Από τη Δραματική Σχολή στο σανίδι με ένα Ατλαζένιο γοβάκι

Με αφορμή την παρουσίαση «Άσκηση για ένα Ατλαζένιο γοβάκι» που πρόκειται να δούμε στο θέατρο Blackbox (Τετάρτη 11-Πέμπτη 12 Μαΐου) από το Studio του θεάτρου Εταιρότητα με ερμηνευτές επτά νέους ηθοποιούς, επτά συμμαθητές που με το τέλος της σπουδής τους στη Δραματική Σχολή αποφασίζουν να ενωθούν και να δουλέψουν με τον Δάσκαλό τους, τον Θωμά Βελισσάρη, μιλήσαμε μαζί του τόσο για το ίδιο το έργο και το συγκεκριμένο εγχείρημα όσο και για την κατάσταση που επικρατεί στον χώρο τα τελευταία χρόνια και όχι μόνο.

Πείτε μας δυο λόγια για το δικό σας ξεκίνημα με την Ακτίδα (Ακτίς Αελίου).

Με τους ανθρώπους που ιδρύσαμε την Ακτίδα ήμασταν συμφοιτητές στη δραματική σχολή. Αποφοιτήσαμε το ’99. Περιπλανηθήκαμε έναν χρόνο σε διάφορες θεατρικές δουλειές και δραστηριότητες-από παιδικάμέχρι ανεξάρτητες παραγωγές στην Αθήνα. Έπειτα από αυτόν τον χρόνο, μετά το καλοκαίρι του 2000, αποφασίσαμε να κάνουμε κάτι οι τέσσερίς μας. Ήμασταν η Θεανώ Αμοιρίδου, ο Νίκος Ορτετζάτος, η Ιωάννα Κατσαρού κι εγώ. Θέλαμε να κάνουμε κάτι δικό μας γιατί δεν είχαμε μείνει ικανοποιημένοι από τη θεατρική περιπέτεια εκείνης της σεζόν. Είχαμε παίξει και σε δυο-τρείς παραστάσεις του κρατικού ως κομπάρσοι αλλά ούτε εκείνο το περιβάλλον μας πήγαινε -τότε τουλάχιστον, τώρα δεν ξέρω πώς είναι τα πράγματα.

Αποφασίσαμε, λοιπόν, να κάνουμε κάτι δικό μας κι επειδή τα παιδιά είναι από Θεσσαλονίκη και η βάση τους ήταν εδώ, είχαμε μεγάλη βοήθεια από τις οικογένειές τους. Είχαμε βέβαια βοήθεια και από την οικογένειά μου, αλλά επειδή οι δικοί μου ήταν στην Κατερίνη, κυρίως η βοήθεια αφορούσε κάποια αντικείμενα που μπορεί να χρειαζόμασταν για τον χώρο όπως κουρτίνες κλπ. Οι οικογένειες των παιδιών ήταν εδώ όλη μέρα μέχρι να στρώσουμε τον χώρο.

Η πρώτη μας δουλειά ήταν το νησί των σκλάβων του Μαριβώ. Είχαμε ένα σημείο αναφοράς από τον Νίκο Σακαλίδη με τον οποίο είχαμε δουλέψει Μαριβώ στη σχολή, οπότε σκεφτήκαμε να κάνουμε Μαριβώ μόνοι μας για αρχή αφού είχαμε τη βάση και μετά συνεχίσαμε.

Πώς βλέπετε τα πράγματα στον χώρο τώρα σε σχέση με τότε;

Τα πράγματα στον χώρο έχουν αλλάξει πάρα πολύ τα τελευταία 17 χρόνια από τότε που ξεκινήσαμε εμείς. Το ανθρωπολογικό τοπίο μέσα στην πόλη είναι εντελώς διαφορετικό. Θεωρώ ότι η ιστορία χωρίζεται σε δυο κομμάτια πια. Πριν την τόσο ευρεία χρήση του διαδικτύου και μετά. Αυτό έχει αλλάξει πάρα πολύ τα ήθη, την επικοινωνία, τους κώδικες αισθητικής μεταξύ των ανθρώπων και εννοώ καθαρά στις διαπροσωπικές σχέσεις, πόσο μάλλον σε μεγαλύτερες κοινωνικές ομάδες. Δεν το κρίνω ως χειρότερο ή καλύτερο πάντως είναι δυο τελείως διαφορετικές εποχές. Όσον αφορά το θεατρικό τοπίο, τότε ήταν πολύ πιο εμπορικό απ’ ό,τι σήμερα. Υπήρχαν πάρα πολλοί εμπορικοί θίασοι και μπορούσε να ζήσει κάποιος από την υποκριτική, να βιοποριστεί. Με αυτόν τον τρόπο οι θίασοι που υπήρχαν τότε διαμόρφωναν μια αισθητική η οποίααν έχεις κάποιες ανησυχίες γενικά και δε σου αρκούν τα πράγματα έτσι όπως τα παραλαμβάνεις, ούτε και τότε σου ήταν αρκετή, παρα-ήταν εμπορικό το θέατρο δηλαδή. Μπορεί να ζούσεκόσμος από αυτό αλλά δεν έβλεπες να γίνονται κάποιες καινούργιες προσπάθειες.

