Παλιά Θεσσαλονίκη: Οι αθλητικοί χώροι του τότε στο σήμερα

Γήπεδα στην «καρδιά» της Θεσσαλονίκης

Οι νεότεροι έχουν συνδέσει την ιστορία των μεγάλων ομάδων της πόλης (Άρης, Ηρακλής, ΠΑΟΚ) με τις τωρινές τους έδρες (Χαριλάου, Καυτανζόγλειο, Τούμπα). Πόσοι όμως γνωρίζουν ότι για πολλά χρόνια οι σύλλογοι της Θεσσαλονίκης «συγκατοικούσαν» στην ίδια περιοχή του κέντρου;

Από την Πλατεία Συντριβανίου στην Τούμπα

Το 1928, δύο χρόνια μετά την ίδρυση του, παραχωρήθηκε στον ΠΑΟΚ μια έκταση στην Ευαγγελίστρια, δίπλα στα νεκροταφεία αλλά η μορφολογία του εδάφους δεν επέτρεψε τελικά την κατασκευή του γηπέδου εκεί. Στις 12 Δεκεμβρίου 1929 σε προεκλογικό κλίμα των επικείμενων σε δυο μέρες δημοτικών εκλογών μπήκε ο θεμέλιος λίθος του γηπέδου της ομάδας που αγαπήθηκε από τον κόσμο της προσφυγιάς. Συμβολική η τοποθεσία και γιατί δίπλα ακριβώς ήταν ο προσφυγικός συνοικισμός της Αγίας Φωτεινής. (Ο συνοικισμός εκτεινόταν στους χώρους της σημερινής Δ.Ε.Θ. και Πανεπιστημιούπολης, και στις παρυφές του τότε εβραϊκού νεκροταφείου, ενώ χωριζόταν σε δύο περιοχές από τη Λεωφόρο Στρατού, σε αυτήν της Κάτω Αγίας Φωτεινής και της Άνω Αγίας Φωτεινής, με τη δεύτερη να αποτελεί και την πολυπληθέστερη. Η μετακίνησή του ξεκίνησε το 1930 και ολοκληρώθηκε το 1955). Στο σημείο εκείνο είχε παραχωρηθεί ένα μικρός χώρος – γήπεδο για να πραγματοποιούνται οι ποδοσφαιρικοί αγώνες ΑΕΚ που είχε ιδρυθεί πριν τον ΠΑΟΚ από Κωνσταντινοπολίτες πρόσφυγες. Το μικρό γήπεδο είχε εγκαινιαστεί το 1928 αλλά ένα χρόνο μετά έγινε η συγχώνευση των δύο ομάδων ως ΠΑΟΚ με σήμα τον δικέφαλο της ΑΕΚ. Κι έτσι ξεκίνησε η επέκταση του γηπέδου. Μετά από δυόμισι χρόνια εργασιών με συνεχή προβλήματα που δημιουργούσε το ρέμα το ρέμα της Ευαγγελιστρίας που έπρεπε να μπαζωθεί και να γίνει υπόγεια διαφυγή των υδάτων με αγωγούς αλλά και να γίνουν επιχωματώσεις για να διορθωθεί η κλίση του εδάφους. Στη βόρεια πλευρά δημιουργήθηκε πρανές, ενώ χτίστηκε τοίχος στο ύψωμα προς την πλευρά της Φιλοσοφικής για λυθεί το πρόβλημα των τζαμπατζήδων. Στη νότια πλευρά τοποθετήθηκαν ξύλινες κερκίδες. Τα εγκαίνια του πρώτου γηπέδου του ΠΑΟΚ έγιναν στις 5 Ιουνίου 1932.

Οι πιέσεις του ΑΠΘ που επεκτεινόταν οδήγησαν τον ΠΑΟΚ σε αναζήτηση άλλου οικοπέδου για την κατασκευή γηπέδου. Το οικόπεδο της Τούμπας ήταν στρατιωτικός χώρος που φιλοξενούσε τότε οικογένειες προσφύγων λόγω του Εμφυλίου και σεισμόπληκτους. Το γήπεδο της Τούμπας εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβρη του 1959. Στις 31 Μαΐου εκείνης της χρονιάς, δόθηκε το τελευταίο ματς (με τον Ολυμπιακό) στο γήπεδο πάνω από την Πλατεία Συντριβανίου και πίσω από τη Φιλοσοφική. Σήμερα σ΄ εκείνη την έκταση βρίσκεται η Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ.

