Λυδία Φωτοπούλου: Μια κυρία επιστρέφει στην πόλη!

Η Λυδία Φωτοπούλου επιστρέφει  μετά από 25 χρόνια στη γνώριμη γι’ αυτήν Κεντρική Σκηνή της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών και 8 χρόνια μετά την τελευταία της συνεργασία με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, επανέρχεται σε μια από τις πολυαναμενόμενες παραστάσεις του Κρατικού Θεάτρου, «Η μάνα κουράγιο και τα παιδιά της» του Μπέρτολτ Μπρεχτ. Υπό την καθοδήγηση του διεθνούς φήμης Σέρβου σκηνοθέτη, Νικήτα Μιλιβόγιεβιτς, ερμηνεύει σε μετάφραση Γιώργου Δεπάστα, την Άννα Φίρλινγκ  στο πιο αντιπολεμικό και επίκαιρο μπρεχτικό έργο. Μητέρα επί σκηνής  όσο και για το θεατρικό θίασο που ομολογεί τη δοτικότητα και τη γενναιοδωρία μιας μεγάλης κυρίας του ελληνικού θεάτρου, η Λυδία Φωτοπούλου δηλώνει ευτυχής  και τυχερή για τον ρόλο που καλείται να ερμηνεύσει.

Γνήσια, ανεπιτήδευτη, μαγεμένη από το ρόλο της και με βαθειά εξομολογητική διάθεση,  μας υποδέχεται και μας αποχαιρετά με ένα μόνιμο χαμόγελο.

Διανύετε μια «μπρεχτική περίοδο», αν μπορούμε να την αποκαλέσουμε έτσι, καθώς μετά τη Τζέννυ  της «Όπερας της Πεντάρας» καταφθάνει η Άννα Φίρλινγκ από τη «Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της». Ήρθε τυχαία! Ποτέ δεν είχα παίξει Μπρεχτ, ενώ τον αγαπούσα και μ’ ενδιέφεραν τα κείμενά του. Ξαφνικά, τελείως τυχαία, ήρθαν δύο υπέροχοι ρόλοι τόσο η «Τζέννυ» όσο και η «Μάνα Κουράγιο» που δεν είχα σκεφτεί ποτέ για τον εαυτό μου. Ήρθαν ο Γιάννης Χουβαρδάς και το Κρατικό Θέατρο Θεσσαλονίκης αντιστοίχως  και μου τους πρότειναν. Νιώθω πολύ τυχερή, βέβαια αναγκάστηκα να κόψω το τσιγάρο, (την κοιτάζω που κρατά ένα ηλεκτρονικό) γιατί το τραγούδι και στις δύο περιπτώσεις είναι εξαιρετικά απαιτητικό και έτσι προστέθηκε και ένα επιπλέον καλό στοιχείο.

Ποιο αποτελεί το πιο σημαντικό στοιχείο στις συνεργασίες σας; Είναι όλα μαζί αλλά δεν μπορώ να μην ξεχωρίσω ως πρώτα και βασικά τον σκηνοθέτη και τους συνεργάτες. Μετά, ακολουθεί το κείμενο, το έργο. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα, όταν ο σκηνοθέτης Νίκος Καραθάνος, μου πρότεινε να ανεβάσουμε τη «Γκόλφω» δεν σκέφτηκα το κείμενο, αλλά γέλασα αρχικά με την ιδέα. Ωστόσο, δεν υπήρχε περίπτωση να απορρίψω την πρότασή του γιατί ήμουν σίγουρη ότι κάτι έκρυβε στο μυαλό του. Από την άλλη μεριά, είναι γεγονός ότι μου έχουν προταθεί εξαιρετικοί ρόλοι που δεν τους αποδέχτηκα. Άρα, ο σκηνοθέτης και η ομάδα είναι πρωτεύοντα στοιχεία για τη λήψη μιας απόφασης.

