Αυστρία: Προηγείται σε δημοσκοπήσεις το νεοναζιστικό κόμμα που ιδρύθηκε από πρώην αξιωματούχους των SS

Είναι οι πιο σημαντικές εκλογές της Ευρώπης φέτος, αλλά μέσα στον καταιγισμό άλλων «πιο σημαντικών εκλογών» του 2024 – όπως αυτές στη Γαλλία – αλλά πιθανότατα ότι δεν έχετε ακούσει γι’ αυτές.

Την Κυριακή, οι Αυστριακοί προσέρχονται στις κάλπες σε μια εκλογική αναμέτρηση που θα μπορούσε να φέρει στην εξουσία το νεοφασιστικό Κόμμα Ελευθερίας (FPÖ) της χώρας, το οποίο ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1950 από πρώην αξιωματικούς των SS. Η δημοσκόπηση του POLITICO τοποθετεί το FPÖ οριακά μπροστά, στο 27%, μία ανάσα μπροστά από το Λαϊκό Κόμμα (ÖVP) στο 25%.

Αυτό έχει σημασία επειδή η Αυστρία, παρά το μέτριο μέγεθός της των μόλις 9 εκατομμυρίων κατοίκων, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην Ευρώπη όταν πρόκειται για ζητήματα εμπορίου και μετανάστευσης. Η επιθετική στάση του FPÖ απέναντι στις Βρυξέλλες -η ηγεσία του φλερτάρει με την ιδέα του «Öxit», ενός Brexit αυστριακού τύπου- είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε περισσότερες εντάσεις μεταξύ της ΕΕ και της Βιέννης.

Λαϊκιστικό, φιλικό προς τη Ρωσία κεντροευρωπαϊκό μπλοκ

Το πιο ανησυχητικό είναι ότι μια νίκη του FPÖ θα δημιουργήσει ένα λαϊκιστικό, φιλικό προς τη Ρωσία κεντροευρωπαϊκό μπλοκ που θα εκτείνεται από τα σύνορα της Ουκρανίας με τη Σλοβακία και την Ουγγαρία μέχρι τα σύνορα της Αυστρίας με την Ελβετία, διευκολύνοντας τον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να σπείρει τη δυσαρέσκεια στην καρδιά της Ευρώπης.

Παρά την πολύχρωμη ιστορία της με τα πολιτικά σκάνδαλα και τη διαφθορά, η Αυστρία ανταγωνίζεται εδώ και καιρό πάνω από την κατηγορία του βάρους της στην ΕΕ. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη γεωγραφία. Η θέση της στο κέντρο της ηπείρου έχει καταστήσει εδώ και καιρό τη χώρα κομβικό σημείο για το εμπόριο – ο κύριος διάδρομος βορρά-νότου της ΕΕ διασχίζει το Τιρόλο, ενώ τα σύνορα της Αυστρίας προς τα ανατολικά και νοτιοανατολικά έχουν χρησιμεύσει ως πύλη της δυτικής Ευρώπης προς τα Βαλκάνια.

Η γεωγραφία έχει επίσης καταστήσει την Αυστρία σταυροδρόμι για τις μεταναστευτικές ροές από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Κατά την τελευταία δεκαετία, η χώρα έχει δεχτεί περισσότερους πρόσφυγες ανά κάτοικο από οποιαδήποτε άλλη χώρα της ΕΕ, τροφοδοτώντας την επανεμφάνιση του FPÖ.

Παρόμοια με την πρώην Ανατολική Γερμανία, η οποία δεν ανέλαβε ποτέ την πλήρη αναμέτρηση με το ναζιστικό παρελθόν της (και ψήφισε μαζικά την ακροδεξιά τις τελευταίες εβδομάδες), η Αυστρία πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της μεταπολεμικής περιόδου τρέχοντας μακριά από την ιστορία, γυρίζοντας το μύθευμα ότι ήταν το «πρώτο θύμα του Χίτλερ».

