Ευρωεκλογές: Η ακροδεξιά απλώνεται σαν μαύρο πέπλο

Η άνοδος της ακροδεξιάς, στην τελική ευθεία προς τις Ευρωεκλογές, έχει προκαλέσει παγκόσμια ανησυχία. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Guardian,  τα αγροτικά κινήματα χειραγωγούνται από ακροδεξιές πολιτικές δυνάμεις με τρόπους που παραπέμπουν σε σκοτεινές σελίδες της Ιστορίας, ενώ εντύπωση προκαλεί πως ένας στους έξι ευρωπαίους (το 17.1%) έχει ψηφίσει στις τελευταίες εκλογές στη χώρα του κόμματα που χαρακτηρίζονται ακροδεξιά σύμφωνα με παλιότερο δημοσίευμα της ισπανικής εφημερίδας “El pais”.

Παρατάξεις όπως το γερμανικό εθνικιστικό κόμμα «Εναλλακτική για την Γερμανία» (AfD), η Εθνική Συσπείρωση (Rassemblement National) της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία, το εθνικιστικό σουηδικό κόμμα «Σουηδοί Δημοκράτες» (Sverigedemokraterna), το Fidesz του ακροδεξιού Βίκτορ Ορμπάν στην Ουγγαρία, τα εθνικο-συντηρητικά «Αδέρφια της Ιταλίας» (FdI) της Τζόρτζια Μελόνι, το ακροδεξιό «Κόμμα για την Ελευθερία» (PVV), που επικράτησε προ μηνών στις γενικές εκλογές στην Ολλανδία, και άλλες ιδεολογικά συγκλίνουσες ομάδες σε όλη την Ευρώπη, εκμεταλλεύονται κυνικά τη δεινή κατάσταση των αγροτών και τις διαμαρτυρίες τους, χρησιμοποιώντας τες ως μέσο για να ανελιχθούν στο πολιτικό προσκήνιο.

Σύμφωνα με τον αρθρογράφο της Guardian, George Monbiot, ορισμένες από αυτές τις πολιτικές ομάδες διατείνονται ότι «οι αγρότες ενσαρκώνουν την ψυχή του έθνους, αλλά ξεριζώνονται από παγκοσμιοποιητικές δυνάμεις, οι οποίες επιδιώκουν να τους αντικαταστήσουν με μετανάστες». Όπως εξηγεί ο ίδιος, η αναζωπύρωση της ακροδεξιάς στην Ευρώπη τροφοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από αυτό που παλαιότερα ονομαζόταν «αγροτικός λαϊκισμός».

Τα ακροδεξιά ευρωπαϊκά κόμματα δεν απευθύνονται, ούτε ψηφίζονται από τον στερεοτυπικό ακροδεξιό: λευκό άνδρα, χαμηλής μόρφωσης, μιας κάποιας ηλικίας.  Εχει διευρυνθεί το ακροατήριο τους. Σε παρά πολλές ευρωπαϊκές χώρες η δεξαμενή της ακροδεξιάς ψήφου, περιλαμβάνει όλο και περισσότερους νέους, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην Ελλάδα, όπου να θυμίσουμε πως πριν περίπου έναν μήνα, ομάδα ατόμων ηλικίας 16-18, επιτέθηκε σε LGTBQ άτομο, η εγκληματική οργάνωση Χ.Α. συνεχάρει τους δράστες.

Στις ελληνικές εκλογές του 2023, σύμφωνα με την εταιρία Pulse, το 12,6% των ψηφοφόρων ηλικίας 17-24, προτίμησαν ακροδεξιά κόμματα (Σπαρτιάτες, Νίκη, Ελληνική Λύση) ενώ στις ηλικίες 25-34, το 17,5% ψήφισαν τα ίδια ακροδεξιά κόμματα τα οποία κατάφεραν να μπούν στην βουλή και να “κερδίσουν” την έδρα τους.

Οι ηλικιακές αυτές ομάδες, δεν είναι εξ ορισμού και εκ πεποιθήσεως ρατσιστές και ξενοφοβικοί, όμως, πιστεύουν, εύκολα την ατζέντα την οποία λανσάρουν ταλαντούχοι ακροδεξιοί λαϊκιστές, που όλο και συχνότερα μιλούν στη γλώσσα τους, ενώ χρησιμοποιούν στοχευμένα τα σύγχρονα εργαλεία επικοινωνίας στα social media (βλ. Tik-Tok). Πλέον, υπάρχουν αρκετοί παράγοντες, επιρροής της ακροδεξιάς στις νέες γενιές, όπως υπογραμμίζουν αναλυτές και επιστήμονες.

