Πολιτισμός και Χαλκιδική: Η ξηρασία και οι εξαιρέσεις

 Αν το “Σαν τη Χαλκιδική δεν έχει” βρίσκει λόγους για να ειπωθεί στον τουρισμό, στα τοπία, τις παραλίες και την διασκέδαση των νέων, σίγουρα δύσκολα μπορεί να το πει κάποιος για τον πολιτισμό της.

Όταν μιλάμε λοιπόν για πολιτισμό στην Χαλκιδική, θέλουμε να βάλουμε στο πλαίσιο τις ουσιαστικές υποδομές ενός σοβαρού πολιτισμού που παράγει και προβάλει τις τέχνες με έναν ώριμο τρόπο και όχι ευκαιριακό.

Οι κάθε είδους πολιτιστικές εκδηλώσεις, τα πανηγύρια και τα τοπικά φεστιβάλ που φιλοξενούν παραστάσεις και συναυλίες μεγάλων ονομάτων στην περιοχή, μπορεί να έχουν την ταυτότητα και τη σημασία τους στο πέρασμα του χρόνου, όμως φέτος θέλουμε να αναζητήσουμε το κάτι παραπάνω.

Να μιλήσουμε με εκείνους τους ανθρώπους, που προβάλουν πολιτισμό με συνέπεια, συνέχεια και ένα μεράκι που ξεκινάει και τελειώνει στην αγάπη του κόσμου για τέχνη.

Στην αρχή μίας νέας τουριστικής σεζόν για την Ελλάδα και με την Χαλκιδική να υποδέχεται χιλιάδες ανθρώπους που θα περάσουν τις καλοκαιρινές τους διακοπές στις παραλίες της, επισφραγίζοντας μία χρονιά που οι ειδικοί λένε πως η Ελλάδα θα σπάσει ρεκόρ τουρισμού των τελευταίων χρόνων, τι γίνεται αλήθεια με τον πολιτιστικό τουρισμό και την διάθεση των τοπικών φορέων να προσφέρουν κάτι παραπάνω από γαλάζιες θάλασσες και κοκτέιλ στα beach bar;

Τρεις άνθρωποι που επιμελούνται τα μεγαλύτερα πολιτιστικά events της Χαλκιδικής, μιλάνε στην Parallaxi για τις δυνατότητες που έχει ο τόπος και πόσο αξιοποιούνται αυτές, ενώ αποκαλύπτουν και όσα θα απολαύσουμε αυτό το καλοκαίρι. 

Γιώργος Μουστάκας – Καλλιτεχνικός Διευθυντής Sani Festival 

Η Χαλκιδική δυστυχώς δεν είναι ένας τόπος που ευδοκιμεί ο πολιτισμός. Είναι ένας τόπος που μπορεί παλιότερα να παρήγαγε φυσικούς φορείς, πρόσωπα, καλλιτέχνες και κάποιους διανοούμενους αλλά αυτό απ’ ότι φάνηκε δεν είναι αρκετό για να περάσει στην αντίληψη και την νοοτροπία του κόσμου η ανάγκη κατανάλωσης πολιτιστικού προϊόντος.

Κατά καιρούς παλιότερα υπήρχαν κάποιες αναλαμπές, υπήρχαν κάποιοι περίοδοι που γίνανε κάποια πράγματα, όπως τη δεκαετία του ‘90 το Φεστιβάλ Κασσάνδρας με πολλές ξένες συμμετοχές και σημαντικά πράγματα. Όμως κι αυτά ακόμα ήταν ληξιπρόθεσμα, κάποια στιγμή σταματήσαν και είχαμε ένα πισωγύρισμα.

Η Χαλκιδική ακολουθάει τους καιρούς. Έχει αναγάγει τη μαζική διασκέδαση σε πολιτισμικό στοιχείο κι αυτό είναι όλο.

Για μένα είναι η δεύτερη χρονιά στο Sani Festival που εμπνεύστηκε ο Σταύρος ο Ανδρεάδης και είναι και ο κύριος υποστηρικτής του και συνεργάστηκε με την αείμνηστη Όλγα Ταμπουρή που για είκοσι χρόνια το έφτιαχνε.

Αυτά που προσέφερε το Sani είναι τρία. Το ένα είναι πως πρόκειται για μία αμιγώς ιδιωτική πρωτοβουλία που συνεχίζει με συνέπεια και συνέχεια εδώ και τριάντα χρόνια. Αυτό είναι πολύ δύσκολο πλέον και για πρωτοβουλίες που ανήκουν και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Το δεύτερο είναι οτι μιλάμε για έναν θεσμό που ακουμπάει ταυτόχρονα σε δύο πυλώνες. Στον τουρισμό και στον πολιτισμό. Ο πολιτιστικός τουρισμός είναι κάτι που τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί, αλλά έχει στηριχτεί και σε στοιχεία που ακουμπούν στην πολιτιστική κληρονομιά. Το τρίτο είναι οτι το φεστιβάλ στήριζε πάντα την ελληνική δημιουργία και τους νέους Έλληνες καλλιτέχνες ενώ ταυτόχρονα παρουσίαζε πάντα όσα γίνονταν στη διεθνή σκηνή, δείχνοντας έτσι την εξωστρέφεια του.