Πιο έντονα από ποτέ έχει ανοίξει το τελευταίο διάστημα στον ΠΑΟΚ η κουβέντα για τη «Νέα Τούμπα» που περιλαμβάνει την ανάπλαση της έδρας των «ασπρόμαυρων» καθώς και της γύρω περιοχής. Πρόκειται για μία επένδυση που αγγίζει τα 140 εκατομμύρια ευρώ, με το δημοτικό συμβούλιο του Δήμου Θεσσαλονίκης να δίνει το «οκ» για το Ειδικό Χωρικό Σχέδιο, θέμα το οποίο θα επανέλθει στο προσκήνιο σε δύο με τρεις μήνες, όταν θα εξεταστούν οι πολεοδομικοί όροι σχετικά με το πού θα κατασκευαστεί το κολυμβητήριο, το νηπιαγωγείο και άλλοι χώροι που θα επηρεαστούν από την ανάπλαση.

Από τη Φιλοσοφική του ΑΠΘ στο Καυτανζόγλειο

Ο Ηρακλής είναι το πρώτο ποδοσφαιρικό σωματείο που ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη. Ο χώρος που φιλοξενούσε την ομάδα από το 1915 έως το 1950 ήταν πάνω από τη Φιλοσοφική σχολή εκεί που είναι σήμερα η πλατεία Χημείου.Aπό τη δεκαετία του ’20 το χρησιμοποιούσαν όλες οι ομάδες της Θεσσαλονίκης διότι ήταν το μοναδικό στη πόλη. Οι εγκαταστάσεις παραχωρήθηκαν για την επέκταση της Πανεπιστημιούπολης και έτσι ο «Γηραιός» όπως είναι το προσωνύμιο του συλλόγου μεταφέρθηκε στο Καυτανζόγλειο Στάδιο το οποίο χρησιμοποιεί από το 1960 και έως σήμερα. Ο σύλλογος, που έχει περάσει και από άλλες έδρες όπως αυτή της Ευκαρπίας, δεν έχει καταφέρει να λύσει ακόμη το γηπεδικό του θέμα.

Η ανέγερση του Καυτανζογλείου ξεκίνησε το 1956 με δωρεά του ιδρύματος Λυσίμαχου Καυτανζόγλου. Ο Λυσίμαχος Καυτανζόγλου ήταν διακεκριμένος διπλωμάτης και νομικός παλαιάς οικογένειας της Θεσσαλονίκης. Ο πατέρας του, Λύσανδρος Καυτανζόγλου (1811 – 1885), θεωρείται από τους σημαντικότερους Έλληνες αρχιτέκτονες. Σχεδίασε δεκάδες σημαντικά κτίρια, κυρίως στην πόλη της Αθήνας, με σημαντικότερα το κτίριο του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και το Αρσάκειο.

Τα εγκαίνια του Καυτανζογλείου Σταδίου έγιναν στις 27 Οκτωβρίου του 1960 από τον τότε πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή, παρουσία της βασιλικής οικογένειας και κλιμακίου υπουργών. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής κήρυξε την έναρξη της λειτουργίας του σταδίου και παρακάλεσε τον ολυμπιονίκη διάδοχο Κωνσταντίνο να παραδώσει στους εκπροσώπους της αθλητικής νεολαίας της Βορείου Ελλάδας την ελληνική σημαία. Τα εγκαίνια ήταν εντυπωσιακά, με επιδείξεις γυμναστικής από τους σπουδαστές της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, τους αθλητές της εθνικής ομάδας στίβου και τους αθλητές των σωματείων της Θεσσαλονίκης, ενώ διεξήχθη και ποδοσφαιρικός αγώνας επίδειξης διάρκειας 15 λεπτών, ανάμεσα στην Εθνική Ελλάδας και τη Μικτή Θεσσαλονίκης.

Το Καυτανζόγλειο είχε επιλεγεί από την UEFA το 1973 ώστε να φιλοξενήσει τον τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων της χρονιάς εκείνης, όπου η Μίλαν νίκησε με σκορ 1–0 την Λιντς. Επίσης διεξήχθησαν δύο τελικοί Κυπέλλου Ελλάδας (Άρης – ΠΑΟΚ 1–0 το 1970 και Ολυμπιακός – Άρης 2–0 το 2008), ενώ διεξήχθησαν αγώνες για το ποδοσφαιρικό τουρνουά των Μεσογειακών Αγώνων του 1991 και των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, ανάμεσά τους ο μικρός τελικός για το χάλκινο μετάλλιο (Ιταλία – Ιράκ 1–0).