Πώς όμως προκύπτει η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη;

Ο πολιτικός επιστήμονας, Αντώνης Γαλανόπουλος σχολιάζει πως μια πολιτική εξέλιξη, εν προκειμένω η άνοδος της Ακροδεξιάς, δεν συμβαίνει κάπου αλλού, μακριά μας εμάς. Δεν είναι ανεξάρτητη από την κοινωνία, η οποία απλώς μετά τη βιώνει.

“Ένα ερώτημα είναι αν η ελληνική κοινωνία βιώνει συνολικά μια βαθιά συντηρητικοποίηση. Ακόμα, τείνω να αμφισβητώ αυτή τη θέση. Υπάρχουν ισχυρές συντηρητικές και ισχυρές προοδευτικές τάσεις, σε συγκεκριμένες συγκυρίες κάποιες από αυτές εκφράζονται πιο έντονα ή πιο ανοικτά. Το υπόβαθρο της συντήρησης υπάρχει στην Ελλάδα και το γνωρίζουμε, με ιστορικές και πολιτιστικές διαστάσεις.

Τα ακροδεξιά κόμματα στην Ελλάδα έχουν βρει τρόπους έκφρασης και μέσα για να πετύχουν μια σημαντική εκλογική εκπροσώπηση. Γνωρίζουμε για ένα μέρος των ψηφοφόρων και των στελεχών της Χρυσής Αυγής που κατευθύνθηκαν σε συγκεκριμένο κόμμα, για συγκεκριμένα κανάλια εκκλησιαστικής στήριξης σε άλλο κόμμα, για τις κομματικές μεταλλάξεις ενός συνεκτικού ακροδεξιού ακροατηρίου με υπερεκπροσώπηση ίσως στην περιοχή της Βόρειας Ελλάδας. Βλέπουμε και τις εκλογικές απώλειες του κυβερνώντος κόμματος που κατευθύνονται σε μεγάλο βαθμό προς τα δεξιά της Νέας Δημοκρατίας. Όπως κάποια στιγμή συσπειρώνεις την ευρύτερη δεξιά, έτσι μετά μπορεί οι δυσαρεστημένοι να πάνε δεξιότερα.

Σημαντικοί κρίκοι στην αλυσίδα της ακροδεξιάς εκλογικής επιρροής τα τελευταία 6-7 χρόνια είναι για εμένα η Συμφωνία των Πρεσπών, τα ζητήματα φύλου, σεξουαλικότητας και το δικαίωμα στην άμβλωση και η αβάσιμη συζήτηση για την τυρρανία της πολιτικής ορθότητας και την woke κουλτούρα. Δεν έχουν όλα τα ζητήματα την ίδια σημασία αλλά συμβάλλουν προς την ίδια κατεύθυνση. Όλα αυτά ευνοούν την αποδοχή και τη διάχυση ενός κοινότοπου ακροδεξιού λόγου. Καθοριστική ήταν η ευθύνη της κυβέρνησης από το 2019 κι έπειτα και των ΜΜΕ για την κανονικοποίηση μιας ατζέντας, ειδικά στα λεγόμενα εθνικά ζητήματα και το μεταναστευτικό, που πλέον θεωρείται περίπου ως δεδομένη. Στρώνοντας το έδαφος, η ακροδεξιά πάτησε σε αυτή τη βάση και άρχισε να επεκτείνεται σε νέα πεδία. Και τώρα δρέπει τους καρπούς είτε της δουλειάς της ειτε της απογοήτευσης που προκαλεί σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες η κυβέρνηση.”

Συμπληρώνει, πως η ακροδεξιά διεθνώς είναι πλέον ιδιαίτερα ευέλικτη και καθόλου μονολιθική  ή όπως την έχουμε στο μυαλό μας από τις παραδοσιακές, εν πολλοίς στερεοτυπικές, αναλύσεις μας.

“Στις ηγεσίες –τυπικές ή όχι- των ακροδεξιών κομμάτων, στη κεντρική και δυτική Ευρώπη ιδίως, βρίσκονται γυναίκες, όπως η Le Pen και η Meloni, νέοι, όπως ο 28χρονος Jordan Bardella επικεφαλής της Γαλλικής ακροδεξίας στις ευρωεκλογές, ομοφυλόφιλες γυναίκες, όπως η Alice Weidel.