Η Θεσσαλονίκη τότε είχε τρεις ανεξάρτητους επαγγελματικούς θιάσους. Οπότε το τοπίο δεν ευδοκιμούσε για νέους  ανθρώπους που ήταν λίγο πιο ανήσυχοι και ήθελαν να ψάξουν δυο-τρία πράγματα παραπάνω σε σχέση με την υποκριτική, την αισθητική, το ρεπερτόριο, τα έργα κλπ. Τώρα είναι εντελώς άλλο το τοπίο. Δε βιοπορίζεται κανείς από το θέατρο. Πιθανόν μόνο οι ηθοποιοί του κρατικού και του εθνικού κι αυτό ως έναν βαθμό πια απ’ ό,τι ξέρουμε. Ίσως και κάποιων μεγάλων παραγωγών που γίνονται στην Αθήνα αλλά εκείνες είναι όλες κλεισμένες. Δεν είναι να πεις δηλαδή ότι βγαίνει ένα νέο παιδί από τη δραματική σχολή και θα παίξει στη στέγη γραμμάτων και τεχνών. Τώρα πια η ιδιωτική πρωτοβουλία και το «κάνουμε θέατρο για να στηριχτούμε κάπως ψυχικά, συναισθηματικά, αισθητικά, διαπροσωπικά, κοινωνικά κλπ» νομίζω ότι είναι ο κανόνας, τότε δεν ήταν. Τότε ήμασταν εξαίρεση εμείς που κάναμε μια τέτοια κίνηση, σήμερα δεν είναι εξαίρεση. Σήμερα είναι ο κανόνας το ότι θα βγούνε πέντε νέοι άνθρωποι από μια δραματική σχολή και θα προσπαθήσουν να κάνουν κάτι όλοι μαζί. Είναι πια κοινός τόπος, τότε όχι. Θεωρούνταν μια κίνηση εξαιρετικά αντιδραστική εκείνα τα χρόνια.

Πείτε μας την άποψη σας για τις δραματικές σχολές και τον τρόπο λειτουργίας τους.

Έχω περάσει από όλες τις δραματικές σχολές της πόλης εκτός από μία. Οπότε έχω διαμορφώσει μια άποψη. Πιστεύω ότι χωλαίνουν πάρα πολύ, σε πάρα πολλά θέματα ουσίας πιο πολύ παράτύπων. Παρ’ όλα αυτά αυτό δε συμβαίνει μόνο εδώ. Και στην Αθήνα θα έλεγα ότι με βάση δυο-τρία πράγματα που έχω παρακολουθήσει επικρατεί η ίδια κατάσταση. Είναι πάρα πολύ μεγάλος ο όγκος πληροφοριών που προσφέρουν οι δραματικές σχολές και η πολλή πληροφορία φέρνει το αποτέλεσμα που έχουμε σε όλα τα επίπεδα λόγω της υπερπληροφόρησης. Την έλλειψη κρίσης.

Αυτό γίνεται εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο αναπαράγονται οι πληροφορίες είτε καθαρά σε επίπεδο γεγονότων μέσα από το διαδίκτυο, μέχρι το πόση πληροφορία αντέχει το μυαλό ενός ανθρώπου στα τρία-τέσσερα χρόνια που θα φοιτήσει σε μια δραματική σχολή. Συνήθως αποδιοργανώνει η πολλή πληροφορία οπότε δεν έχεις χρόνο για συγκρίσεις. Έτσι δεν αναπτύσσεις κριτική σκέψη. Νομίζω ότι είναι πάρα πολύ ενδεικτικό το τι συμβαίνει παραδείγματος χάριν στο facebook όταν βγαίνει μια είδηση. Χωρίς κανείς να ξέρει περί τίνος πρόκειται έχει άποψη πριν καταλάβει τι σημαίνει το εκάστοτε γεγονός. Αυτό μεταφέρεται αναπόφευκτα, λοιπόν, και στην παιδεία-πόσο μάλλον και στη θεατρική παιδεία.