Σήμερα εκτός από τους ποδοσφαιρικούς αγώνες που φιλοξενούνται σε αυτό, προπονούνται στις εγκαταστάσεις του τα τμήματα στίβου των ομάδων της Θεσσαλονίκης.

Από τη σημερινή ΔΕΘ, στο Χαριλάου

Το γήπεδο του Άρη βρισκόταν στη σημερινή έκταση της ΔΕΘ, εκεί που σήμερα βρίσκεται το Βελλίδειο Συνεδριακό Κέντρο. Το συγκεκριμένο δεν ήταν το πρώτο γήπεδο για τον Άρη που είχε ιδρυθεί το 1914 και αρχικά η ομάδα γυμναζόταν σε ένα γήπεδο εβραϊκής ομάδας που το 1916 καταλήφθηκε από τα στρατεύματα του Μακεδονικού αγώνα. Αφού χρησιμοποίησε για λίγο τις αλάνες της Αγίας Τριάδας και το ιταλικό στρετόπεδο στο συνοικισμό Δοξα δίπλα στο σημερινό Καυταντζόγλειο βρήκε προσωρινή στέγη στον ακάλυπτό χώρο που του Πεδίου του Άρεως που χρησιμοποιούνταν για τις ανάγκες επιδείξεων και ασκήσεων του Γ’Σώματος Στρατού, στο σημείο που βρίσκεται και το σημερινό ομώνυμο πάρκο. Από κει μετακομίζει το 1926 αφού η έκταση παραχωρήθηκε για να στεγάσει τις ανάγκες ενός νέου θεσμού για την πόλη, της ΔΕΘ. Στις 18/6/1927 έγιναν τα εγκαίνια του γηπέδου που στέγασε την ομάδα τα επόμενα χρόνια μέχρι το 1939 οπότε η Πολιτεία για μια ακόμη φορά ανάγκασε την ομάδα του Άρη να εγκαταλείψει την έδρα του (πάλι λόγω μετεγκατάστασης της ΔΕΘ) και αυτή τη φορά προς μια άλλη περιοχή μακριά από το κέντρο της Θεσσαλονίκης, τη Χαριλάου.

Η σημερινή έδρα της ομάδας του Άρη κατασκευάστηκε το 1951 και το επίσημο όνομα της ήταν «Γήπεδο Άρεως». Το 2004 δόθηκε στο γήπεδο το όνομα του παλαίμαχου ποδοσφαιριστή του Άρη, Κλεάνθη Βικελίδη. Το Κλεάνθης Βικελίδης σήμερα είναι ένα σύγχρονο, καθαρά ποδοσφαιρικό γήπεδο, χωρητικότητας 26.800 θεατών. Έχει εμπορικούς χώρους, γυμναστήριο, πισίνα, σουίτες, θέσεις VIP, δημοσιογραφικά θεωρεία, στούντιο για 44 ραδιοτηλεπαρουσιαστές, αίθουσα τύπου.

Ο σύλλογος έχει ξεκινήσει τις προσπάθειες για την ανακατασκευή του «Κλ. Βικελίδης» που σύμφωνα με το πλάνο που υπάρχει θα γίνει σε τρεις φάσεις. Πρώτα θα γκρεμιστεί η Θύρα 2 ώστε να δημιουργηθεί μία σκεπαστή κερκίδα, μετά θα ακολουθήσουν τα πέταλα και τέλος οι θύρες 7-9. Το έργο θα κοστίσει 30 εκατομμύρια ευρώ, ενώ θα χρειαστεί περίπου έναν χρόνο για να βγουν οι σχετικές άδειες.

Πλατεία Διοικητηρίου – Το «Γουέμπλεϊ» της Ελλάδας

Και όμως από το συγκεκριμένο σημείο έχουν περάσει μερικοί από τους κορυφαίους Έλληνες ποδοσφαιριστές με καταγωγή από τη Θεσσαλονίκη. Το κάτασπρο μάρμαρο μοιάζει ακόμη και σήμερα στους νοσταλγούς εκείνης της εποχής καλύτερο και από τα σύγχρονους χλοοτάπητες. Εκεί ανδρώθηκαν ποδοσφαιρικά ο Γιώργος Κούδας, οι αδελφοί Ψωμιάδη, ο Γιώργος Λυσσαρίδης, ο Λάκης Τσάβας, ο Τάσος Τζίκας, ο Στράτος Σιμόπουλος, κ.α.

