Dylanism – Η μουσική του εικοστού αιώνα

Του Γιώργου Τούλα

Ξεχάστε όσα ακούσατε για τα φαβορί για τα Νόμπελ Λογοτέχνιας. Η Σουηδική Ακαδημία με την αγωνία φέτος να έχει παραταθεί περισσότερο από άλλες χρονιές (η ανακοίνωση του βραβείου καθυστέρησε μία εβδομάδα) το απένειμε τελικά πέρα από κάθε πρόβλεψη στον Μπομπ Ντίλαν με το σκεπτικό  ότι ο μουσικός και συγγραφέας έχει «δημιουργήσει νέες μορφές ποιητικής έκφρασης μέσα στη σπουδαία αμερικανική μουσική παράδοση».

Ένα ακόμη βραβείο για τον αμερικάνικο μύθο που σημάδεψε τον 20ο αιώνα. Φέτος κλείνει τα 75 του χρόνια και μετρά 52 χρόνια μια από τις πιο επιδραστικές φυσιογνωμίες στο παγκόσμιο μουσικό χωριό. Ο Ντύλαν σφράγισε τον προηγούμενο αιώνα με τη μουσική του, τους στίχους του και τη ιδιαίτερη φωνή του. Μερικές τιμητικές εκδόσεις βιβλίων, η επανακυκλοφορία της συνολικής δισκογραφίας του, οι πάντα επίκαιρες διασκευές- φόροι τιμής στα τραγούδια του κάνουν το φαινόμενο Dylan, που φέτος κλείνει μισό αιώνα από τη γέννησή του, πιο επίκαιρο από ποτέ.

B όπως Bob

Ο πρώτος δίσκος που αγόρασα όταν ήμουν δεκαέξι χρόνων στο πικάπ που μόλις είχαμε αποκτήσει ήταν τα Greatest Hits του Dylan. Υπήρχε στην Εγνατία ένα δισκάδικο του Σούτσου, σε έναν όροφο λίγο πιο πέρα από την Καμάρα. Είχα ήδη το πικάπ και έναν ενισχυτή της πλάκας, καμιά βδομάδα αγορασμένο, με λεφτά που μάζευα ένα χρόνο και δεν είχα χρήματα να πάρω δίσκους. Είχα μείνει ταπί αλλά δεν ζητούσα δανεικά. Περίμενα.

Το Πάσχα εκείνης της χρονιάς, μόλις τα σχολεία έκλεισαν πήγαινα με το αστικό στο κέντρο και χάζευα τα σκονισμένα ράφια του Σούτσου. Κολλούσα πάντα στο Ντίλαν. Λεφτά φυσικά να πάρω τα άπαντα δεν υπήρχαν, οπότε τα Greatest Hits ήταν η ιδανική λύση. Τη μέρα που το έβαλα στο πικάπ δεν πρόκειται να την ξεχάσω. Έμοιαζε με ιεροτελεστία. Στο Blowing in the Wind δάκρυσα. Και μια φορά σούρωσα τόσο πολύ σε ένα πάρτι που έπαιζα μουσική, που μόλις τέλειωνε το Hurricane το ξανάβαζα και ο κόσμος χόρευε σαν τρελός.

Ο Ντίλαν μας μάγευε γιατί τα είχε όλα. Ήταν εμπνευσμένος, ήταν αντισυμβατικός, ήταν ποιητής, ήταν ο τροβαδούρος που έγραψε μερικά από τα μεγαλύτερα διαμάντια όλων των εποχών, ήταν επαναστάτης, ήταν το είδωλο μας. Το είδωλο όλων από το εξήντα μέχρι σήμερα. Ένας ήρωας για κάθε γενιά. Στα μέσα του ογδόντα κυκλοφορούσα με ένα χακί αμπέχονο και μια φυσαρμόνικα στην τσέπη, χωρίς φυσικά να ξέρω να παίζω. Απλά ήταν η Ντιλανίτιδα που σάρωνε τα πάντα. Στη μία και μοναδική φορά που τον είδα live, 28 Ιουνίου του 1989, στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας πήγα ένα διωράκι πριν τη συναυλία, μέσα στον ήλιο καλοκαιριάτικα για να είμαι κοντά. Όταν έσκασε στη σκηνή και ο Βαν Μόρισον περαστικός από την Αθήνα αρρώστησα. Ο Ντίλαν είχε καλέσει το φίλο του να μας πει ένα τραγούδι. Στη συναυλία παρακολουθούσα εκστασιασμένος. Κοιτούσα περισσότερο παρά άκουγα. Το είδωλο των εφηβικών μου χρόνων, ο αντισυμβατικός, ο επιδραστικός ήταν εκεί μπροστά μου.

