Διεθνής Αμνηστία: Κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το διεθνές δίκαιο

Η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας «Η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο» περιλαμβάνει 155 καταγραφές χωρών, 5 επισκοπήσεις περιφερειών, και 1 παγκόσμια ανάλυση, καθώς και πρόλογο της γενικής γραμματέως της Διεθνούς Αμνηστίας Agnès Callamard, που δίνει μια επισκόπηση της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με τα δικά της λόγια.

Η παγκόσμια ανάλυση επικεντρώνεται σε τέσσερα θέματα που αναδεικνύουν σε παγκόσμιο επίπεδο ορισμένες από τις πολλές τάσεις οι οποίες καταγράφονται στην υπόλοιπη έκθεση: 1) τη μεταχείριση των αμάχων ως αναλώσιμων σε ένοπλες συγκρούσεις, 2) την διογκούμενη οπισθοδρόμηση ως προς την έμφυλη δικαιοσύνη, 3) τον δυσανάλογο αντίκτυπο των οικονομικών κρίσεων, της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης στις πιο περιθωριοποιημένες κοινότητες, και 4) τις απειλές των νέων και των υφιστάμενων τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης. Τα σημεία αυτά αντιπροσωπεύουν, από τη σκοπιά της Διεθνούς Αμνηστίας, κρίσιμες προκλήσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε όλο τον κόσμο το 2024 και εξής.

Η Διεθνής Αμνηστία κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για μια στιγμή καμπής για το διεθνές δίκαιο εν μέσω κατάφωρης παραβίασης κανόνων από κυβερνήσεις και εταιρικούς φορείς

– Ισχυρές κυβερνήσεις ρίχνουν την ανθρωπότητα σε μια εποχή που στερείται αποτελεσματικού διεθνούς δικαίου, με τους αμάχους στις συγκρούσεις να πληρώνουν το υψηλότερο τίμημα

– Η ταχύτατα μεταβαλλόμενη τεχνητή νοημοσύνη αφήνεται να δημιουργήσει πρόσφορο έδαφος για τον ρατσισμό, τις διακρίσεις και τον διχασμό σε μια εκλογική χρονιά-ορόσημο

– Οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, αντιτιθέμενοι σε αυτές τις παραβιάσεις, κινητοποιήθηκαν σε πρωτοφανείς αριθμούς, απαιτώντας την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τον σεβασμό της κοινής μας ανθρωπιάς

Ο κόσμος είναι αντιμέτωπος με την πληθώρα των τρομακτικών επιπτώσεων από την κλιμάκωση των συγκρούσεων και την οριακή κατάρρευση του διεθνούς δικαίου, δήλωσε η Διεθνής Αμνηστία, καθώς παρουσίασε σήμερα την ετήσια έκθεσή της με τίτλο «Η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο», παραδίδοντας μια αξιολόγηση για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε 155 χώρες. Η Διεθνής Αμνηστία προειδοποίησε επίσης ότι η κατάρρευση του κράτους δικαίου είναι πιθανό να επιταχυνθεί με τη ραγδαία πρόοδο της τεχνητής νοημοσύνης (AI), η οποία, σε συνδυασμό με την κυριαρχία της Μεγάλης Τεχνολογίας (Big Tech), ενέχει τον κίνδυνο «υπερφόρτωσης» με παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων εάν οι κανονισμοί συνεχίσουν να υστερούν σε σχέση με τις εξελίξεις.

«Η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας παρουσιάζει μια ζοφερή εικόνα της ανησυχητικής καταστρατήγησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των πολλαπλασιαζόμενων παραβιάσεων των διεθνών κανόνων· και όλα αυτά ενώ η παγκόσμια ανισότητα βαθαίνει, οι υπερδυνάμεις ανταγωνίζονται για το ποια θα υπερισχύσει, και η κλιματική κρίση κλιμακώνεται», δήλωσε η γενική γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας Agnès Callamard.