Φέτος, για όλα τα Σάββατα του Ιουλίου και του Αυγούστου με την πρεμιέρα μας στις 9 Ιουλίου, έχουμε φτιάξει ένα μεγάλο πρόγραμμα, με πολλαπλασιασμό του μπατζετ. Αποφασίσαμε πως θέλουμε να μεγαλώσει πολύ με αυτό τον επετειακό του χαρακτήρα. Θα διατηρήσει την ποιότητα του, αλλά θα φέρει φέτος πολύ πιο διάσημα ονόματα και ταυτόχρονα θα κάνει και κάποιες τομές. Όπως οτι φέτος, στον λόφο θα έχουμε ροκ και ποπ συναυλίες για πρώτη φορά στα τριάντα χρόνια μας. Συνεχίζουμε φυσικά το jazz on the Hill, αλλά κι εκεί με πιο μαζικά ονόματα. Κάνουμε δύο ελληνικές συναυλίες που θα είναι φτιαγμένες ειδικά για το φεστιβάλ.

Το Sani Festival για μένα είναι μία όαση. Ένα break σε αυτή την κατάσταση, αυτό που κάνει τη διαφορά στην Χαλκιδική.

Άγγελος Μαλλίνης – Πρόεδρος του Parthenώn Film Festival 

Τι είναι αρχικά πολιτισμός; Είναι το προϊόν της πόλης, άρα κατ’ επέκταση του τόπου. Για να βρούμε το προϊόν της Χαλκιδικής, θα πρέπει να πάμε στη λαϊκή της παράδοση. Αυτή όμως, επειδή έχει πέσει στα χέρια πολιτιστικών συλλόγων που έχουν τον ρόλο και τον λόγο τους, έχει πάρει μία διάσταση λίγο φολκλόρ και δεν αναδεικνύεται με τον τρόπο που πρέπει να αναδειχθεί. 

Δηλαδή το να πας σε ένα ξενοδοχείο και να χορεύεις συρτάκι ή καλαματιανό και να τρώνε οι τουρίστες σουβλάκι, μάλλον δεν είναι σύγχρονος πολιτισμός, ούτε έχει να κάνει με τη λαϊκή παράδοση και τη λαϊκή ρίζα του τόπου.  

Από την άλλη, η αντικειμενική έλλειψη πόρων οδηγεί στο να γίνονται μεμονωμένες προσπάθειες. Βλέπουμε δηλαδή το παράδειγμα του SANI Festival που υπάρχουν οι πόροι και έχει συνέχεια, έχει πάρει χρόνο με το χρόνο μία μεγάλη διάσταση.

Το παράδειγμα του Parthenων festival, μίας προσπάθειας που ανήκω κι εγώ, ξεκίνησε ως κάτι χειροποίητο, αλλά η συνεργασία με το Ίδρυμα Στ. Νιάρχος μας βοήθησε, ώστε να εξελιχθεί σε κάτι μόνιμο και σε κάτι που έχει μία αυτάρκεια.

Επιστρέφουμε φέτος, στις 8, 9 και 10 Ιουλίου με θεματική το “Ταξίδι” στην Πλατεία του Παρθενώνα, γιατί πέρυσι κάναμε μία διακοπή λόγω των περιοριστικών μέτρων και το Φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε στο Θέατρο του Νέου Μαρμαρά Χαλκιδικής

Το κομμάτι της αυτάρκειας είναι πάρα πολύ σημαντικό στις μικρές τοπικές κοινωνίες γιατί αν ένα προϊόν, ένα φεστιβάλ, είναι αυτάρκες, δε μπαίνει και στη διαδικασία διαπραγματεύσεων με την τοπική αυτοδιοίκηση που εκεί τα πράγματα δεν επιτρέπουν να αναδειχθεί αυτό που πρέπει. 

Το Parthenων festival που δεν συνδιαλέγεται ή δεν χρηματοδοτείται από την τοπική αυτοδιοίκηση, μας δίνει την ευκαιρία να κάνουμε αυτό που πιστεύουμε. Ακόμα και στο ίδιο το προϊόν, να μπορούμε σε ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ να έχουμε κριτικούς κινηματογράφου να το προλογίσουν. Σε διαφορετική περίπτωση θα ήταν εκεί ένας Δήμαρχος να λέει τα δικά του πριν από τις ταινίες. Αυτά λοιπόν, δε μπορείς να τα αποφύγεις αν δεν είσαι οικονομικά αυτάρκης.