Η πλατεία μετατράπηκε σε ένα αθλητικό κέντρο μίας μεγάλης γειτονιάς με το ποδόσφαιρο να κυριαρχεί από το 1945 μέχρι το 1991 και τους περαστικούς να χαζεύουν το θέαμα παιδιών που έκαναν τότε τα πρώτα τους βήματα και στη συνέχεια έγιναν επαγγελματίες.

Φυσικά όταν αναφερόμαστε στην αθλητική ιστορία της πλατείας Διοικητηρίου δε θα μπορούσαμε να παραλείψουμε την δράση που ανέπτυξε ο ΠΑΟΔ (Ποδοσφαιρικός Αθλητικός Όμιλος Διοικητηρίου), παλιότερη ονομασία Ποδοσφαιρικός Όμιλος Προφήτη Ηλία. Ένας σύλλογος με έντονη αθλητική και κοινωνική δράση που έχει αφήσει ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στα δρώμενα της πόλης, με τα τμήματα της να λειτουργούν μέχρι και σήμερα.

Ο Τάσος Τζίκας μέσω της Parallaxi θυμάται με νοσταλγία την πλατεία Διοικητηρίου του τότε, όταν οι αγώνες διεξάγονταν με στοιχήματα για σπόρια και παγωτό για τους νικητές.

Η ιστορία του ελληνικού μπάσκετ αποτυπωμένη στο γήπεδο της ΧΑΝΘ

Η ΧΑΝΘ αποτελεί το ιστορικότερο σωματείο της χώρας, αφού ήταν αυτή που πρωτοέφερε το μπάσκετ στην Ελλάδα το 1919. Επί δεκαετίες στις εγκαταστάσεις της φιλοξενούσε όλες τις μεγάλες διοργανώσεις, ανέδειξε σπουδαίες προσωπικότητες στην πορεία των χρόνων σε αγωνιστικό και προπονητικό επίπεδο.

Το 1923 επί προεδρίας Κωνσταντίνου Κύρτση, κατασκευάζεται το πρώτο ανοιχτό γήπεδο καλαθόσφαιρας της Ελλάδας, στον χώρο πίσω από το σημερινό κτίριο της ΧΑΝΘ, πριν ακόμη ξεκινήσουν οι εργασίες ανέγερσης του κεντρικού κτιρίου. Παράλληλα κατασκευάζονται και δύο γήπεδα βόλεϊ και ένα τερέν τένις. Επτά χρόνια αργότερα, διαμορφώνεται ο χώρος του στίβου που ξεκινάει να λειτουργεί το 1934, παράλληλα με το κλειστό γήπεδο μπάσκετ στο εσωτερικό του κεντρικού κτιρίου της ΧΑΝΘ.

Το 1945 επί προεδρίας Κωνσταντίνου Σαράτση,  μετατοπίζεται το ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ στη νοτιοδυτική γωνία του οικοπέδου της ΧΑΝΘ, επί της Ν. Γερμανού και εμπλουτίζεται με φωτισμό και ξύλινες κερκίδες. Την περίοδο αυτή φιλοξενήθηκαν στο ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ της Χ.Α.Ν.Θ.:

Το Παλέ ντε Σπορ των μεγάλων «μαχών»

Φυσικά όταν μιλάμε για αθλητικούς χώρους στην «καρδιά» της Θεσσαλονίκης δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε στην ιστορία του Παλέ ντε Σπορ, γνωστό σε όλους ως «Αλεξάνδρειο Μέλαθρο» και τα τελευταία χρόνια ως Σάλα «Νίκος Γκάλης».

Ένα κλειστό γήπεδο που βρίσκεται στις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ και το οποίο έχει φιλοξενήσει επικές μπασκετικές μονομαχίες του Άρη και του ΠΑΟΚ, αλλά και μεγάλες εγχώριες και διεθνείς διοργανώσεις.