Παρόλο που η χώρα έχει σημειώσει κάποια πρόοδο σε αυτό το μέτωπο τα τελευταία χρόνια, οι δεκαετίες που πέρασε ζώντας στην άρνηση άφησαν βαθιά σημάδια στην πολιτική κουλτούρα της χώρας, γεγονός που εξηγεί γιατί είναι δυνατόν ένα κόμμα που γεννήθηκε κυριολεκτικά από τον ναζισμό να αντλεί τόσο ισχυρή υποστήριξη.

Το κόμμα μπορεί να έχει εξελιχθεί στο είδος της αντι-μεταναστευτικής, αντι-ισλαμικής λαϊκιστικής δύναμης που έχει επικρατήσει σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης, αλλά ξεκίνησε ως πολιτικό καταφύγιο για πρώην Ναζί. Το FPÖ όχι μόνο δεν έχει αποκηρύξει αυτό το παρελθόν, αλλά το αγκαλιάζει, τουλάχιστον ιδιωτικά, με τα ηγετικά στελέχη του κόμματος να αντιμετωπίζουν τακτικά προβλήματα επειδή αποτίουν σιωπηλά φόρο τιμής στους ναζιστές προγόνους τους.

Ακόλουθος του Haider

Με επικεφαλής έναν μικροκαμωμένο απόφοιτο της φιλοσοφίας που μετατράπηκε σε ακροδεξιό ιδεολόγο ονόματι Χέρμπερτ Κικλ, το FPÖ, το οποίο έχει ορκιστεί να κλείσει τα σύνορα της Αυστρίας και να «μεταναστεύσει» όποιον θεωρεί ξένο, προηγείται στις εθνικές δημοσκοπήσεις από το φθινόπωρο του 2022.

Πρόκειται για μια ιδέα που δημιούργησε πολιτικό σάλο στη Γερμανία νωρίτερα φέτος, μετά από μια αναφορά ότι η «επαναμετανάστευση» συζητήθηκε από μια ομάδα επιφανών ακροδεξιών προσωπικοτήτων κατά τη διάρκεια δείπνου σε μια βίλα του Πότσνταμ. Αυτό δεν εμπόδισε τον ηγέτη του FPÖ να το συνταγογραφήσει για την Αυστρία.

«Η παλιννόστηση έχει καθυστερήσει εδώ και καιρό!» δήλωσε προκλητικά ο Κικλ αυτόν τον μήνα στην προεκλογική εκστρατεία.

Ο Κικλ, ακόλουθος του Jörg Haider -του μοναδικού πολιτικού ταλέντου που μεταμόρφωσε το FPÖ από περιθωριακό κόμμα σε κυρίαρχη δύναμη, αξιοποιώντας το μεταναστευτικό ζήτημα- ανέλαβε το κόμμα το 2021, καθώς αυτό εξακολουθούσε να ταλανίζεται από ένα τεράστιο σκάνδαλο διαφθοράς που το είχε εκδιώξει από την εξουσία το 2019.

Αν και το κόμμα έχει συμμετάσχει στην κυβέρνηση τις τελευταίες δεκαετίες – για να καταρρεύσει με θεαματικό τρόπο – έπαιζε πάντα το δεύτερο βιολί. Μια νίκη την Κυριακή θα μπορούσε να δώσει στον Κικλ και στην ομάδα των ακροδεξιών εξτρεμιστών του τους μεγαλύτερους μοχλούς εξουσίας για πρώτη φορά.

Ορισμένοι στο αυστριακό κατεστημένο πιστεύουν ότι ο Κικλ θα μετριάσει αναπόφευκτα την εξουσία σε περίπτωση που το FPÖ κερδίσει την εξουσία, όπως η Τζόρτζια Μελόνι, ηγέτης των ακροδεξιών Αδελφών της Ιταλίας, η οποία έχει ακολουθήσει μια πιο ρεαλιστική πορεία από ό,τι περίμεναν οι περισσότεροι από τότε που έγινε πρωθυπουργός της Ιταλίας πριν από δύο χρόνια. Ωστόσο, στο παρελθόν του Κικλ δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι θα πράξει κάτι τέτοιο.

