Explainer: Ποια είναι η Χαμάς και ποια η δράση της

Το Ισραήλ και η παλαιστινιακή σουνιτική παραστρατιωτική οργάνωση Χαμάς, βρίσκονται σε μία όλο και πιο κλιμακωμένη σύγκρουση, που μέσα σε λίγες ημέρες έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια χιλιάδων ανθρώπινων ζωών.

Κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, η Χαμάς ξεκίνησε μια άνευ προηγουμένου επίθεση εναντίον του Ισραήλ, παραβιάζοντας τμήματα του ισχυρά οχυρωμένου συνοριακού τείχους της σημιτικής χώρας και διεισδύοντας με τους μαχητές της, σε ισραηλινούς οικισμούς κατά μήκος των συνόρων της Γάζας.

Η ενέργεια αυτή ώθησε την ισραηλινή κυβέρνηση, δια στόματος του πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου, να εκδώσει μια δήλωση σχετικά με το ενδεχόμενο μιας “παρατεταμένης και δύσκολης σύγκρουσης που δε θα τελειώσει σύντομα”. Τα ισραηλινά αεροσκάφη διεξάγουν επί του παρόντος αμέτρητες αεροπορικές επιδρομές στη Λωρίδα της Γάζας, με αποτέλεσμα την καταστροφή ψηλών κτιρίων και κατοικημένων περιοχών που βρίσκονται μέσα χιλιάδες αθώες ψυχές.

Αλλά τι είναι η Χαμάς, η ένοπλη ομάδα που βρίσκεται στο επίκεντρο όλων αυτών των γεγονότων; Εδώ είναι όσα πρέπει να γνωρίζετε:

Τι είναι η Χαμάς;

Η Χαμάς, ακρωνύμιο για το “Ισλαμικό Κίνημα Αντίστασης”, αντλεί το όνομά της από την αραβική λέξη “ζήλος”.

Πολιτικά, η οργάνωση αυτή διατηρεί την εξουσία στη Λωρίδα της Γάζας, μια έκταση που εκτείνεται σε περίπου 365 τετραγωνικά χιλιόμετρα και κατοικείται από πάνω από δύο εκατομμύρια πολίτες. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η περιοχή αυτή τελεί υπό αποκλεισμό που επιβάλλει το Ισραήλ.

Η Χαμάς ανέλαβε τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας το 2007, μετά από μια σύντομη σύγκρουση με τις δυνάμεις της Φατάχ που ήταν πιστές στον πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς. Ο Μαχμούντ Αμπάς είναι ο ηγέτης και επικεφαλής της Παλαιστινιακής Αρχής και της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ).

Ίδρυση και στόχος της 

Η αφετηρία του κινήματος της Χαμάς μπορεί να εντοπιστεί στη Γάζα το 1987, όταν ιδρύθηκε από τον ιμάμη σεΐχη Αχμέντ Γιασίν και τον συνεργάτη του, Αμπντούλ Αζίζ αλ Ραντίσι. Η εξέλιξη αυτή σημειώθηκε λίγο μετά την έναρξη της πρώτης “Ιντιφάντα”, μιας παλαιστινιακής εξέγερσης κατά της παρουσίας του Ισραήλ στα παλαιστινιακά εδάφη.

Η Χαμάς εμφανίστηκε αρχικά ως παρακλάδι της “Μουσουλμανικής Αδελφότητας”, η οποία ξεκίνησε από την Αίγυπτο. Το κίνημα δημιούργησε στη συνέχεια έναν στρατιωτικό βραχίονα, γνωστό ως “οι Ταξιαρχίες  της Ιζ αλ-Ντιν αλ-Κασάμ”, με πρωταρχικό στόχο τη συμμετοχή σε ένοπλη αντίσταση κατά του Ισραήλ, και σκοπό την επίτευξη της απελευθέρωσης της ιστορικής Παλαιστίνης.

Επιπλέον, εκτός από τις στρατιωτικές δραστηριότητές της, η Χαμάς δημιούργησε επίσης προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας με σκοπό την παροχή βοήθειας και υποστήριξης σε Παλαιστίνιους που πλήττονται από την ισραηλινή κατοχή.

