Ποια είναι τα όρια της ελευθερίας της έκφρασης;

Το τελευταίο διάστημα αυξάνονται τα περιστατικά δημόσιας καύσης ή καταστροφής του Κορανίου τόσο στη Σουηδία όσο και στη Δανία. Την περασμένη Δευτέρα, για παράδειγμα, δύο Ιρακικοί ακτιβιστές προχώρησαν σε βεβήλωση του ιερού ισλαμικού βιβλίου στη Σουηδία. Οι εντάσεις μεταξύ αυτών των δύο χωρών με μουσουλμανικές χώρες δεν σταματούν, ενώ προβλήματα δημιουργούνται κάθε τόσο και στο εσωτερικό των δύο βορειοευρωπαϊκών χωρών. Ο Σουηδός πρωθυπουργός Ουλφ Κρίστερσον σε ανάρτησή του στο Instagram έκανε λόγο για την πιο «τεταμένη περίοδο για την ασφάλεια» στη χώρα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Σύμφωνα με τον Τομπίας Έτσολντ, ερευνητή στο κρατικό Νορβηγικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων, στις συγκεκριμένες χώρες της βόρειας Ευρώπης υπάρχει μια «παράδοση» επικριτικής ή ακόμη και περιφρονητικής στάσης απέναντι σε άλλες θρησκείες και ειδικότερα απέναντι στο Ισλάμ. Αντίστοιχες ενέργειες είχαν καταγραφεί και πέρυσι από ακροδεξιούς και λαϊκιστικούς κύκλους.

Η Σουηδία έλαβε το πράσινο φως της Τουρκίας για την ένταξή της στο ΝΑΤΟ μόλις τον Ιούλιο. Η Άγκυρα συνέδεσε την έγκρισή της κυρίως με το αίτημά προς τη σουηδική κυβέρνηση για σκληρότερη γραμμή έναντι του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ), καταγγέλλοντας ταυτόχρονα την καύση του Κορανίου. Στο μεταξύ εκκρεμεί η τελική έγκριση του τουρκικού κοινοβουλίου για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Για τον Έτσολντ η στάση αναμονής που τηρεί η Τουρκία συνδέεται με τα συνεχιζόμενα περιστατικά καύσης του Κορανίου.

Περί ελευθερίας έκφρασης

Όπως εξηγεί ο Τομπίας Έτσολντ τόσο η Σουηδία όσο και η Δανία έχουν μια διευρυμένη πρόσληψη της συνταγματικής έννοιας της ελευθερίας της έκφρασης. Εξ ου και αντίστοιχες ενέργειες απαντώνται συχνά. Σε άλλες χώρες ισχύουν πιο περιοριστικές διατάξεις για την ελευθερία της έκφρασης, με αποτέλεσμα ενέργειες όπως το κάψιμο του Κορανίου να θεωρούνται υποκίνηση σε μίσος.

Από την άλλη πλευρά το Σουηδικό Σύνταγμα ορίζει ρητά ότι η ελευθερία της έκφρασης επιτρέπει την άσκηση κριτικής σε άλλες θρησκείες. Επιπλέον κανένα σουηδικό δικαστήριο δεν έχει αποφανθεί ότι το κάψιμο του Κορανίου ή οποιουδήποτε άλλου ιερού βιβλίου αποτελεί υποκίνηση σε μίσος. Γνωστή είναι επίσης και η υπόθεση των γελοιογραφιών του Μωάμεθ από την εφημερίδα Jyllands-Posten της Δανίας το 2005, η οποία οδήγησε σε βίαιες διαμαρτυρίες μουσουλμάνων σε όλο τον κόσμο στις αρχές του 2006.

Αντιδράσεις σε μουσουλμανικές χώρες

Από εκεί και πέρα οι συνέπειες της καύσης του Κορανίου στη Δανία και τη Σουηδία είναι λίγο-πολύ γνωστές: πολιτική και διπλωματική αναταραχή καθώς και διαδηλώσεις σε μουσουλμανικές κυρίως χώρες. Πρόσφατα, στα μέσα Ιουλίου, το Ιράκ απέλασε την Πρέσβη της Σουηδίας, ενώ νωρίτερα διαδηλωτές είχαν εισβάλει στο κτίριο της σουηδικής πρεσβείας βάζοντας φωτιά. Και το Ιράν ανακοίνωσε ότι προς το παρόν δεν θα δεχθεί στη χώρα νέο πρέσβη από τη Σουηδία. Η Σαουδική Αραβία επέδωσε σχετική διπλωματική, ρηματική διακοίνωση διαμαρτυρίας. Αντίστοιχα και η Τουρκία φέρεται να έχει καλέσει εκ νέου τις δύο χώρες να λάβουν μέτρα κατά των περιστατικών καύσης του Κορανίου.

Την ίδια ώρα ο φόβος αντιποίνων και τρομοκρατικών ενεργειών τόσο στη Σουηδία όσο και στη Δανία έχει αυξηθεί, με τις δύο χώρες να αυξάνουν τα επίπεδα συναγερμού. Ταυτόχρονα αμφότερες, Στοκχόλμη και Κοπεγχάγη, έχουν επισημάνει ότι οι ενέργειες αυτές προήλθαν από ιδιώτες και όχι από κρατικούς φορείς, καταδικάζοντας την καύση του Κορανίου αλλά υπογραμμίζοντας παράλληλα το δικαίωμα ελευθερίας της έκφρασης.

Σύμφωνα με διεθνή πρακτορεία πάντως, και οι δύο χώρες φαίνεται ότι εξετάζουν τη λήψη μέτρων για την απαγόρευση συγκεντρώσεων που σχετίζονται με το κάψιμο του Κορανίου, όπως την ενίσχυση των δυνατοτήτων παρέμβασης της αστυνομίας σε αντίστοιχες περιπτώσεις ή ακόμη την εισαγωγή ελέγχων ασφαλείας στο εσωτερικό τους ή ακόμη ελέγχων στα σύνορά τους.

ΠΗΓΗ: DW /  Δήμητρα Κυρανούδη