Για να καταλάβει κανείς τι θα μπορούσε να σημαίνει η παρουσία του Κικλ στο τιμόνι, δεν χρειάζεται να κοιτάξει πιο μακριά από την τελευταία θητεία του FPÖ στην εξουσία πριν από έξι χρόνια, όταν ήταν υπουργός Εσωτερικών.

Τις πρώτες εβδομάδες της θητείας του, ο Κικλ επέβλεψε μια μαζική επίθεση στην υπηρεσία πληροφοριών της χώρας, την οποία ο ίδιος και το κόμμα του υποπτεύονταν ότι είχε διεισδύσει στο FPÖ με πληροφοριοδότες.

Κατά τη διάρκεια μιας αστυνομικής επιδρομής στην έδρα της υπηρεσίας κατασκοπείας στις αρχές του 2018, η αστυνομία κατέσχεσε μια τράπεζα δεδομένων που περιείχε μυστικές επικοινωνίες ετών μεταξύ των αυστριακών μυστικών υπηρεσιών και των δυτικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων της CIA και της MI6. Οι αρχές δεν διαπίστωσαν ποτέ αν δημιουργήθηκαν αντίγραφα του λεγόμενου σκληρού δίσκου Neptune, αλλά οι δυτικές υπηρεσίες-εταίροι της Αυστρίας -που ανησυχούσαν για τους στενούς δεσμούς του κόμματος του Κικλ με τη Μόσχα- αντέδρασαν στην πρωτοφανή παραβίαση αναστέλλοντας την ανταλλαγή πληροφοριών.

Στο ζήτημα της μετανάστευσης, το βασικό θέμα του FPÖ, ο Κικλ ακολούθησε μια παρόμοια ανορθόδοξη στάση. Το 2019, αποφάσισε να μετονομάσει τα κέντρα καταγραφής ασύλου της Αυστρίας σε «Κέντρα Αναχώρησης», φτάνοντας στο σημείο να τοποθετήσει νέα σήμανση.

Τα σχέδια του Κικλ για τη δημιουργία αυτού που αποκαλεί «φρούριο Αυστρία» ακυρώθηκαν από την ξαφνική κατάρρευση της κυβέρνησης τον Μάιο του 2019, μετά την εμφάνιση ενός βίντεο με τον τότε αρχηγό του FPÖ να προσφέρει πολιτικές χάρες σε μια γυναίκα που πίστευε ότι ήταν ανιψιά ενός Ρώσου ολιγάρχη.

Το σκάνδαλο που ακολούθησε, γνωστό ως υπόθεση της Ίμπιζα, από το ισπανικό νησί όπου καταγράφηκε κρυφά το βίντεο, κατέκλυσε το πολιτικό σύστημα της Αυστρίας και συνεχίζει να απασχολεί τα δικαστήρια μέχρι σήμερα.

Εκλογική αριθμητική

Ακόμη και αν το FPÖ κερδίσει την Κυριακή, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα καταφέρει να σχηματίσει κυβέρνηση. Τα περισσότερα από τα άλλα κόμματα έχουν αποκλείσει τη συνεργασία με την ακροδεξιά.

Η τύχη του κόμματος εξαρτάται από το κεντροδεξιό ÖVP, το οποίο ηγείται σήμερα της κυβέρνησης της Αυστρίας μαζί με τους Πράσινους. Το ÖVP έχει μια μακρά (και κάποιοι θα έλεγαν ότι είναι κακόβουλη) ιστορία συνεργασίας με το FPÖ. Το 2000, το κόμμα έγινε το πρώτο στη Δυτική Ευρώπη που μπήκε σε συνασπισμό με την ακροδεξιά, σπάζοντας ένα ταμπού που ώθησε τους εταίρους της Αυστρίας στην ΕΕ να επιβάλουν διμερείς «διπλωματικές κυρώσεις» στη Βιέννη.