Μέχρι και σήμερα μνημονεύονται τα μεγάλα παιχνίδια μεταξύ των δύο ομάδων της Θεσσαλονίκης που χρησιμοποιούσαν για πολλά χρόνια από κοινού το γήπεδο, με τις εξέδρες να είναι ασφυκτικά γεμάτες και τους δρόμους της Θεσσαλονίκης να αδειάζουν για να θαυμάσουν όλοι τους Γκάλη, Γιαννάκη, Πρέλεβιτς, Φασούλα και άλλες μεγάλες μορφές του παρελθόντος.

Η απόφαση για τη δημιουργία του κλειστού γυμναστηρίου ελήφθη το 1959 και ένα χρόνο αργότερα ξεκίνησε η κατασκευή του με χρηματοδότηση της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού. Αρχικά, το γήπεδο ονομάζονταν «Εθνικό Κλειστό Γυμναστήριο Θεσσαλονίκης», όμως το 1966 μετονομάστηκε σε «Αλεξάνδρειο Αθλητικό Μέλαθρο Θεσσαλονίκης». Το προσωνύμιο Παλέ ντε Σπορ το έλαβε εξαιτίας των Γάλλων κατασκευών που είχαν συμμετοχή στην κατασκευή του Παλέ ντε Σπορ ντε Ζερλάν στη Λιόν. Στις 7/5/2013, μετά από απόφαση της Πολιτείας, η κεντρική σάλα του γηπέδου, μετονομάστηκε σε «Σάλα Νίκος Γκάλης» (Nick Gallis Hall) προς τιμήν του Νίκου Γκάλη.

Μέχρι να δημιουργηθούν άλλα γήπεδα, ομάδες μπάσκετ και βόλεϊ της Θεσσαλονίκης φιλοξενούνταν για πολλά χρόνια στο Αλεξάνδρειο Μέλαθρο. Μέχρι την κατασκευή του Σταδίου Ειρήνης και Φιλίας ήταν το μεγαλύτερο γήπεδο στην Ελλάδα. Το 2004 έγινε σημαντική ανακαίνιση με αφορμή την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων. Σήμερα χρησιμοποιείται αποκλειστικά από την ομάδα του Άρη, ενώ ο χώρος φιλοξενεί και άλλες εκδηλώσεις, όπως πολιτικές, πολιτιστικές και καλλιτεχνικές.

Οι «φωλιές» του Ηρακλή

Τη δική τους ξεχωριστή θέση στους αθλητικούς χώρους στο κέντρο της Θεσσαλονίκης στο πέρασμα των χρόνων έχουν καταφέρει να κερδίσουν τα δύο ιδιόκτητα γήπεδα του Ηρακλή.

Ο λόγος για το Ιβανώφειο κλειστό γυμναστήριο (μπάσκετ) και Κατσάνειο (βόλεϊ). Το πρώτο κατασκευάστηκε το 1987 και λίγα χρόνια αργότερα υπέστη ριζική ανακαίνιση που αύξησε την χωρητικότητα του από 1.300 σε 2.500 θέσεις. Έλαβε το όνομα του από τον Γεώργιο Ιβάνωφ, πρωταθλητή κολύμβησης του Ηρακλή και ήρωα της Αντίστασης, ο οποίος εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στην Καισαριανή το 1943. Το Ιβανώφειο βρίσκεται δίπλα στις εγκαταστάσεις του ΑΠΘ, και σε κοντινή απόσταση με το Καυτανζόγλειο Στάδιο, ενώ μέχρι και σήμερα χρησιμοποιείται από την ομάδα μπάσκετ του Ηρακλή.

Δίπλα στο Ιβανώφειο βρίσκεται και το κλειστό γυμναστήριο Κατσάνειο, που επίσης ανήκει στο σύλλογο του Ηρακλή και χρησιμοποιείται από τα τμήματα βόλεϊ του συλλόγου, ενώ στο παρελθόν αποτελούσε την βασική έδρα της ανδρικής ομάδας βόλεϊ που πλέον αγωνίζεται στη Μίκρα. Το όνομα του προέρχεται από τον Γεώργιο Κατσάνη, αθλητή στίβου του Ηρακλή και διοικητή της 33ης Μοίρας Καταδρομών, που έχασε τη ζωή του σε επιχειρησιακή μάχη στην Κύπρο.

ΠΗΓΕΣ: paokfc.gr / arisfc.com.gr / gym.auth.gr / ymca.gr / Η ΠΛΑΤΕΙΑ ΔΙΟΙΚΗΤΗΡΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΟΔ / arisbc.gr