«Η κατάφωρη περιφρόνηση του διεθνούς δικαίου από την πλευρά του Ισραήλ εντείνεται από την αποτυχία των συμμάχων του να σταματήσουν την απερίγραπτη αιματοχυσία των αμάχων που έχει επιβληθεί στη Γάζα. Πολλοί από αυτούς τους συμμάχους ήταν οι ίδιοι οι αρχιτέκτονες αυτού του συστήματος δικαίου μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Παράλληλα με τη συνεχιζόμενη επιθετικότητα της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, τον αυξανόμενο αριθμό ένοπλων συγκρούσεων και τις μαζικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που παρατηρούνται, για παράδειγμα, στο Σουδάν, την Αιθιοπία και τη Μιανμάρ, η παγκόσμια τάξη που βασίζεται σε κανόνες κινδυνεύει να αποδεκατιστεί».

Η ανομία, οι διακρίσεις και η ατιμωρησία στις συγκρούσεις και αλλού έχουν καταστεί δυνατές χάρη στην ανεξέλεγκτη χρήση νέων και οικείων τεχνολογιών, οι οποίες πλέον χρησιμοποιούνται συστηματικά ως όπλα από στρατιωτικούς, πολιτικούς και εταιρικούς παράγοντες. Οι πλατφόρμες της Μεγάλης Τεχνολογίας έχουν υποδαυλίσει τις συγκρούσεις. Τα κατασκοπευτικά προγράμματα και τα εργαλεία μαζικής παρακολούθησης χρησιμοποιούνται για την καταπάτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών, ενώ οι κυβερνήσεις αναπτύσσουν αυτοματοποιημένα εργαλεία με στόχο τις πιο περιθωριοποιημένες ομάδες της κοινωνίας.

«Σε έναν ολοένα και πιο επισφαλή κόσμο, η ανεξέλεγκτη διάδοση και ανάπτυξη τεχνολογιών όπως η παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη, η αναγνώριση προσώπου και το κατασκοπευτικό λογισμικό είναι έτοιμες να αποτελέσουν έναν ολέθριο εχθρό, κλιμακώνοντας τις παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υπερφορτώνοντάς τες σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα», δήλωσε η Agnès Callamard.

Κατά τη διάρκεια μιας εκλογικής χρονιάς-ορόσημο και απέναντι στο ολοένα και πιο ισχυρό λόμπι κατά της ρύθμισης που καθοδηγείται και χρηματοδοτείται από φορείς της Μεγάλης Τεχνολογίας, αυτές οι παραπλανητικές και ανεξέλεγκτες τεχνολογικές εξελίξεις αποτελούν τεράστια απειλή για όλες και όλους μας. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως όπλο για να κάνουν διακρίσεις, να παραπληροφορήσουν και να διχάσουν».

Οι άμαχοι σε συγκρούσεις πληρώνουν το ύστατο τίμημα καθώς τα κράτη περιφρονούν το διεθνές δίκαιο

Η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας παρουσιάζει μια χωρίς εξωραϊσμούς αποτίμηση της προδοσίας των αρχών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τους σημερινούς ηγέτες και θεσμούς. Μπροστά στον πολλαπλασιασμό των συγκρούσεων, οι ενέργειες πολλών ισχυρών κρατών έχουν πλήξει περαιτέρω την αξιοπιστία της πολυμέρειας και έχουν υπονομεύσει τη βασισμένη σε κανόνες παγκόσμια τάξη που καθιερώθηκε για πρώτη φορά το 1945.

Σε μια σύγκρουση που καθόρισε το 2023 και δεν δείχνει κανένα σημάδι ύφεσης, τα στοιχεία για εγκλήματα πολέμου συνεχίζουν να πληθαίνουν, καθώς η ισραηλινή κυβέρνηση γελοιοποιεί το διεθνές δίκαιο στη Γάζα. Μετά τις φρικιαστικές επιθέσεις της Χαμάς και άλλων ένοπλων ομάδων στις 7 Οκτωβρίου, οι ισραηλινές αρχές απάντησαν με ανελέητες αεροπορικές επιδρομές σε κατοικημένες από αμάχους περιοχές, εξοντώνοντας συχνά ολόκληρες οικογένειες, εκτοπίζοντας βίαια σχεδόν 1,9 εκατομμύρια Παλαιστίνιες/-ους και περιορίζοντας την πρόσβαση της απελπιστικά αναγκαίας ανθρωπιστικής βοήθειας παρά την αυξανόμενη πείνα στη Γάζα.