Είναι σπουδή για το θέατρο, η καθοδήγηση ενός σκηνοθέτη- δασκάλου; Υπήρξα τυχερή σ’ αυτό που αναφέρετε. Ξεκίνησα με τον Ανδρέα Βουτσινά που σηματοδότησε την αλλαγή στην πορεία μου καθώς ήταν και δάσκαλος ηθοποιών. Αυτό που εννοώ, είναι ότι δεν είναι απαραίτητο να είναι κάποιος δάσκαλος ηθοποιού αλλά κάποιος που οι ιδέες του για το έργο και η ιδέα του για τη γλώσσα της παράστασης να σε προχωρούν μπροστά. Τώρα πια, έχω φτάσει σε μια ηλικία που ίσως δεν αναζητώ ένα σκηνοθέτη- δάσκαλο, αν και μακάρι να ξαναγινόμουν μαθήτρια ενός σκηνοθέτη από την αρχή, δεν θα με πείραζε καθόλου.

Ο Μπρεχτ γράφει το κείμενο την περίοδο της εξορίας του, το οποίο τοποθετείται χρονικά το 1618- 1648, στη διάρκεια του τριακονταετούς πολέμου και εμείς ανιχνεύουμε παραλληλισμούς με το σήμερα. Πού οφείλεται αυτή η χρονική συνομιλία; Ο Μπρεχτ βιώνει μια εποχή που χαρακτηρίζεται από την άνοδο του ναζισμού, μετά από έναν Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την αρχή ενός Β’ Παγκοσμίου, οπότε καταλάβαινε ότι η ανθρωπότητα προχωράει με επικίνδυνα βήματα και καταθέτοντας το κουκούτσι του ανθρώπινου χαρακτήρα που διέπεται από μια ροπή προς τον ατομικισμό, την εξουσία, τη δύναμη μέσω του χρήματος, δημιούργησε αυτά τα έργα. Δυστυχώς, δεν έχει καταφθάσει η εποχή που θα ξεπεράσουμε όλα αυτά τα ολισθήματα και θα εξελιχθούμε ως άνθρωποι. Έχει γράψει ένα ποίημα ο Μπρεχτ, «Στους Απογόνους», που αναφέρει ότι σε σας τους ανθρώπους που θα’ ρθείτε μετά από μας και που δεν θα είστε σαν εμάς αλλά θα έχετε συναίσθηση για τον άλλο άνθρωπο, σας παρακαλούμε όταν κοιτάτε πίσω σας και βλέπετε εμάς, δείτε μας με κάποια συμπάθεια. Πιστεύει ή γράφει για κάτι ουτοπικό, ότι θα έρθει ένα είδος ανθρώπου που δεν θα είναι σαν εμάς. Αυτό το είδος ανθρώπου δεν έχει έρθει ακόμα.

Το ποίημα κάνει λόγο για συναίσθηση απέναντι στον άνθρωπο. Ενσυναίσθηση υπάρχει στην εποχή μας; Όχι, δεν υπάρχει ενσυναίσθηση στην εποχή μας. Ίσως, υπάρχει ανά στιγμές, πότε πότε, αισθανόμαστε και συναισθανόμαστε. Δεν διατηρούμε καν την επαφή που έχουν τα είδη στο ζωικό βασίλειο μεταξύ τους, αλληλοτρωγόμαστε περισσότερο από τα άλλα είδη.

Η Άννα Φίρλινγκ είναι ταγμένη σε ένα μοναδικό σκοπό, να επιβιώσει; Επιβίωση γι’ αυτήν και για τα παιδιά της. Τη γνωρίζουμε σε μια περίοδο πολέμου. Η επιβίωση εδώ, παίρνει διαστάσεις αυτοσυντήρησης, θα μπορούσε να μην είμαι εμπόρισσα, να μην πράττει όλα αυτά που τη βλέπουμε να κάνει και απλά να πεθάνει.  Εκείνη αποφασίζει να ζήσει. Το «θα ζήσω» εμπεριέχει χιούμορ, έρωτα, μην ξεχνάτε ότι κάθε άντρα που βρίσκει κάνει και ένα παιδί μαζί του. Επιβιώνει και προχωράει τη ζωή της μέσα στη συνθήκη που της έχει κληροδοτήσει η εποχή της.

