14 έλληνες καλλιτέχνες «φλέγονται» στο Βερολίνο

Σε αντίθεση με την documenta που φέρνει φέτος τις ελίτ του χώρου της τέχνης στην Αθήνα και το Κάσελ, μια άλλη έκθεση που εγκαινιάστηκε την Πέμπτη το βράδυ στο Βερολίνο δίνει την ευκαιρία σε 14 Έλληνες καλλιτέχνες να μιλήσουν για την δική τους καλλιτεχνική και προσωπική μάχη με την κρίση. Πρόκειται για καλλιτέχνες μεταξύ 24 και 72 ετών από την Αθήνα οι οποίοι ασχολούνται με παραστατική και αφηρημένη ζωγραφική, street art, γλυπτική, εγκαταστάσεις και φωτογραφία. Την πρωτοβουλία για την έκθεση είχε το πολιτικό Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ που πρόσκειται στο κόμμα Η Αριστερά (Die Linke). Στην έκθεση εκτίθενται από τον κάθε καλλιτέχνη φωτογραφίες τριών έργων του, όπως επίσης και πίνακες με χαρακτηριστικές τους δηλώσεις για τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζει τους ίδιους και το έργο τους η κρίση.

«Φλέγονται» για την τέχνη

Μιλώντας στην Deutsche Welle η διευθύντρια του ιδρύματος Κάτια Ένκελμαν επισήμανε πως εδώ και πολλά χρόνια το Ρόζα Λούξεμπουργκ ασχολείται με την κοινωνική, πολιτική και οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα. «Τώρα», λέει, «το κρίναμε σημαντικό να παρουσιάσουμε εδώ στη Γερμανία μια άλλη πλευρά αυτής της χώρας, δηλαδή καλλιτέχνες με την προσωπική τους ιστορία και τα έργα τους. Μιλούν οι ίδιοι για την τέχνη τους αλλά και το τι άλλο κάνουν για να επιζήσουν, πχ. ζωγραφίζοντας πορτρέτα τουριστών».

Επιμελητές της έκθεσης είναι ο Χάινερ Λέγκεβι και Γκέοργκ Άιχινγκερ. Τον περασμένο χρόνο είχαν ταξιδέψει αρκετές φορές στην Αθήνα για να επισκεφτούν και να συζητήσουν με τους καλλιτέχνες στα ατελιέ τους. Όπως τονίζει ο Χάινερ Λέγκεβι, «σκοπός μας ήταν να γνωρίσουμε πώς οι ίδιοι αντιμετωπίζουν την κρίση και πώς αυτή εκφράζεται στα έργα τους. Μας εντυπωσίασε το πόσο θερμά μας υποδέχθηκαν και το πόσο ανοιχτοί ήταν στη συζήτηση. Ιδιαίτερα εντυπωσιαστήκαμε από το πάθος και τη σοβαρότητα αυτών των καλλιτεχνών, οι οποίοι συνήθως δεν μπορούν να ζήσουν από την τέχνη τους. Βέβαια, και στη Γερμανία ισχύει αυτό, αλλά λόγω της κρίσης στην Ελλάδα σπανίζουν οι ευκαιρίες για δεύτερη απασχόληση από την οποία ζει συνήθως ο καλλιτέχνης. Παρότι όμως πολλοί ζουν στο όριο επιβίωσης – “φλέγονται” για την τέχνη τους.»

Η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια

Στα εγκαίνια της έκθεσης παραβρέθηκαν δύο από τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες, η γλύπτρια Βένια Δημητρακοπούλου και η Κύπρια ζωγράφος Στέλλα Χριστοφή που ζει στην Αθήνα. Μιλώντας για τα βιώματά της τα τελευταία χρόνια η Β. Δημητρακοπούλου επισημαίνει πως «στη δική μου δουλειά η κρίση λειτούργησε μάλλον θετικά. Έκανα τα πιο μεγάλα, τα πιο δύσκολα έργα – και σε κλίμακα αλλά και σε ό,τι αφορά τις συνεργασίες. Είναι ίσως λίγο αντιφατικό, αλλά πράγματι είναι η στιγμή που ο καλλιτέχνης καλείται να επινοήσει και να βρει νέους τρόπους – να γίνει αυτό που λέμε πολυμήχανος». Τόσο επειδή τα οικονομικά περιθώρια έχουν στενέψει άλλα και επειδή η κρίση δημιούργησε μια επισφαλή κατάσταση.

Ένα από τα έργα της Βένιας Δημτρακοπούλου αυτά τα χρόνια της κρίσης είναι το επιβλητικό γλυπτό Προμαχώνες μπροστά από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Πρόκειται για τρεις χαλύβδινους δίσκους διαμέτρου 6 μέτρων που συμβολίζουν την αντίσταση των ανθρώπων στις μεγάλες πιέσεις που δέχονται. Η Βένια Δημητρακοπούλου παρομοιάζει την τέχνη αυτό το διάστημα με ένα κερκέλι, ένα χερούλι: «Την ώρα που ένα κράτος, μια κοινωνία προσπαθούν να σταθούν στα πόδια τους, φαντάζει η τέχνη πολυτέλεια. Είναι όμως; Δεν είναι έτσι. Η τέχνη είναι και ένα κερκέλι όπως λένε στην Κρήτη – ένα χερούλι για να πιαστεί κανείς και να σηκωθεί να βγει από το τέλμα».

Η κρίση δεν είναι εμπόδιο στη δημιουργία

Μόλις στην αρχή της σταδιοδρομίας της βρίσκεται η Κύπρια ζωγράφος Στέλλα Χριστοφή, η οποία αποφοίτησε από τη Σχολή Καλών Τεχνών το 2011. Από τότε ζει στην Αθήνα και συμμερίζεται την τύχη της μεγάλης πλειονότητας των καλλιτεχνών, δηλαδή να κάνει και δεύτερη δουλειά για να είναι σε θέση να παράγει τέχνη. Η ίδια αισθάνεται τυχερή που έχει βρει μια θέση καθηγήτριας καλών τεχνών. Με το μισθό των 600 ευρώ δύσκολα μπορεί να επιβιώσει. Για αυτό το λόγο, λέει η Στέλλα Χριστοφή «έχει πλέον περιοριστεί ο τρόπος ζωής μου, δεν μπορώ να έχω πολλές ανέσεις. Με το που τελείωσα τις σπουδές μου δεν μπορούσα να ξεκινήσω να χτίσω κάτι τόσο εύκολα. Αυτό όμως δεν με επηρεάζει τόσο στην καλλιτεχνική μου δημιουργία. Δεν θεωρώ ότι η κρίση είναι σημαντικός λόγος να επηρεάσει την καλλιτεχνική δημιουργία. Υπήρχαν και στο παρελθόν δύσκολοι καιροί που καλλιτέχνες δεν είχαν κυριολεκτικά τίποτα και έγιναν παρ΄ όλα αυτά μεγάλοι δημιουργοί». Αν και με τα πιο ελάχιστα μέσα και με τον πιο αφαιρετικό τρόπο, η Χριστοφή επιδιώκει να παρουσιάσει στους πίνακές της μια εικόνα των κοινωνικών τεκταινόμενων όπου οι ρυθμοί ζωής αλλάζουν πολύ γρήγορα και επικρατεί μεγάλη αβεβαιότητα.

Επόμενος σταθμός της έκθεσης θα είναι τον Οκτώβριο το Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη στην Αθήνα, ενώ υπάρχουν και σκέψεις να παρουσιαστεί και στα παραρτήματα του ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ σε άλλα 15 κρατίδια της Γερμανίας.