Η έκθεση επισημαίνει την αναίσχυντη χρήση του βέτο που άσκησαν οι ΗΠΑ ώστε να παραλύσουν επί μήνες το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ μπροστά σε ένα πολυπόθητο ψήφισμα για την κατάπαυση του πυρός, ενώ συνεχίζουν να εξοπλίζουν το Ισραήλ με πυρομαχικά που έχουν χρησιμοποιηθεί για τη διάπραξη εγκλημάτων που πιθανώς ισοδυναμούν με εγκλήματα πολέμου. Αναδεικνύει επίσης τα τραγελαφικά δύο μέτρα και σταθμά ευρωπαϊκών χωρών όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία, αν λάβουμε υπόψη τις τεκμηριωμένες διαμαρτυρίες τους για εγκλήματα πολέμου από τη Ρωσία και τη Χαμάς και την ταυτόχρονη υποστήριξη των ενεργειών των ισραηλινών και των αμερικανικών αρχών σε αυτή τη σύγκρουση.

«Η εκπληκτική αποτυχία της διεθνούς κοινότητας να προστατεύσει χιλιάδες αμάχους, μεταξύ των οποίων παιδιά σε τρομακτικά υψηλό ποσοστό, από το να σκοτωθούν στην κατεχόμενη Λωρίδα της Γάζας καθιστά ολοφάνερο ότι οι ίδιοι οι θεσμοί που δημιουργήθηκαν για την προστασία των αμάχων και την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν είναι πλέον κατάλληλοι για τον σκοπό τους. Αυτό που είδαμε το 2023 επιβεβαιώνει ότι πολλά ισχυρά κράτη εγκαταλείπουν τις θεμελιώδεις αξίες της ανθρωπιάς και της οικουμενικότητας που κατοχυρώνονται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων», δήλωσε η Agnès Callamard.

Η έκθεση καταγράφει επίσης την κατάφωρη παραβίαση των κανόνων από τις ρωσικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια της συνεχιζόμενης πλήρους κλίμακας εισβολής τους στην Ουκρανία. Επισημαίνει τις αδιάκριτες επιθέσεις σε πυκνοκατοικημένες από αμάχους περιοχές, καθώς και σε υποδομές εξαγωγής ενέργειας και σιτηρών, και τη χρήση βασανιστηρίων ή άλλων μορφών κακομεταχείρισης κατά αιχμαλώτων πολέμου. Αυτό έρχεται να προστεθεί στην τεράστια μόλυνση του περιβάλλοντος με πράξεις όπως η προφανώς σκόπιμη καταστροφή του φράγματος της Καχόβκα, η οποία πιστεύεται ευρέως ότι διαπράχθηκε από τις ρωσικές δυνάμεις.

Ο στρατός της Μιανμάρ και οι συνεργαζόμενες με αυτόν πολιτοφυλακές πραγματοποίησαν επίσης επιθέσεις εναντίον αμάχων με αποτέλεσμα να σκοτωθούν πάνω από 1.000 άμαχοι μόνο το 2023. Ούτε ο στρατός της Μιανμάρ ούτε οι ρωσικές αρχές έχουν δεσμευτεί να διερευνήσουν τις αναφορές για τις κραυγαλέες παραβιάσεις. Και οι δύο έχουν λάβει οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη από την Κίνα. Στο Σουδάν, και τα δύο εμπόλεμα μέρη, οι Ένοπλες Δυνάμεις του Σουδάν και οι Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης, επέδειξαν ελάχιστη μέριμνα για το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, καθώς πραγματοποίησαν στοχευμένες και αδιάκριτες επιθέσεις που σκότωσαν και τραυμάτισαν αμάχους, ενώ επίσης εκτόξευσαν εκρηκτικά όπλα από πυκνοκατοικημένες γειτονιές σκοτώνοντας 12.000 ανθρώπους το 2023. Αυτό προκάλεσε τη μεγαλύτερη κρίση εκτοπισμού στον κόσμο με περισσότερους από 8 εκατομμύρια ανθρώπους να αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Χωρίς να διαφαίνεται κάποιο τέλος στη σύγκρουση, η κρίση πείνας που έχει ενσκήψει στο Σουδάν εδώ και μήνες βρίσκεται πλέον επικίνδυνα κοντά στο να μετατραπεί σε λιμό.

