Αλληλεπιδραστική και αμφίδρομη η σχέση ΔΕΘ-πόλης, λένε οι Θεσσαλονικείς

Θετική στην εκθεσιακή δραστηριότητα της πόλης, δηλώνει η πλειονότητα των κατοίκων της Θεσσαλονίκης, των εκθετών και των επισκεπτών των εκθέσεων της Θεσσαλονίκης, καθώς επίσης των εκπροσώπων φορέων της πόλης, χαρακτηρίζοντας την σχέση της έκθεσης με τη πόλη αμφίδρομη και αλληλεπιδραστική, με ρόλο που δεν περιορίζεται στον οικονομικό τομέα, αλλά συμπεριλαμβάνει πολιτισμικές, ιδεολογικές, πολιτικές και ευρύτερα κοινωνικές διαστάσεις.

Στην έρευνα συμμετείχαν περισσότεροι από 1.100 πολίτες της Θεσσαλονίκης, 50 εκθέτες και 50 επισκέπτες εκθέσεων που πραγματοποιήθηκαν στη Θεσσαλονίκη, και 15 εκπρόσωποι τοπικών φορέων. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ και εντάσσεται στο πλαίσιο της διδακτορικής διατριβής του Δρ. Δημήτριου Κουρκουρίδη, υπό την επίβλεψη του Αν. Καθηγητή Ιωάννη Φραγκόπουλου.

Αντικείμενο της έρευνας που ολοκληρώθηκε τον Μάιο 2021, είναι οι κοινωνικοχωρικές διαστάσεις των εκθέσεων και των αλληλεπιδραστικών δυναμικών που αναπτύσσονται μεταξύ των εκθέσεων και των πόλεων που τις διοργανώνουν. Η διατριβή επικεντρώθηκε στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης που αποτελεί ένα παράδειγμα με αρκετές ιδιαιτερότητες που απορρέουν από την διαχρονική κοινωνική δυναμική της πόλης.

Οι εκθέσεις αποτελούν ένα σύνθετο φαινόμενο με μακρά παράδοση. Στη σύγχρονη εκδοχή τους, αποτελούν ακόμη πιο σημαντικά οικονομικά γεγονότα με πολιτικό και πολιτισμικό περιεχόμενο, αλλά και μια ιδιάζουσα σημασία για την χωρική και αστική ανάπτυξη των πόλεων, περιφερειών και κρατών που τις φιλοξενούν ιδιαίτερα όταν αυτές αποτελούν μια κεντρική λειτουργία της πόλης τόσο κοινωνικοοικονομικά όσο και χωρικά. Έτσι μέσω αυτής της κεντρικότητας τους οι εκθεσιακοί χώροι αποτελούν συμβολικούς χώρους και τόπους βιωματικής ταύτισης όπως συμβαίνει για πολλές γενιές Θεσσαλονικιών και βορειοελλαδιτών από όλες τις κοινωνικές κατηγορίες του πληθυσμού.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της ποσοτικής και ποιοτικής έρευνας, κοινή διαπίστωση όλων των ομάδων εμπλεκομένων των οποίων οι απόψεις διερευνήθηκαν είναι ότι ο ρόλος των εκθέσεων είναι πολυλειτουργικός και δεν περιορίζεται μόνο στον οικονομικό τομέα, συμπεριλαμβάνοντας πολιτισμικές, ιδεολογικές, πολιτικές και ευρύτερα κοινωνικές διαστάσεις. Μέσα από τη διαπίστωση αυτή αναδείχθηκε ο υβριδικός χαρακτήρας της εκθεσιακής δραστηριότητας της Θεσσαλονίκης που ενώ δεν συναντάται στη διεθνή πρακτική, συνδυάζει τις παραδοσιακές με τις σύγχρονες εκθεσιακές πρακτικές. Το υβριδικό μοντέλο της εκθεσιακής δραστηριότητας που εμφανίζεται σήμερα πηγάζει από τη διαχρονική κοινωνική δυναμική της πόλης της Θεσσαλονίκης από την ένταξη της στο νεοελληνικό κράτος μέχρι και σήμερα που δέχεται ισχυρές πιέσεις από την οικονομική και την υγειονομική κρίση.

Επιπλέον κοινή διαπίστωση όλων των συμμετεχόντων στην έρευνα, είναι η θετική σε γενικές γραμμές επίδραση της εκθεσιακής δραστηριότητας στην πόλη της Θεσσαλονίκης (88,7% των πολιτών) με περιορισμένες και πολύ συγκεκριμένες αρνητικές επιδράσεις. Μάλιστα το γεγονός ότι θετικά προσκείμενοι στην γενική τους στάση απέναντι στην εκθεσιακή δραστηριότητα είναι και τα χαμηλότερα κοινωνικοχωρικά στρώματα της πόλης (για παράδειγμα το 89,4% των κατοίκων των δυτικών σύνοικών αναγνωρίζει θετική επίδραση) αναδεικνύει τις ηγεμονικές κυρίαρχες αναπαραστάσεις της έκθεσης που την αντιλαμβάνονται σαν ένα πολύ σημαντικό και επωφελή θεσμό για την πόλη. Όπως φάνηκε στην έρευνα, η έκθεση έχει θεμελιώσει αντιλήψεις που διαπερνούν οριζόντια την κοινωνική δομή της πόλης εξασφαλίζοντας ευρύτατη κοινωνική συναίνεση που ξεπερνά τις ταξικές, έμφυλες, ηλικιακές ακόμα και κοινωνικοχωρικές διαφοροποιήσεις που χαρακτηρίζουν την πόλη.

Επιπρόσθετα, ένα από τα κυριότερα ευρήματα της έρευνας, το οποίο μάλιστα επιβεβαιώθηκε σχεδόν από το σύνολο των εμπλεκόμενων ομάδων, είναι το γεγονός ότι η σχέση της έκθεσης με την πόλη της Θεσσαλονίκης είναι αλληλεπιδραστική και αμφίδρομη. Ειδικότερα όπως αναδείχθηκε, η έκθεση επιδρά σημαντικά στην πόλη, καθώς την τροφοδοτεί με επισκέπτες που την ενισχύουν οικονομικά, όμως ταυτόχρονα και η ίδια η πόλη ως τουριστικός προορισμός επηρεάζει την επισκεψιμότητα της έκθεσης.

Τέλος η δυνατότητα υιοθέτησης των μοντέλων της αστικής διακυβέρνησης και του συμμετοχικού σχεδιασμού στο σχεδιασμό και τη λειτουργία της εκθεσιακής δραστηριότητας με την εμπλοκή ευρύτερων κοινωνικοοικονομικών ομάδων της πόλης, όπως αναδείχθηκε μέσα από την έρευνα, μπορεί να λειτουργήσει προς όφελος της Θεσσαλονίκης αποτελώντας μάλιστα ένα ενδιαφέρον αλλά όχι ανέφικτο εγχείρημα.

Ερευνητική Ομάδα: Κοινωνικοχωρικών, Πολιτισμικών, Χαρτογραφικών Αναλύσεων και Σχεδιασμού – SPACE

Δημήτρης Κουρκουρίδης, Δρ. Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ

Ιωάννης Φραγκόπουλος, Αν. Καθηγητής, Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