Video from Reuters showing a building being hit in Gaza pic.twitter.com/QL2rNY3141

— Faytuks News Δ (@Faytuks) October 7, 2023

Ποιες είναι οι αρχές της;

Σε αντίθεση με την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (στην οποία παρακλάδι αποτελεί η Φατάχ), η Χαμάς δεν αναγνωρίζει την κρατική οντότητα του Ισραήλ, αλλά υποστηρίζει την ιδέα ενός παλαιστινιακού κράτους εντός των συνόρων που υπήρχαν το 1967 (Πόλεμος των Έξι Ημερών).

Η Χαμάς αντιτίθεται σθεναρά στις ειρηνευτικές συμφωνίες του Όσλο, οι οποίες μεσολάβησαν μεταξύ του Ισραήλ και της ΟΑΠ στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Η οργάνωση δεσμεύεται επίσημα για την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους εντός των ορίων των εδαφών που υπήρχαν πριν από το 1967. Έχει επιδιώξει αυτόν τον στόχο μέσω μιας σειράς ενεργειών, συμπεριλαμβανομένων επιθέσεων κατά ισραηλινών στρατιωτών, εποίκων και αμάχων, τόσο στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη όσο και στο ίδιο το Ισραήλ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Χαμάς, είτε στο σύνολό της είτε η στρατιωτική της πτέρυγα σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, κατατάσσεται ως “τρομοκρατική” οργάνωση από το Ισραήλ, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση και πολλές ακόμα χώρες. Αυτό φυσικά οφείλετε στον τρόπο με τον οποίο δρα.

Ποιοι είναι οι σύμμαχοί της;

Η επιρροή της Χαμάς εκτείνεται πολύ πέρα από τη Γάζα. Μια από τις πιο αξιοσημείωτες διασυνδέσεις της είναι με τη Χεζμπολάχ, μια σιιτική τρομοκρατική ομάδα που εδρεύει στο Λίβανο. Και οι δύο οργανώσεις έχουν κοινό αντίπαλο το Ισραήλ και έχουν λάβει υποστήριξη από το Ιράν, έναν άλλο σημαντικό περιφερειακό παράγοντα. Το Ιράν έχει παράσχει οικονομική, στρατιωτική και πολιτική βοήθεια στη Χαμάς, ενισχύοντας τις δυνατότητές της στη Λωρίδα της Γάζας.

Η Συρία διαδραμάτισε επίσης σημαντικό ρόλο στο δίκτυο της Χαμάς για χρόνια, παρέχοντας μια βάση επιχειρήσεων και υποστήριξης. Ωστόσο, ο συριακός εμφύλιος πόλεμος οδήγησε σε σημαντική αλλαγή στις συμμαχίες της Χαμάς. Η Χαμάς αντιμετώπισε ένα δίλημμα, καθώς έπρεπε να επιλέξει πλευρά στη σύγκρουση, παίρνοντας τελικά αποστάσεις από τη συριακή κυβέρνηση για να μην αποξενωθεί με τα υπόλοιπα σουνιτικά αραβικά έθνη. Φιλική στάση υποβόσκει και από την Τουρκία. Επιπρόσθετα καλές σχέσεις διατηρεί και με την Ισλαμική Τζιχάντ.

From #IDF 🇮🇱 retaliatory strikes on Hezbollah hideouts in southern #Lebanon 🇱🇧 pic.twitter.com/q1kRaCRyF7

— Aleph א (@no_itsmyturn) October 10, 2023

Γιατί επιτέθηκε στο Ισραήλ τώρα; 

Ο εκπρόσωπος της Χαμάς, Κάλεντ Καντομί σε συνέντευξή του στο Al Jazeera, υποστήριξε ότι “η στρατιωτική επιχείρηση ήταν μια άμεση απάντηση στις ιστορικές αδικίες που υπέστησαν οι Παλαιστίνιοι επί πολλές δεκαετίες από την κρατική αυθαιρεσία του κράτους του Ισραήλ”.

