To ΚΘΒΕ βγαίνει ξανά στο δρόμο-Ζωντανεύει τη Γκερνίκα του Πικάσο

Αντιπολεμικές Δράσεις στον δημόσιο χώρο

Με τη συμμετοχή της Δραματικής Σχολής του ΚΘΒΕ

και των Τμημάτων Θεάτρου και Εικαστικών- Εφαρμοσμένων Τεχνών

της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ

«- Δικό σας έργο;»

«- Όχι, δικό σας.»

Λέγεται πως όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στο Παρίσι, Γερμανός αξιωματικός βλέποντας τη Γκερνίκα ρώτησε τον καλλιτέχνη αν το έργο αυτό είναι δικό του. Η απάντηση που πήρε από τον Πικάσο ήταν, «Όχι, δικό σας».

 Η φράση αυτή γίνεται η αφετηρία για τους νέους καλλιτέχνες να αναζητήσουν εναλλακτικούς τρόπους στάσης απέναντι στη βία του πολέμου, απέναντι στα καταστροφικά ένστικτα του ανθρώπου που μας απομακρύνουν από τις αξίες της δημοκρατίας και του ανθρωπισμού.

Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος σε συνεργασία με τη Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ διοργανώνει μια σειρά αντιπολεμικών δράσεων, που θα πραγματοποιηθούν από το Σάββατο 16 Απριλίου (Νέα Παραλία – Βασιλικό Θέατρο), με αφορμή τα τρέχοντα γεγονότα του πολέμου στην Ουκρανία.

Οι σπουδαστές της Δραματικής Σχολής του Κ.Θ.Β.Ε. στέλνουν το δικό τους αντιπολεμικό μήνυμα με μια εκδήλωση βασισμένη στη Γκερνίκα του Πάμπλο Πικάσο. Τη δράση επιμελείται κινησιολογικά ο Κώστας Γεράρδος ενώ η μουσική σύνθεση είναι του Γιώργου Χριστιανάκη. Οι συμμετέχοντες έχοντας αντλήσει στοιχεία από τον πίνακα, στον οποίο αποτυπώνεται η οδύνη και η καταστροφή που επιφέρουν οι άλογες δυνάμεις του πολέμου, διατυπώνουν το δικό τους όχι απέναντι στη βαρβαρότητα.

Παράλληλα, φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών από το Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών καθώς και από το Τμήμα Θεάτρου του Α.Π.Θ., εμπνεόμενοι από το εμβληματικό έργο του Πικάσο, θα εκφράσουν τη διαμαρτυρία τους στον πόλεμο με εικαστικές παρεμβάσεις στον δημόσιο χώρο.

Το έργο του Πικάσο ήταν μια παραγγελία της δημοκρατικής κυβέρνησης της Ισπανίας για τη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού το 1937. Ο Πικάσο εμπνεύστηκε το έργο όταν, στις 26 Απριλίου της ίδιας χρονιάς, στα πλαίσια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου, πληροφορήθηκε τα γεγονότα από την εφημερίδα Le Soir, ξεκίνησε το έργο στη 1η Μαΐου και το ολοκληρώνει στις 3 Ιουνίου του 1937 

Ο Πικάσο απέφυγε να ζωγραφίσει αεροπλάνα, βόμβες ή ερείπια. Οι κυρίαρχες μορφές του έργου είναι ένας ταύρος και ένα πληγωμένο άλογο με διαμελισμένα κορμιά και τέσσερις γυναίκες που ουρλιάζουν κρατώντας νεκρά μωρά. Αρχικά ο Πικάσο πειραματίστηκε με χρώμα, αλλά τελικά κατέληξε στο άσπρο-μαύρο και αποχρώσεις του γκρι, καθώς θεώρησε ότι έτσι δίνει μεγαλύτερη ένταση στο θέμα. Πολλές φορές μετακίνησε φιγούρες και μορφές πριν καταλήξει στην οριστική τους θέση. «Η αφαίρεση του χρώματος και του αναγλύφου αποτελεί διακοπή της σχέσης του ανθρώπου με τον κόσμο: όταν διακόπτεται, δεν υπάρχει πια η φύση ή η ζωή»

Η διαδικασία της ζωγραφικής του πίνακα αποτυπώθηκε σε μια σειρά φωτογραφιών από τη διασημότερη ερωμένη του Πικάσο, την Dora Maar, μια διακεκριμένη καλλιτέχνιδα. Συνολικά σαράντα πέντε σχέδια μας έχουν σωθεί τα οποία προετοιμάζουν την τελική Γκερνίκα. 

Όταν πρωτοεμφανίστηκε ο πίνακας, οι αντιδράσεις ήταν μάλλον αρνητικές. Ο Βάσκος τοιχογράφος Χοσέ Μαρία Ουτσενάι δήλωσε: «Για έργο τέχνης είναι ένα από τα φτωχότερα της παγκόσμιας παραγωγής. Πρόκειται για πορνογραφία 7×3». Γερμανικό έντυπο έγραψε ότι πρόκειται για «σύμφυρμα από ανθρώπινα μέλη που θα μπορούσε να είχε ζωγραφίσει τετράχρονος». Σταδιακά το γενικό αίσθημα άρχισε να μεταστρέφεται και το έργο περιόδευε για να ενισχύσει τον αγώνα των Δημοκρατικών. 

Η περιοδεία σταμάτησε όταν ο Φράνκο κατέλαβε την εξουσία το 1939 και, με το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το έργο φυγαδεύτηκε στις ΗΠΑ, για να αποφευχθεί η καταστροφή του.

Η Γκερνίκα έμεινε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης για πολλά χρόνια και ο Πικάσο είχε δηλώσει πως δε θα επέστρεφε στην Ισπανία προτού αποκατασταθεί πλήρως η δημοκρατία. Το 1974 υπήρξε συμβάν βανδαλισμού του έργου με κόκκινη μπογιά, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη σφαγή του Μι Λάι στο Βιετνάμ. Το 1981 η Γκερνίκα επιστράφηκε στην Ισπανία και εκτέθηκε αρχικά στο Casón del Buen Retiro και κατόπιν στο Μουσείο ντελ Πράδο, προστατευμένη με αλεξίσφαιρο τζάμι και οπλισμένους φρουρούς, για το φόβο νέου βανδαλισμού. Το 1992 ο πίνακας μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης Βασίλισσα Σοφία στη Μαδρίτη, του οποίου έγινε το διασημότερο και σπουδαιότερο έκθεμα.

Τα τελευταία χρόνια ακούγεται συχνά η πρόταση να μεταφερθεί στο Μουσείο Γκούγκενχαϊμ στο Μπιλμπάο, το οποίο βρίσκεται λίγα μόλις χιλιόμετρα από την κωμόπολη Γκερνίκα, πράγμα με το οποίο δεν συμφωνεί ούτε η ισπανική κυβέρνηση ούτε η διοίκηση του Μουσείου Τέχνης Βασίλισσα Σοφία.