Για το Ντίλαν θα μπορούσα να μιλάω ώρες. Προτιμώ όμως να βάλω να παίζει εκείνο το παλιό βινίλιο του Σούτσου, που με το ζόρι πια ακούγεται και να αφήσω τις εικόνες του Τοντ Χέινς να ζωντανέψουν ξανά το μύθο. Hey Mr Tambourine Man νάσαι καλά. Μαζί σου άξιζε να ακούμε μουσικές.

Είπε ο Robert Zimmerman (call me Bob Dylan)

«Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να είμαι ο εαυτός μου, όποιος κι αν είναι αυτός».

«Πολλές συζητήσεις για την ισότητα. Το μόνο πράγμα που έχουν κοινό οι άνθρωποι είναι ότι κάποια στιγμή θα πεθάνουν».

«Πρέπει να καταπιέσεις τις φιλοδοξίες σου για να είσαι αυτός που πρέπει να είσαι».

«Το χάος είναι ένας καλός μου φίλος».

«Η Δημοκρατία δεν κυριαρχεί σ’ αυτόν τον κόσμο. Πρέπει να το καταλάβεις καλά αυτό. Η βία ελέγχει αυτόν τον κόσμο, αλλά αυτό καλύτερα να μην το πούμε πουθενά».

«Σκέφτομαι τον εαυτό μου πρώτα ως ποιητή και μετά ως μουσικό. Ζω όπως ένας ποιητής και έτσι θα πεθάνω».

«Δεν υπάρχουν καταπιεστικές λέξεις, αλλά καταπιεστικά μυαλά».

«Θα σε αφήσω να μπεις στα όνειρα μου, αν με αφήσεις και εσύ».

«Δεν έχω γράψει πολιτικοποιημένα τραγούδια. Τα τραγούδια δεν μπορούν να σώσουν τον κόσμο. Έχω τελειώσει μ’ αυτά».

«Το χρήμα δεν μιλάει, βρίζει».

Λόγια που έμειναν

Τζόνι Κας, μουσικός: «Μου αρέσει πολύ ο Μπομπ Ντίλαν, αλήθεια. Μ’ αρέσουν οι πρώτοι του δίσκοι, η πρώτη φορά που έπαιξε με την ηλεκτρική κιθάρα, μ’ αρέσουν τα Χριστιανικά του μουσικά άλμπουμς και όλα τα υπόλοιπα».

DMC, ράπερ: «Πάντα ήθελα να κάνω στη ραπ, αυτό που έκανε ο Μπομπ Ντίλαν στη ροκ. ‘Οταν έπιασε την ηλεκτρική κιθάρα και όλοι τον αποδοκίμαζαν, εκείνος συνέχιζε να παίζει υπερπηδώντας κάθε σύνορο και εμπόδιο».

Τζορτζ Χάρισον, The Beatles: «Ο Ντίλαν είναι θαυμάσιος. Για μένα, κάνει τον Σεξπιρ να μοιάζει με τον Μπίλι Τζόελ».

Μαρκ Κνοπφλερ, Dire Straits: (Όταν η φωνή του ακούστηκε σαν του Μ. Ντίλαν) «Μα είναι φυσικό, ακούω τον Ντίλαν από τα 11 χρόνια μου. Ήταν κάτι φυσικό, αφού είναι στο υποσυνείδητο μου».