Δεν πιστεύω ότι έχουμε να κάνουμε με μια εργαλειοποίηση αυτών των χαρακτηριστικών. Είναι περισσότερο μια οργανική ενσωμάτωση πλατύτερων στρωμάτων πληθυσμού και μια ρήξη με τη στερεοτυπική αντίληψη ότι την ακροδεξιά τη ψηφίζουν μόνο λευκοί, ηλικιωμένοι, άντρες. Ο πυρήνας ενδεχομένως παραμένει αυτός, ανάλογα και τη χώρα που εξετάζουμε, αλλά γίνεται συστηματική προσπάθεια για τη διεύρυνση του εκλογικού ακροατηρίου που όπως φαίνεται ορισμένες φορές είναι και πετυχημένη.”

Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις τα ακροδεξιά κόμματα θα είναι τρίτα στις Ευρωεκλογές.

“Αυτή τη στιγμή υπάρχουν δυο μεγάλες ομάδες ακροδεξιών κομμάτων, το ID (Identity & Democracy) και το ECR (European Conservatives & Reformists). Βασική φιγούρα της πρώτης ευρωομάδας είναι η Λε Πεν, και στα μέλη της συγκαταλέγονται άλλα γνωστά ακροδεξιά κόμαμτα όπως το FPO στην Αυστρία, το AfD στη Γερμανία και η Λέγκα στην Ιταλία. Βασική μορφή της δεύτερης ευρωομάδας είναι η Georgia Meloni, πρωθυπουργός της Ιταλίας. Σε αυτή την ομάδα ανήκει μεταξύ άλλων και η Ελληνική Λύση του Βελόπουλου.

Κι οι δυο αυτές ευρωομάδες  αναμένεται να σημειώσουν άνοδο στις προσεχείς ευρωκλογές, με το ID να φαίνεται πως έχει περισσότερες πιθανότητες να βρεθεί στην Τρίτη θέση, πάνω από την ομάδα των φιλελεύθερων. Πρόκειται για νοητική άσκηση απλώς για να κατανοήσουμε τις εξελίξεις, και όχι για ρεαλιστικό σενάριο, αλλά αν αυτές οι δυο ομάδες μπορούσαν να συνεργαστούν και συγκροτούσαν μια ενιαία ακροδεξιά, τότε δημοσκοπικά φαίνεται θα μπορούσαν να κοντράρουν στα ίσα τις δυο μεγάλες ευρωομάδες.”

Αν η ακροδεξιά καταφέρει να κερδίσει περισσότερες έδρες στις ευρωεκλογές, η επιρροή στους ευρωπαϊκούς θεσμούς θα μείνει σχετικά περιορισμένη λόγω και του κατακερματισμού των δυνάμεων.

“Σε κάθε περίπτωση, όμως, αναμένουμε να δούμε πως θα επηρεάσει τη συγκρότηση των αναγκαίων συμμαχιών για τη λειτουργία των οργάνων του κοινοβουλίου και συνολικά της Ένωσης.

Πέραν αυτού, η βασική επίδραση για εμένα είναι η επιρροή συνολικά στο πολιτικό σύστημα και η επιρροή στον δημόσιο λόγο. Ακόμα και μικρά βήμα και μικρές νίκες σταθεροποιούν την ακροδεξιά, τη νομιμοποιούν όλο και περισσότερο, την καθιστούν  σταδιακά έναν μεινστριμ παίκτη στο πολιτικό σύστημα. Οι αποτυχημένοι τρόποι αντιμετώπισης που συνήθως υιοθετούν τα παραδοσιακά κόμματα συμβάλλουν ακόμη περισσότερο στη νομιμοποίηση της ατζέντας της ακροδεξιάς. Ως αποτέλεσμα, το κέντρο του πολιτικού συστήματος μετακινείται συνεχώς προς τα δεξιά, με ευθύνη και των παραδοσιακών κομμάτων της κεντροδεξιάς και κεντροαριστεράς.

Ένας λόγος συντηρητικός, ακροδεξιός, ομοφοβικός, εθνικιστικός, ρατσιστικός κανονικοποιείται, με τη σειρά του, ολοένα και περισσότερο στη δημόσια σφαίρα, στα τηλεοπτικά παράθυρα, στα social media.

Επομένως οι βασικές επιδράσεις για τις οποίες μπορούμε να συζητήσουμε τώρα, πριν δούμε τα αποτελέσματα, είναι η εμπέδωση της ακροδεξιάς ατζέντας και η μετατόπιση του τοπίου συνεχώς όλο και πιο δεξιά, με συνενοχή των παραδοσιακών κομμάτων και η κανονικοποίηση του ακροδεξιού λόγου γύρω μας. Για τα υπόλοιπα θα χρειαστεί να επανέλθουμε.”