιρών που αποδίδεται στον Πυθαγόρα, καθώς και από την σημερινή συνεχώς αυξανόμενη αντίληψη περί των ήχων του Σύμπαντος που ηχογραφήθηκε από την Συμφωνική Ορχήστρα της όπερας της Γάνδης υπό την διεύθυνση του Edwig Abrath (έκδοση από την Εταιρία Naxos), το Τρίπτυχο για φλάουτο έγχορδα και άρπα και τα Ευήλια τοπία(φαντασία για σόλο φλάουτο) που ηχογραφήθηκε από τους σολίστες των Βρυξελλών και τον βιρτουόζο φλαουτίστα Marc Grauwels (έκδοση από την Naxos), οι 16 Πυρρίχιοι συμφωνικοί χοροί 1980-2001, η Συμφωνία της Ίασης (2000) για φωνές μεικτή χορωδία, αφηγήτρια και συμφωνική ορχήστρα (παραγγελία του Ιδρύματος Ερρίκος Ντυνάν για την Παγκόσμια Ημέρα του Ερυθρού Σταυρού), Ο Ταχύτατος Λούης (2004) για φωνές μεικτή χορωδία και συμφωνική ορχήστρα, για τον πρώτο Ολυμπιονίκη Μαραθωνοδρόμο Σπύρο Λούη, παραγγελία του Δήμου Αμαρουσίου, Ο Νόμος της Θαλπωρής ορατόριο-μουσικό θέαμα για φωνές, μεικτή χορωδία, ορχήστρα ξύλινων και χάλκινων πνευστών, χορό και προβολή διαφανειών, με θέμα τον άνθρωπο που από την εποχή της συνειδητής ύπαρξής του στη γη, φυσώντας με την εκπνοή του, παράγει ήχους, τραγούδι, μουσική, που παρουσιάστηκε στη Bruges του Βελγίου, υπό την διεύθυνση του συνθέτη (παραγγελία της Περιφέρειας της Φλάνδρας, υπό την αιγίδα της Βελγικής κυβέρνησης), Ερωτική συμφωνία(2010) για συμφωνική ορχήστρα, υψίφωνο και μεικτή χορωδία που παρουσιάστηκε από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με τα συμφωνικά σύνολα του Δήμου Αθηναίων, Κονσέρτο για Νέι και συμφωνική ορχήστρα (2014) που παρουσιάστηκε στο Ηρώδειο με την ορχήστρα Παλίντονος αρμονία υπό την διεύθυνση του μαέστρου Τάσου Συμεωνίδη, Τρίπτυχο για βιολί και συμφωνική ορχήστρα (2019- 2020).

Η τελευταία δισκογραφική του δουλειά, ήταν το “Πέρα από τη θάλασσα” με διασκευές σε τραγούδια του από τον Παύλο Παυλίδη όπου σήκωσε θύελλα αντιδράσεων και συζητήσεων αν πρέπει να γίνονται διασκευές σε εμβληματικά τραγούδια. Ωστόσο ήταν μία δουλειά σε ιδέα και με την έγκριση του Μαρκόπουλου

Η ανακοίνωση της οικογένειας

Ανακοίνωση για την απώλεια του σπουδαίου συνθέτη εξέδωσε η οικογένειά του, στην οποία αναφέρεται ότι ο θάνατος του Γιάννη Μαρκόπουλου επήλθε ύστερα από σκληρή μάχη με τον καρκίνο.

“Με θλίψη ανακοινώνουμε ότι σήμερα το απόγευμα απεβίωσε, μετά από σκληρή μάχη με τον καρκίνο, ο μεγάλος εθνικός μας συνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος. Η μουσική ψυχή της Ελλάδας σίγησε. Όμως, θα μένει ζωντανή στη μνήμη μας, μέσα από τα τραγούδια του, που τραγουδήθηκαν και θα τραγουδιούνται από γενιές και γενιές Ελλήνων και Ελληνίδων”.

Το αντίο του καλλιτεχνικού κόσμου