Βαν Μόρισον, μουσικός: «Υπάρχουν ακόμη μερικοί άνθρωποι που θαυμάζω και δεν μπορώ να μην τους ακούω. Ο Ντίλαν είναι ο μεγαλύτερος ποιητής εν ζωή. Ο Ντίλαν δεν είναι ποπ, με τίποτα. Έχουμε πολλά κοινά σημεία μεταξύ μας».

Τομ Γουέιτς, ποιητής: «Είναι δύσκολο να πεις κάτι για τον Ντίλαν που να μην έχει ειπωθεί και να το πεις καλύτερα. Ο Ντίλαν είναι ένας ανεξερεύνητος πλανήτης. Για κάποιον που γράφει στίχους ο Ντίλαν είναι τόσο απαραίτητος όσο το σφυρί και το πριόνι για έναν ξυλουργό. Η πορεία του ως τραγουδοποιού είναι το υλικό για να φτιαχτεί ένας μύθος».

Εμείς και ο Ντίλαν

Του Σάκη Ιωαννίδη

Για τον Μπομπ Ντίλαν έχουν μιλήσει οι σπουδαιότεροι. Αξίζει όμως να δούμε τι έχει να πει ένας νέος του internet, ένας καθηγητής πανεπιστημίου και ένας μουσικός παραγωγός της πόλης μας.

Νεκτάριος Μπασδέκης – γενιά του Internet: «Διδάσκει να μην είσαι απόλυτος. Πουθενά, ούτε και στη μουσική. Γι’ αυτό μου αρέσει. Να μην είσαι κολλημένος σε ένα στιλ παιξίματος και ένα είδος. Το στενάχωρο είναι ότι οι περισσότεροι νέοι στα 18, 20 δεν τον ξέρουν. Τον “γνώρισα”στό ιντερνετ κάπου στο 1998. Ήταν η μουσική και τα τραγούδια του που μου άρεσαν. Και το μποέμ που περνούσε στον κόσμο. Έμοιαζε με ασυμβίβαστο, ότι δεν ανήκει σε κάποια κατηγορία, ότι δεν έχει ένα συγκεκριμένο στιλ. Πιστεύω πως η μουσική του είναι για χαλάρωση και όχι για πάρτι. Το καλό είναι ότι στο ιντερνετ έχουν δημιουργηθεί πολλά forum γι’ αυτόν και τα τραγούδια του κυκλοφορούν παντού στο διαδίκτυο. Το αγαπημένο μου είναι το “Like a Rolling Stone”».

Γρηγόρης Πασχαλίδης, αν. καθηγητής Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ, ΑΠΘ: «Τραγουδώντας τα ρυθμικά ξόρκια του Ντύλαν σε μια εποχή που πιστεύαμε ότι τραγουδώντας θα αλλάξουμε τον κόσμο, δεν πρόσεξα την ειρωνική προειδοποίησή του στις “Πίσω μου σελίδες”. Εξακολουθώ να ψάχνω για τις «απαντήσεις που φέρνει ο άνεμος», αλλά δεν ξεχνώ να θυμάμαι ότι «I was so much older then/I’m younger than that now».

Στάθης Παναγιωτόπουλος, ραδιοφωνικός παραγωγός: «Χαρακτηρισμοί και εκτιμήσεις του τύπου “σπουδαίος”, “επιδραστικός”, “σημαντικός” και τέτοια είναι για τους τουρίστες και τους ανέμπνευστους, βουτηγμένους στα κλισέ μουσικογράφους, κατά συνέπεια κενά νοήματος. Ο Ντίλαν, όμως, είναι όντως ότι σημαντικότερο συνέβη στο ροκ μετά τον Ελβις, είναι αυτός που το μετέτρεψε από κουτάβι που νοιάζεται μόνο για την αναπαραγωγή σε σκεπτόμενο ενήλικα σκύλο. Πριν το Ντίλαν, έβγαζες γκόμενα με την εμφάνιση και το αυτοκίνητό σου. Μετά από αυτόν, έπρεπε να ξέρεις και μια έξυπνη κουβέντα. Το αποτέλεσμα παρέμεινε το ίδιο: σεξ. Αλλά ο δρόμος ως εκεί έγινε πολύ πιο απολαυστικός και πολύ πιο ενδιαφέρων. Του χρωστάμε, όλοι μας».