Εκείνη η κυβέρνηση κατέρρευσε μέσα σε πικρίες και σκάνδαλα μετά από τρία χρόνια, αλλά το ÖVP αποφάσισε να κάνει μια νέα προσπάθεια το 2017 υπό τον Σεμπάστιαν Κουρτς, το τότε παιδί-θαύμα του. Αυτό το πείραμα έληξε με την κατάρρευση της Ίμπιζα μόλις 18 μήνες αργότερα.

Ο Κουρτς έμπλεξε με τα δικά του προβλήματα λίγο αργότερα και παρόλο που το κόμμα του παραμένει στην εξουσία, εξακολουθεί να μαζεύει τα κομμάτια του. Ενώ η σημερινή ηγεσία του ÖVP, υπό τον καγκελάριο Karl Nehammer, επιμένει ότι δεν θα δεχόταν ποτέ έναν καγκελάριο Κικλ, δεν έχουν αποκλείσει ένα άλλο πρόσωπο του Κόμματος των Ελευθέρων.

Αν και υπάρχει η πιθανότητα το ÖVP, ακόμη και αν τερματίσει δεύτερο, να δημιουργήσει έναν τριμερή συνασπισμό με τους Σοσιαλδημοκράτες και μικρότερα κόμματα, όπως οι φιλελεύθεροι Neos ή οι Πράσινοι, η ιστορία δείχνει το αντίθετο. Στις πρόσφατες περιφερειακές ψηφοφορίες, το ÖVP υιοθέτησε σκληρή γραμμή απέναντι στο FPÖ για να μαλακώσει μετά την ημέρα των εκλογών και να επιδιώξει συνασπισμούς μαζί του. Τελικά, η ακροδεξιά είναι πιο κοντά στο ÖVP όσον αφορά την πολιτική. Επιπλέον, ένας αμφίδρομος συνασπισμός είναι ευκολότερο να διαχειριστεί.

Το μόνο πράγμα που μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα για τη μορφή του επόμενου συνασπισμού της Αυστρίας είναι ότι το ÖVP, το οποίο βρίσκεται στην κυβέρνηση χωρίς διακοπή από το 1987, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα έχει μια θέση στο τραπέζι.

Όταν πρόκειται να αντιμετωπίσει με τον Κικλ, το ÖVP, ακόμη και ως επιλαχόντας, θα μπορεί να βασίζεται στον πρόεδρο της Αυστρίας, Alexander Van der Bellen, για να κάνει παρεμβάσεις. Σύμφωνα με το σύνταγμα της Αυστρίας, ο πρόεδρος διορίζει την κυβέρνηση και μπορεί να απορρίψει τους υποψήφιους καγκελάριους και υπουργούς.

Ο Βαν ντερ Μπέλεν, πρώην ηγέτης των Πρασίνων με ενστικτώδη αντιπάθεια για το FPÖ, δεν θα ήθελε να αμαυρωθεί η κληρονομιά του επιτρέποντας σε έναν ακροδεξιό ιδεολόγο να αναλάβει την εξουσία.

Για να δικαιολογήσει την απόρριψη του Κικλ-αν ποτέ φτάσει τόσο μακριά- ο Van der Bellen, ένας ένθερμος Ευρωπαίος, είναι βέβαιο ότι θα επικαλεστεί τη θέση της Αυστρίας στην ΕΕ, ένα ανώτερο αγαθό κατά την άποψή του που, όπως έχει υποστηρίξει, κινδυνεύει από την ακροδεξιά.

Με άλλα λόγια, ίσως εναπόκειται στην ΕΕ να σώσει την Αυστρία από τον εαυτό της.