Η τεχνολογία που χρησιμοποιείται για να υποδαυλίσει το μίσος, τον διχασμό και τις διακρίσεις συνιστά απειλή σε μια εκλογική χρονιά-ορόσημο

Η Διεθνής Αμνηστία διαπίστωσε ότι οι πολιτικοί παράγοντες σε πολλά μέρη του κόσμου εντείνουν τις επιθέσεις τους κατά των γυναικών, των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων και περιθωριοποιημένων κοινοτήτων που ιστορικά έχουν γίνει αποδιοπομπαίοι τράγοι για πολιτικά ή εκλογικά οφέλη. Οι νέες και οι υπάρχουσες τεχνολογίες χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο ως όπλα για να στηρίξουν και να υποθάλψουν αυτές τις καταπιεστικές πολιτικές δυνάμεις να διαδώσουν παραπληροφόρηση, να στρέψουν τις κοινότητες τη μία εναντίον της άλλης και να επιτεθούν στις μειονότητες.

Η έκθεση επισημαίνει επίσης την εκτεταμένη χρήση των υφιστάμενων τεχνολογιών για την εμπέδωση πολιτικών διακρίσεων. Κράτη όπως η Αργεντινή, η Βραζιλία, η Ινδία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν στραφεί όλο και περισσότερο σε τεχνολογίες αναγνώρισης προσώπου για την αστυνόμευση δημόσιων διαδηλώσεων και αθλητικών εκδηλώσεων και για τις διακρίσεις σε βάρος περιθωριοποιημένων κοινοτήτων, ιδίως μεταναστριών/-ών και προσφύγων. Για παράδειγμα, σε απάντηση σε νομικές ενέργειες της Διεθνούς Αμνηστίας, το Αστυνομικό Τμήμα της Νέας Υόρκης αποκάλυψε το 2023 πώς χρησιμοποίησε την τεχνολογία για να υποβάλει σε παρακολούθηση τις διαδηλώσεις του Black Lives Matter στην πόλη.

Η κακόβουλη χρήση της αναγνώρισης προσώπου ήταν αντίστοιχα διαδεδομένη και στη Δυτική Όχθη των Κατεχόμενων Παλαιστινιακών Εδαφών, όπου χρησιμοποιήθηκε από το Ισραήλ για να ενισχύσει τους περιορισμούς στην ελευθερία μετακίνησης και να συμβάλει στη διατήρηση του συστήματος απαρτχάιντ.

Στη Σερβία, η εισαγωγή ενός ημιαυτοματοποιημένου συστήματος κοινωνικής πρόνοιας είχε αποτέλεσμα χιλιάδες άνθρωποι να χάσουν την πρόσβασή τους σε ζωτικής σημασίας κοινωνική πρόνοια. Αυτό επηρέασε ιδιαίτερα τις κοινότητες των Ρομά και τα άτομα με αναπηρία, καταδεικνύοντας πώς η ανεξέλεγκτη αυτοματοποίηση μπορεί να επιδεινώσει την ανισότητα.

Με εκατομμύρια ανθρώπους να προσπαθούν να ξεφύγουν από τις συγκρούσεις σε όλο τον κόσμο, η έκθεση σημειώνει πώς οι καταχρηστικές τεχνολογίες χρησιμοποιήθηκαν για τη διακυβέρνηση της μετανάστευσης και την επιβολή συνόρων, μεταξύ άλλων μέσω της χρήσης ψηφιακών εναλλακτικών λύσεων για την κράτηση, τεχνολογιών εξωτερίκευσης συνόρων, λογισμικού δεδομένων, βιομετρικών στοιχείων και αλγοριθμικών συστημάτων λήψης αποφάσεων. Η διάδοση αυτών των τεχνολογιών διαιωνίζει και ενισχύει τις διακρίσεις, τον ρατσισμό και τη δυσανάλογη και παράνομη επιτήρηση σε βάρος φυλετικοποιημένων ατόμων.