Οι πράξεις της είναι απόρροια των συνθηκών, των ενστίκτων, του άλογου; Η Άννα Φίρλινγκ είναι ένας απλός άνθρωπος, δεν ανήκει ούτε στους γραμματιζούμενους ούτε στους μορφωμένους. Είναι απ’ αυτούς τους ανθρώπους που υφίσταται μια κατάσταση και προσπαθεί να τα βγάλει πέρα με όποιο τρόπο μπορεί. Νομίζει ότι κάνει καλό στα παιδιά της αλλά τελικά κάνει κακό.

Η λαϊκή ρήση λέει: «Ας μη μου δώσει ο Θεός, όλα όσα μπορώ να αντέξω.» Είναι ανθεκτικό ον ο άνθρωπος και όταν ξεπεράσει τα όρια της ανθεκτικότητας γίνεται αντί- ον; Ακριβώς. Φοβερή φράση. (Την προφέρει με τη χαρακτηριστική φωνή της). Η Άννα Φίρλινγκ είναι φοβερά ανθεκτικό πλάσμα. Συνήθως, ναι, ο άνθρωπος φτάνει να γίνει αντί- ον.

Είστε μέτοικος Αθηνών. Ενισχύεται ακόμα η πεποίθηση περί συγκεντρωτισμού της Αθήνας στα πολιτιστικά πράγματα και η ανάγκη της περιφέρειας για περισσότερη προσοχή; Είμαι από την Καβάλα, έζησα και μεγάλωσα στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα είμαι τα τελευταία 13 χρόνια, έχοντας ζήσει εκεί και σε μικρότερη ηλικία. Στις μέρες μας, κανείς δεν φροντίζει τον πολιτισμό. Τα προηγούμενα χρόνια, όμως, τα πολιτιστικά πράγματα ήταν καλύτερα για την Αθήνα, τα χρήματα δίνονταν εκεί. Ύστερα, η Αθήνα έχει τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, το Ίδρυμα Νιάρχος και πολύ περισσότερους χώρους. Αυτό δεν ισοδυναμεί με το γεγονός ότι η Θεσσαλονίκη δεν διαθέτει χώρους. Παλαιότερα αλλά και τώρα που επέστρεψα για την παράσταση είδα μικρά θέατρα, χώρους και θεατρικές σκηνές.

Είστε ιδρυτικό μέλος του «Θεάτρου 9 και κάτι». Επιβιώνουν οι ελεύθερες σκηνές; Δεν υπάρχει πια. Εμείς δεν επιβιώσαμε. Οφείλω να ομολογήσω ότι ήμασταν και πολύ τίμιοι σχετικά με τις επιχορηγήσεις. Είναι πολύ δύσκολο να επιβιώσουν οι ελεύθερες σκηνές, όμως τα νέα παιδιά εκεί βρίσκουν διεξόδους και μπράβο τους.

Στη διάρκεια της «ανοιχτής πρόβας» ακούσαμε τη φράση «Πόσο θ’ αντέξεις την αδικία;» Είναι φράση της καθημερινότητάς μας; Ακριβώς, η φράση ενέχει συναισθήματα της καθημερινότητάς μας. Θυμώνουμε με την αδικία και έχουμε εθιστεί να σκύβουμε το κεφάλι γιατί δεν γίνεται παρά να συνεχίσουμε. Λέει επί σκηνής η ηρωίδα, που ο ίδιος ο Μπρέχτ τη χαρακτήρισε ως αντιηρωίδα,  ότι κι εγώ θα ήθελα να σηκώσω το κεφάλι μου αλλά θα βλάψω τη δουλειά μου και μιλάει γι’ αυτούς που μας ξέρουν καλά.