Για να έχεις όμως τέτοιου είδους συνεργασίες και να σε εμπιστευτούν χορηγοί ή δωρητές πρέπει να έχεις ένα σοβαρό πλάνο με διάρκεια. Να βρεις ένα πλάνο βιωσιμότητας. Να εξηγεί πώς αυτά που θα κάνεις θα μπορούν να επηρεάσουν την τοπική κοινωνία ουσιαστικά.

Το μεγάλο πρόβλημα στη Χαλκιδική είναι ότι εμείς, οι άνθρωποι του τόπου, προσπαθούμε να δούμε τα πράγματα τουριστικά με έναν ευκαιριακό χαρακτήρα και ως αρπαχτή.

Δεν είναι δηλαδή παράλογη η ποιοτική τουριστική πτώση με το οτι δεν συνδυάζεται με σημαντικές πολιτιστικές δράσεις.

Ας σκεφτούμε ως παράδειγμα, στο δεύτερο πόδι, υπάρχει το θέατρο Τζίνα Μπαχάουρ που θα μπορούσε να ζηλεύει η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, αλλά αυτό πάντα συνδεόταν με έναν καλής ποιότητας τουρισμό στο Πόρτο Καρράς τη δεκαετία του ‘80.

Για τέτοιες περιοχές απαιτείται πάρα πολύ δουλειά, πολύς κόπος και προφανώς άνθρωποι με μεράκι.

Το δικό μας φεστιβάλ ξεκίνησε με την έλλειψη πολιτισμού. Για εμάς όλους, που δραστηριοποιούμαστε εκτός της Σιθωνίας, η αγάπη μας είναι το σινεμά. Όταν ξεκινήσαμε το 2015, σε ολόκληρο το δεύτερο πόδι δεν υπήρχε πουθενά κανένα θερινό σινεμά. Οπότε, δε μπορούσε να υπάρξει για εμάς ψυχαγωγία. Έτσι λοιπόν, αποφασίσαμε πάρα πολύ χειροποίητα, στην πλατεία των γονιών μας, ένα φεστιβάλ για να δούμε αρχικά εμείς οι πέντε σινεμά. 

Μετά συνεχίστηκε και αγκαλιάστηκε από μεγάλους φορείς, όπως το Σταύρος Νιάρχος, Το Γενικό Προξενείο Αμερικής της Θεσσαλονίκης, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και πολλούς άλλους.

Για εμάς ήταν ένα δώρο στη γενέθλια γη μας. Αυτό λοιπόν, ανθίζει χρόνο με το χρόνο και μεγαλώνει και ξεφεύγει πια από το πλαίσιο του αμιγώς κινηματογραφικού φεστιβάλ. Γίνονται παράλληλες δράσεις, συνεργαστήκαμε με τις Σχολές Καλών Τεχνών της Φλώρινας και της Θεσσαλονίκης και κάναμε εκθέσεις. Είχαμε μία έρευνα της Αρχιτεκτονικής Σχολής από το 1985 και την παρουσιάσαμε.

Παλιότερα, κάναμε μία έκθεση παίρνοντας φωτογραφίες του τοπικού φωτογράφου και τις αναδείξαμε μέσα στο χωριό. Στήσαμε δηλαδή μία έκθεση φωτογραφίας που αφορούσε τους ανθρώπους. Με θεματική τα πρόσωπα, τα γεγονότα και τον τόπο τον ίδιο. Δε μπορείτε να διανοηθείτε τι αίσθηση άφησε, όχι μόνο στους τουρίστες και στους επισκέπτες της περιοχής αλλά και στον ίδιο τον τόπο. Πήγαιναν κάθε βράδυ και έβλεπαν αυτές τις 500 φωτογραφίες. 

Κάθε βράδυ επέστρεφαν στη προβλήτα του Νέου Μαρμαρά. Όπου οι μισοί από αυτούς δεν είχαν δει ποτέ άλλη έκθεση φωτογραφίας. Οπότε το ίδιο το περιεχόμενο σε τέτοιες περιπτώσεις και περιοχές είναι σημαντικό.

Μιχάλης Μουστάκας – Δημοσιογράφος, Ιστορικός, Ιδρυτής Πολυχώρου “Αποθήκη”

Παρά την αρνητική εικόνα που υπάρχει για τη Χαλκιδική, εμείς είμαστε μία φωτεινή εξαίρεση, εδώ στη Σιθωνία. Τουλάχιστον τα τελευταία έξι χρόνια. Αυτό ήταν ένα ευρύτερο project ανάπτυξης του πολιτισμού.