Στο μεταξύ, το κατασκοπευτικό λογισμικό έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτο, παρά τις μακροχρόνιες αποδείξεις για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που προωθεί, με τους εξόριστους ακτιβιστές και ακτιβίστριες, τις/τους δημοσιογράφους και τις/τους υπερασπίστριες/-ιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να συγκαταλέγονται στους συνηθισμένους στόχους. Το 2023, η Διεθνής Αμνηστία αποκάλυψε τη χρήση του κατασκοπευτικού λογισμικού Pegasus εναντίον δημοσιογράφων και ακτιβιστριών/-ών της κοινωνίας των πολιτών σε χώρες όπως η Αρμενία, η Δομινικανή Δημοκρατία, η Ινδία και η Σερβία, ενώ το κατασκοπευτικό λογισμικό, που έχει βάση την Ε.Ε. και ρυθμίζεται στο πλαίσιό της, πωλείται ελεύθερα σε κράτη σε όλο τον κόσμο.

Κατά το τελευταίο έτος, η ταχεία πορεία της παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης έχει μεταμορφώσει την κλίμακα της απειλής που θέτει το φάσμα των ήδη υφιστάμενων τεχνολογιών, από το κατασκοπευτικό λογισμικό μέχρι την κρατική αυτοματοποίηση και τους ανεξέλεγκτους αλγόριθμους των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης.

Απέναντι στις αδηφάγες εξελίξεις, το ζήτημα της ρύθμισης παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό στάσιμο. Ωστόσο, σε ένα σημάδι ότι οι Ευρωπαίοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αρχίζουν να αναλαμβάνουν δράση, ένας νόμος-ορόσημο για τις ψηφιακές υπηρεσίες σε ολόκληρη την Ε.Ε. τέθηκε σε ισχύ τον Φεβρουάριο του 2024. Αν και ατελής και ελλιπής, πυροδότησε ωστόσο μια αναγκαία παγκόσμια συζήτηση για τη ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης.

«Υπάρχει τεράστιο χάσμα μεταξύ των κινδύνων που εγκυμονεί η ανεξέλεγκτη εξέλιξη των τεχνολογιών και του πού πρέπει να βρισκόμαστε όσον αφορά τη ρύθμιση και την προστασία. Πρόκειται για το επικείμενο μέλλον μας, που μονάχα να επιδεινωθεί μπορεί αν δεν περιοριστεί η ανεξέλεγκτη διάδοση της μη ρυθμισμένης τεχνολογίας», δήλωσε η Agnès Callamard.

Η Διεθνής Αμνηστία αποκάλυψε πώς οι αλγόριθμοι του Facebook συνέβαλαν στην εθνοτική βία στην Αιθιοπία στο πλαίσιο ένοπλης σύγκρουσης. Πρόκειται για χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η τεχνολογία χρησιμοποιείται ως όπλο για να στρέψει τις κοινότητες τη μία εναντίον της άλλης, ιδιαίτερα σε περιόδους αστάθειας.

Η οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων προβλέπει ότι τα προβλήματα αυτά θα κλιμακωθούν σε μια εκλογική χρονιά-ορόσημο, με το επιχειρηματικό μοντέλο που βασίζεται στην επιτήρηση και διέπει μεγάλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook, το Instagram, το TikTok και το YouTube, να λειτουργεί ως καταλύτης για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο πλαίσιο των εκλογών.