Τι έχετε να πείτε για το γεγονός ότι μπορεί εύκολα πια ο καθένας να (αυτό)ονομαστεί ηθοποιός; Υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια για το ποιος θα μπορούσε να ασχοληθεί επαγγελματικά με την υποκριτική;

Είναι λίγο πιο βαθύ. Ξεκινάει από την παιδεία γενικά. Όχι από τη θεατρική παιδεία, ούτε από τη θεατρική δομή ή τον θεατρικό χάρτη είτε αυτής της πόλης είτε της Αθήνας. Είναι θέμα εκ των προτέρων παιδείας. Αυτό που δεν έχει καλλιεργηθεί είναι η κριτική σκέψη που λέγαμε και πριν. Εν ολίγοις ζούμε σε μια εποχή που όλα κρίνονται μέσα στον ίδιο τορβά. Δηλαδή ο τρόπος που θα κριθεί πιθανότατα αύριο-μεθαύριο το Ατλαζένιο γοβάκι, με τον τρόπο που μπορεί να κριθεί ένα  stand-up comedy πιθανότατα θα είναι ο ίδιος, θα έχουν την ίδια αντιμετώπιση. Το ερώτημα θα είναι «εγώ πέρασα καλά;» κι αν η απάντηση είναι ναι σημαίνει ότι είναι καλό, αν όχι, δεν είναι καλό. Δεν κρίνονται τα πράγματα στο μέγεθος το οποίο έχουν τα ίδια εκ των προτέρων θέσει. Αυτό δε συμβαίνει μόνο στο θέατρο, συμβαίνει παντού. Τα γεγονότα κρίνονται με τον ίδιο τρόπο.

Για παράδειγμα ένα σκυλί που παίρνει φωτιά με ένα μωρό που έχει μάθει να βρίζει, ως video στο facebook έχουν την ίδια αξία. Ή μια οικογενειακή τραγωδία στην Κοζάνη με το μεταναστευτικό, μια κυριά που κέρδισε 1.000.000 ευρώ κλπ όλα είναι μεσα στον ίδιο τορβά. Αυτό συμβαίνει και στο θέατρο. Πώς μπορεί να αναπτυχθεί κριτική σκέψη όταν το κριτήριο για το αν κάτι αξίζει ή όχι είναι το κατά πόσο με κάνει να περνάω καλά; Και συνήθως ο θεατής στο θέατρο όπως και ο σύγχρονος άνθρωπος γενικότερα κρίνει τα πράγματα σύμφωνα με το πόσο τον βολεύουν. Δεν μπορεί να κρίνει κάτι το οποίο δεν τον βολεύει ή τον βγάζει από τη θέση του ή την ευκολία του. Γι’ αυτό και συνήθως ενώ διεκδικούμε ανθρώπους οι οποίοι είναι σκληροί με εμάς με έναν τρόπο, πολύ γρήγορα φεύγουμε απ’αυτούς. Διότι οι «σκληροί» εν ολίγοις άνθρωποι δεν κάνουν τίποτε άλλο πέρα από το να κρατάνε έναν καθρέφτη απέναντί μας. Ισχύει το ίδιο και για τη σκηνή.

Ποια συμβουλή θα δίνατε σε έναν νέο ηθοποιό που ξεκινάει τώρα τα πρώτα του βήματα;

Είναι πολύ σημαντικό να απαντήσει στο ερώτημα «γιατί αυτό και όχι κάτι άλλο;». Είναι το μόνο πράγμα που μπορεί κάπως να σε στηρίξει στη σκηνή.

Ποια είναι η δική σας αισθητική με βάση την οποία λειτουργείτε ως ηθοποιός;

Ας πούμε ότι με ενδιαφέρει το θέατρο ρεπερτορίου, δηλαδή όλα τα είδη ανάλογα με το τι θέλει ο συγγραφέας για να αναδειχτεί καλυτέρα το έργο.

Πώς ξεκίνησε η ιδέα του studio της Εταιρότητας;

Ενδιαφέρθηκαν τα παιδιά, μου ζήτησαν να κάνουμε μαθήματα με προοπτική παρουσίασης της δουλειάς και εφόσον αυτό τελικά έφτασε σε ένα σημείο που να μπορεί να παρουσιαστεί όντως ως κάτι ενιαίο και ολοκληρωμένο και όχι ως μια παρουσίαση ενός στούντιο το οποίο στον θεατή δε θα είχε κάποιο αντίκρισμα, το κάναμε.