Οι δικές μας οι εκθέσεις που κάνουμε, έχουν συγκεντρώσει πάνω από 100.000 επισκέπτες τα τελευταία έξι χρόνια.

Θέλαμε να ενώσουμε τον πολιτισμό με την καθημερινότητα, δηλαδή να έρθουν επισκέπτες, να έρθουν οι άνθρωποι του τόπου, να έρθουν όλα τα σχολεία, να φτιάξουμε δηλαδή ένα brand πολιτισμού. Αυτός είναι ο μεγάλος στόχος.

Πρέπει να υπάρχει μία ώσμωση, δηλαδή να δίνουμε προσοχή στην παράδοση αλλά πρέπει να αναπνεύσει και ο μοντέρνος αέρας. Αυτό κάνουμε. Φυσικά τα πανηγύρια, οι εκδηλώσεις είναι στοιχεία δομικά της ταυτότητας του τόπου, όμως χρειάζεται κι ένας διάλογος με το σύγχρονο, με το μοντέρνο και το σήμερα.

Μας πρόλαβαν οι εξελίξεις και ήταν να κάνουμε εδώ μια μεγάλη έκθεση, που μάλλον θα γίνει του χρόνου, με μία ομάδα από την Γαλλία, σε κάτι πρωτοφανές για τα ελληνικά δεδομένα.

Είναι ο Δήμος Σιθωνίας και ο Δήμαρχος, το συμβούλιο στη Παλιά Νικήτη, κάποιοι καλλιτέχνες που συνεργαζόμαστε που γινόμαστε όλοι μία ομάδα και αναζητάμε τρόπους να κάνουμε πράγματα στην περιοχή.

Υπάρχει μία οργάνωση που μετά από έξι χρόνια, μπορώ να πω πως κυλάει ομαλά. Ξέρουμε ακριβώς τα στάδια με όλες τις δυσκολίες.

Τα δύο προηγούμενα χρόνια που όλα ήταν δύσκολα, εμείς δε σταματήσαμε. Συνεχίσαμε να κάνουμε πράγματα, να κάνουμε εκθέσεις. Στη δύσκολη στιγμή εμείς συνεχίζουμε ακλόνητοι την πορεία μας.

Έχουμε σκοπό να το ενισχύσουμε αυτό το πλάνο μακροπρόθεσμα.

Θεωρώ πως η περιοχή έχει προσανατολιστεί σε μία κλασική περίπτωση ανάπτυξης που είναι όμως καταστροφική. Δηλαδή παραλία, ήλιος, σουβλάκι, ενοικιαζόμενα…

Εγώ πιστεύω πως εν καιρώ κάποιοι μικροί πυρήνες ανθρώπων θα αρχίσουν να εμφανίζονται στον πολιτισμό της Χαλκιδικής. Φέτος υπάρχει μία έκρηξη στον τουρισμό εδώ και νομίζω πως μπορούμε να φτιάξουμε ένα καινοτόμο προϊόν. Εννοείται οτι όταν λέμε για εναλλακτικό τουρισμό, συμπαρασύρει συνήθως μια δευτέρας κλάσεων οικονομική ανάπτυξη, ενώ για εμάς αυτό είναι το κύριο. Αρκεί να σου πω πως είμαστε σε συζητήσεις με τον Γεωργικό Συνεταιρισμό της Νικήτης και θα ανακοινωθεί πολύ σύντομα κάτι πρωτοφανές!

Θα μπορούσα να πω πολλά αρνητικά που συμβαίνουν στην περιοχή, αλλά τα προσπερνώ όλα και βλέπω τι μπορούμε να κάνουμε ως τόπος για τον πολιτισμό. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν πάνω σε αυτό.

Είναι σημαντικό για τις εκθέσεις μας οτι μας εμπιστεύονται και φορείς και καλλιτέχνες που συνεργαζόμαστε. Έρχονται στη Σιθωνία μεγάλα πολιτιστικά event.

Εγώ, δεν απαξιώνω τίποτα. Ναι και στο σουβλάκι αλλά να ισορροπήσουμε μία κατάσταση.

Το περασμένο καλοκαίρι, επισκέφτηκε την “Αποθήκη” ο δισεκατομμυριούχος Μαξ Πολιάκοφ και εξεπλάγην από όσα κάνουμε εδώ. Ήρθε τρεις φορές μετά, ενώ προσφέρθηκε να αγοράσει κάποια έργα και πρότεινε αν θέλουμε να βάλουμε ως χορηγό μας την Firefly Aerospace, κάτι που είναι πολύ μεγάλο!

Κάπως έτσι, μετά όλοι σε εμπιστεύονται, όταν έχεις τη στήριξη μεγάλων χορηγών. Έτσι είναι τα πράγματα και γίνονται πιο εύκολα.

Όλο το μυστικό λοιπόν, είναι η συλλογικότητα.