«Έχουμε δει πώς το μίσος, οι διακρίσεις και η παραπληροφόρηση ενισχύονται και διαδίδονται από τους αλγόριθμους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που βελτιστοποιούνται με στόχο να μεγιστοποιήσουν τη “δέσμευση (engagement)” των χρηστών πάνω απ’ όλα. Δημιουργούν έναν ατελείωτο και επικίνδυνο βρόχο ανατροφοδότησης, ιδιαίτερα σε περιόδους αυξημένης πολιτικής ευαισθησίας. Τα εργαλεία μπορούν να δημιουργήσουν συνθετικές εικόνες, ήχο και βίντεο σε δευτερόλεπτα, καθώς και να στοχεύσουν συγκεκριμένες ομάδες κοινού σε μεγάλη κλίμακα, αλλά η εκλογική ρύθμιση δεν έχει ακόμη προλάβει να αντιμετωπίσει αυτή την απειλή. Μέχρι σήμερα έχουμε δει πάρα πολλά λόγια με πολύ λίγη δράση», δήλωσε η Agnès Callamard.

Τον Νοέμβριο, οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ θα διεξαχθούν εν μέσω εντεινόμενων διακρίσεων, παρενοχλήσεων και καταχρήσεων στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης απέναντι σε περιθωριοποιημένες κοινότητες, συμπεριλαμβανομένων των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων. Το απειλητικό και εκφοβιστικό περιεχόμενο κατά των αμβλώσεων έχει επίσης γίνει ευρέως διαδεδομένο. Περίπου ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι ψηφίζουν στις εκλογές της Ινδίας φέτος, με φόντο τις επιθέσεις κατά ειρηνικών διαδηλωτριών/-ών και τις συστηματικές διακρίσεις κατά των θρησκευτικών μειονοτήτων. Το 2023 η Διεθνής Αμνηστία αποκάλυψε ότι επεμβατικό κατασκοπευτικό λογισμικό χρησιμοποιήθηκε για τη στοχοποίηση διακεκριμένων Ινδών δημοσιογράφων, ενώ γενικότερα οι τεχνολογικές πλατφόρμες έχουν μετατραπεί σε πεδία πολιτικής μάχης.

«Οι πολιτικοί χρησιμοποιούν εδώ και πολύ καιρό αφηγήσεις τύπου “εμείς εναντίον αυτών” για να χειραγωγήσουν ώστε να κερδίσουν ψήφους και να παρακάμψουν τα νόμιμα ερωτήματα σχετικά με τους φόβους για την οικονομία και την ασφάλεια. Έχουμε δει πώς μη ρυθμισμένες τεχνολογίες, όπως η αναγνώριση προσώπου, έχουν χρησιμοποιηθεί για να εδραιώσουν τις διακρίσεις. Σε συνδυασμό με αυτό, το επιχειρηματικό μοντέλο επιτήρησης των εταιρειών Μεγάλης Τεχνολογίας ρίχνει λάδι στη φωτιά του μίσους, επιτρέποντας στους κακοπροαίρετους να εξαπολύουν κυνήγι, να αποκτηνώνουν και να ενισχύουν επικίνδυνες αφηγήσεις για την εδραίωση μιας εξουσίας ή για τις ψήφους. Πρόκειται για ανατριχιαστικό φάντασμα όσων πρόκειται να ακολουθήσουν, καθώς η τεχνολογική πρόοδος και η απληστία της βάζει στην άκρη τη λογοδοσία», δήλωσε η Agnès Callamard.

Πρωτοφανής παγκόσμια κινητοποίηση

«Είδαμε τις ενέργειες ισχυρών κρατικών και μη κρατικών φορέων να μας ρίχνουν βαθύτερα στο χάος ενός κόσμου χωρίς αποτελεσματικούς κανόνες, όπου η αδίστακτη κερδοσκοπία από επαναστατικές τεχνολογίες χωρίς αποτελεσματική διαχείριση έχει γίνει ο κανόνας. Αλλά εκεί που πολλές κυβερνήσεις απέτυχαν να τηρήσουν το διεθνές δίκαιο, είδαμε επίσης άλλους να καλούν τους διεθνείς θεσμούς να εφαρμόσουν το κράτος δικαίου. Και εκεί που οι ηγέτες σε όλο τον κόσμο απέτυχαν να υπερασπιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, είδαμε τους ανθρώπους να κινητοποιούνται και να διαδηλώνουν, να διαμαρτύρονται και να καλούν για ένα πιο ελπιδοφόρο μέλλον», δήλωσε η Agnès Callamard.