Ο Ραχάτ (ο σκύλος). Είναι πίσω στα παρασκήνια, δεν είναι καν δεμένος και παρακολουθεί χωρίς να διακόπτει τις πρόβες σαν γνήσιος θεατρόφιλος. (γέλια).

info για την παράσταση: Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της, του Μπέρτολτ Μπρεχτ Για όσους από μας είχαν την τύχη να δουν το 1982 τη ‘’Μάνα Κουράγιο’’ στο ΚΘΒΕ σε σκηνοθεσία Θόδωρου Τερζόπουλου με τη Λίνα Λαμπράκη στον ομώνυμο ρόλο η αναμονή έχει έναν ακόμα συμβολικό λόγο. Χρειάστηκαν 35 χρόνια για να ξανανέβει το έργο. Το κλασικό αντιπολεμικό αριστούργημα του Μπέρτολτ Μπρεχτ, που γράφτηκε το 1939, ενώ ο συγγραφέας βρισκόταν αυτοεξόριστος στη Σουηδία, σηματοδοτεί μια διπλή επιστροφή. Ο Σέρβος σκηνοθέτης Νικίτα Μιλιβόγιεβιτς επιστρέφει μετά από 13 χρόνια για να σκηνοθετήσει και η Λυδία Φωτοπούλου, 8 χρόνια μετά την τελευταία της συνεργασία με το ΚΘΒΕ, επιστρέφει στη κοιτίδα της για να ερμηνεύσει τον ομώνυμο ρόλο.  Η Άννα Φίρλινγκ, γνωστή ως Μάνα Κουράγιο, είναι η αντι-ηρωίδα του Μπρεχτ. Μάνα τριών παιδιών από διαφορετικούς πατέρες, είναι μια δαιμόνια εμπόρισσα που κατά τη διάρκεια του τριακονταετούς πολέμου (1618-1648) αγωνίζεται να επιβιώσει η ίδια και τα παιδιά της επιστρατεύοντας κάθε μέσο. Με έντονο αίσθημα αυτοσυντήρησης και εντυπωσιακή προσαρμοστικότητα, παμπόνηρη, σκληρή, αθυρόστομη, η Μάνα Κουράγιο παθαίνει όσα αντέχει και δεν αντέχει άνθρωπος. Δρώντας με γνώμονα το κέρδος, καταλήγει, στο τέλος, να χάσει ό,τι πιο πολύτιμο έχει. Ο Μιλιβόγεβιτς επικεντρώνει στο σημερινό παραλογισμό της απληστίας. Που είναι μια από τις σημαντικότερες πληγές της κοινωνίας μας. Η ΄Μάνα Κουράγιο’’ έχει απήχηση στη νέα γενιά και για αυτό στην παράστασή μας ο κεντρικός χαρακτήρας θα πλαισιώνεται από νέους ηθοποιούς, οι οποίοι θα υποδυθούν όλους τους χαρακτήρες που την περιβάλλουν.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ / Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας. Σκηνοθεσία: Νικίτα Μιλιβόγεβιτς. Σκηνικά-Κοστούμια: Κέννυ ΜακΛέλλαν. Χορογραφίες: Αμάλια Μπένετ. Ενορχήστρωση-Μουσική διδασκαλία: Νίκος Γαλενιανός.

ΔΙΑΝΟΜΗ / Λυδία Φωτοπούλου (Μάνα Κουράγιο), Ελευθερία Αγγελίτσα, Στελλίνα Βογιατζή, Σοφία Καλεμκερίδου, Γιώργος Κολοβός, Εμμανουήλ Κοντός, Ελευθερία Μαγκώνη, Δημήτρης Μορφακίδης, Αγγελική Νοέα, Χρήστος Παπαδημητρίου, Παναγιώτης Παπαϊωάννου, Αλέξανδρος Σιάτρας, Φωτεινή Τιμοθέου, Ορέστης Χαλκιάς.

Συμμετέχει 10μελής Ορχήστρα Φοιτητών του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του ΑΠΘ.

*Πρεμιέρα την Παρασκευή 21/10, ΕΜΣ, Εθνικής Αμύνης 2, τηλ. 2315 200 200