Δήλωσε: “Στόχος μας είναι να παρακαλέσουμε τη διεθνή κοινότητα να παρέμβει και να σταματήσει τις συνεχιζόμενες θηριωδίες που διαπράττονται κατά του παλαιστινιακού λαού στη Γάζα, καθώς και την προστασία των ιερών μας τόπων, όπως το ιστορικό τέμενος Αλ Ακσά. Αυτοί είναι οι βασικοί λόγοι που πέτυχαν την έναρξη αυτής της σύγκρουσης”.

Επιπλέον, η Χαμάς απηύθυνε έκκληση σε άλλες ομάδες να συμμετάσχουν “στον αγώνα της”, τονίζοντας ότι οι επιθέσεις που ξεκίνησαν το Σάββατο σηματοδοτούν μόνο την αρχική φάση της εκστρατείας.

Αποτελούν στόχοι της και οι άμαχοι πολίτες;

Ο Οσάμα Χαμντάν, εκπρόσωπος της Χαμάς, τόνισε σε συνέντευξή του στο Al Jazeera, ότι πρόθεση της οργάνωσης δεν ήταν να στοχεύσει σε αμάχους, παρόλο που υπάρχουν βίντεο που αποδεικνύουν το αντίθετο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οργανώσεις δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της Διεθνούς Αμνηστίας, έχουν επισημάνει αρκετές περιπτώσεις όπου ισραηλινοί πολίτες υπέστησαν απώλειες ως αποτέλεσμα ενεργειών που αποδίδονται στη Χαμάς.

Ο Χαμντάν, ωστόσο, υποστήριξε ότι οι επιχειρήσεις τους στρέφονταν αποκλειστικά κατά ισραηλινών εποίκων που διαμένουν σε παράνομους οικισμούς κατά αυτούς (της Χαμάς δηλαδή), τους οποίους θεωρούν στόχους που πρέπει να καταρριφθούν.

Πώς κατάφερε αυτήν τη φορά να πετύχει τέτοιου μεγέθους χτύπημα στις Ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις; 

Η Χαμάς υποστήριξε ότι οι δυνάμεις της είχαν αιχμαλωτίσει αρκετούς Ισραηλινούς εντός του θύλακα, δημοσιεύοντας βίντεο που απεικονίζεται να σέρνουν τραυματισμένους στρατιώτες. Η οργάνωση ισχυρίστηκε ότι μεταξύ των αιχμαλώτων ήταν αξιωματούχοι ισραηλινοί στρατιωτικοί.

Αν και η αυθεντικότητα των βίντεο δεν μπορούσε να επιβεβαιωθεί άμεσα, το γεωγραφικό τους πλαίσιο ταίριαζε με τα χαρακτηριστικά της περιοχής. Η προοπτική απαγωγής Ισραηλινών ξύπνησε αναμνήσεις από την απαγωγή ενός στρατιώτη το 2006, ο οποίος είχε συλληφθεί από μαχητές που συνδέονταν με τη Χαμάς σε μια επιδρομή. Ο στρατιώτης παρέμεινε σε αιχμαλωσία της Χαμάς για πέντε χρόνια μέχρι που τελικά ανταλλάχθηκε με περισσότερους από 1.000 Παλαιστίνιους κρατούμενους που κρατούσε το Ισραήλ!

Επιπλέον, η Χαμάς φαίνεται να έκανε επίθεση με αλεξίπτωτα στο Ισραήλ ενώ ταυτόχρονα “μπλόκαραν” την επικοινωνία του ισραηλινού στρατού μέσω ραδιοκυμμάτων. Η επίθεση αυτή ξύπνησε μνήμες από ένα περιστατικό στα τέλη της δεκαετίας του 1980, όταν Παλαιστίνιοι μαχητές διείσδυσαν στο βόρειο Ισραήλ από το Λίβανο χρησιμοποιώντας ανεμόπτερα, με αποτέλεσμα το θάνατο έξι Ισραηλινών στρατιωτών.