Η σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς προκάλεσε εκατοντάδες διαμαρτυρίες παγκοσμίως. Ο κόσμος απαίτησε κατάπαυση του πυρός για να τερματιστούν τα συγκλονιστικά δεινά των Παλαιστινίων στη Γάζα, καθώς και την απελευθέρωση όλων των ομήρων που έχουν συλληφθεί από τη Χαμάς και άλλες ένοπλες ομάδες, πολύ πριν από πολλές κυβερνήσεις. Αλλού, οι άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους των ΗΠΑ, του Ελ Σαλβαδόρ και της Πολωνίας για να απαιτήσουν το δικαίωμα στην άμβλωση, καθώς η οπισθοδρόμηση ως προς την έμφυλη δικαιοσύνη πήρε διαστάσεις. Σε όλο τον κόσμο χιλιάδες άνθρωποι συμμετείχαν στο κίνημα Fridays For Future που καθοδηγείται από τη νεολαία για να ζητήσουν τη δίκαιη και γρήγορη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων.

Ακούραστοι αγώνες οδήγησαν επίσης σε πολυάριθμες σημαντικές νίκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα το 2023. Μετά τη συνηγορία από την πλευρά του κινήματος #MeToo της Ταϊβάν και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών με σκοπό τον τερματισμό της σεξουαλικής βίας στο διαδίκτυο, η κυβέρνηση ψήφισε τροποποίηση του «Νόμου της Ταϊβάν για την πρόληψη των εγκλημάτων σεξουαλικών επιθέσεων». Η COP 28, παρότι έμεινε πίσω στην ανάληψη των απαιτούμενων μέτρων, συμφώνησε να «απομακρυνθεί σταδιακά» από τα ορυκτά καύσιμα, σηματοδοτώντας την πρώτη φορά που τα ορυκτά καύσιμα αναφέρθηκαν σε απόφαση της COP. Στον απόηχο πολυετών αγώνων, τέσσερις υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην υπόθεση Buyukada, οι Taner Kılıç, İdil Eser, Özlem Dalkıran και Günal Kurşun, που καταδικάστηκαν τον Ιούλιο του 2020 με αβάσιμες κατηγορίες, αθωώθηκαν τελικά στην Τουρκία.

Σε ένα από τα πολλά παραδείγματα, ο Αφγανός ακτιβιστής της εκπαίδευσης Matiullah Wesa απελευθερώθηκε τον περασμένο Οκτώβριο μετά από μήνες αγώνων. Είχε περάσει σχεδόν 7 μήνες στη φυλακή επειδή προωθούσε το δικαίωμα των κοριτσιών στην εκπαίδευση και επέκρινε την πολιτική των Ταλιμπάν που απαγορεύει στα κορίτσια να επιδιώκουν την ένταξή τους στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

«Το δικαίωμα στη διαμαρτυρία είναι κρίσιμο για να φωτιστούν οι παραβιάσεις και οι ευθύνες των ηγετών. Ο κόσμος έχει καταστήσει απολύτως σαφές ότι θέλει ανθρώπινα δικαιώματα· το βάρος πέφτει στις κυβερνήσεις να δείξουν ότι ακούνε», δήλωσε η Agnès Callamard.

«Δεδομένης της ζοφερής παγκόσμιας κατάστασης, απαιτούνται επείγοντα μέτρα για την αναζωογόνηση και την ανανέωση των διεθνών θεσμών που προορίζονται για την προστασία της ανθρωπότητας. Πρέπει να ληφθούν μέτρα για τη μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ώστε τα μόνιμα μέλη να μην μπορούν να ασκούν ανεξέλεγκτα τη δύναμη βέτο τους για να εμποδίζουν την προστασία των αμάχων και να ενισχύουν τις γεωπολιτικές τους συμμαχίες. Οι κυβερνήσεις πρέπει επίσης να λάβουν ισχυρά νομοθετικά και ρυθμιστικά μέτρα για να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους και τις βλάβες που προκαλούν οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης και να χαλιναγωγήσουν τη Μεγάλη Τεχνολογία».