Σκέφτεστε να ανεβάσετε το ίδιο ή κάποιο άλλο έργο με τα παιδιά και από τη νέα σεζόν;

Τα παιδιά το σκέφτονται, ναι. Θα δούμε.

Βρίσκετε κοινά στοιχεία στις προσπάθειες των μαθητών σας τώρα με τις δικές σας τότε;

Είναι μια αντίστοιχη προσπάθεια σε μια πιο δύσκολη εποχή.

Πείτε μας δυο λόγια για το Ατλαζένιο γοβάκι.

Ήταν ένα τεράστιο μεγαλόπνοο σχέδιο του Κλωντέλ γιατί ήθελε να συμπεριλάβει τα πάντα. Το μεγάλο ποιητικό θέατρο της Αναγέννησης (είτε της Ισπανικής είτε της ελισαβετιανής περιόδου, δεν έχει σημασία), την πίστη (το έργο ούτως ή άλλως βρίθει αναφορών και στην Καινή Διαθήκη), τους συμβολιστές. Αυτό το τερατώδες μεγαλόπνοο θεατρικό σχέδιο που είχε, λοιπόν, στο μυαλό του το πέτυχε είναι η αλήθεια αλλά η πλήρης εκδοχή αυτού του έργου έχει ανέβει ελάχιστες φορές λόγω μεγάλων απαιτήσεων.

Γιατί αποφασίσατε να δουλέψετε και να παρουσιάσετε το συγκεκριμένο έργο;

Επέλεξα αυτό το έργο γιατί θα μπορούσε να είναι το καταλληλότερο μάθημα υποκριτικής. Όλα όσα μας λείπουν τεχνικά και πρακτικά για την απόδοση του στη σκηνή θα πρέπει να καλυφθούν αποκλειστικά με την υποκριτική.

Πληροφορίες για την παρουσίαση:

Το STUDIO του Θεάτρου Εταιρότητα παρουσιάζει μια… «Άσκηση για ένα Ατλαζένιο Γοβάκι». Μια προσπάθεια βασισμένη σε αποσπάσματα από το έργο του Πώλ Κλωντέλ «Το Ατλαζένιο Γοβάκι» ή «Το χειρότερο δεν είναι πάντα σίγουρο», με σαφείς επιρροές από τις φιγούρες των ηρώων του ιστορικού κόμικ «Κόρτο Μαλτέζε» του Ούγκο Πράτ και από την κινηματογραφική ταινία «Κάρμεν» του Κάρλος Σάουρα.

Επτά νέοι ηθοποιοί, επτά συμμαθητές που με το τέλος της σπουδής τους στη Δραματική Σχολή αποφασίζουν να ενωθούν. Κινητήριος δύναμη η αγάπη για την τέχνη τους και η επιθυμία να δουλέψουν με τον Δάσκαλό τους και να εξελίξουν, εκτός από την τεχνική τους στην υποκριτική, την προσωπική τους καλλιτεχνική, και όχι μόνο, υπόσταση.

Η παρουσίαση αυτή είναι το αποτέλεσμα μιας πειραματικής διαδικασίας έξι και πλέον μηνών, που συμπεριέλαβε «καλές» αλλά και «κακές» στιγμές, δημιουργικές, συγκινητικές, τολμηρές αλλά ταυτόχρονα δύσκολες και εξαντλητικές. Στόχος μας είναι υποκριτής και θεατής να ανακαλύψουν την αρμονία του σώματος και της φωνής, τη δύναμη του ποιητικού λόγου, τη μελωδία των λέξεων και την οικουμενικότητα των συμβόλων. Μια «Άσκηση», που όχι μόνο οδήγησε στην προσωπική εξέλιξη του καθενός, αλλά και μας αποκάλυψε πως με πείσμα, αποφασιστικότητα και συστηματική δουλειά το αποτέλεσμα δεν έχει παρά να σε δικαιώσει.

Συντελεστές:

Διδασκαλία – Σκηνοθετική επιμέλεια: Θωμάς Βελισσάρης Ενδυματολογική επιμέλεια: Οι Ηθοποιοί, Μαρία Καβαλιώτη Μουσική επιμέλεια: Ευτυχία Καβαλίκα Οργάνωση Παραγωγής: Οι Ηθοποιοί, Τατιάνα Νικολαίδου

Παίζουν: Μαρία Αλεξανδρίδου Μαρία Αρουτζίδου Μάρω Καραγεώργου Δημήτρης Κουστολίδης Βαγγέλης Μάγειρος Ναταλία Λυδία Παππά Κώστας Χατζηγεωργίου