Πόσες είναι οι γυναίκες πολιτικοί που έχουν ηγετικό ρόλο στην Ευρώπη;

Από τις απαρχές της συγκρότησης κοινωνιών, ο πολιτικός στίβος θεωρούταν “ανδρικό σπορ”. Αυτό δεν είναι κάτι που προξενεί εντύπωση αφού το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι δεν ήταν το μόνο δικαίωμα που δεν κατείχαν οι γυναίκες ιστορικά. Εμείς όμως, σήμερα, θα εστιάσουμε σε αυτό.

Το δικαίωμα των γυναικών στην ψήφο ήρθε μέσω αγώνα των γυναικών οι οποίες οργανώθηκαν και ομαδοποιήθηκαν διεθνώς ζητώντας το- για το σήμερα- αυτονόητο: η καθολική ψηφοφορία, να είναι καθολική ψηφοφορία!

Παρότι, λοιπόν, υπήρχε καθολική ψηφοφορία για τους άνδρες- μάλιστα η πρώτη πραγματική και κατ’ ουσίαν παγίωση του δικαιώματος αυτού στην Ευρώπη ήρθε με το Ελληνικό Σύνταγμα του 1844- οι γυναίκες δεν είχαν αυτό το δικαίωμα μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα. Αντιθέτως, εξαπλώθηκε ακόμη παραπάνω μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αρκετά χρόνια αργότερα. Και φυσικά, τα κριτήρια με τα οποία ξεκίνησε η άσκηση του δικαιώματος αυτού ήταν σε κάποιες περιπτώσεις πιο περιοριστικά από τα αντίστοιχα των ανδρών.

Έτσι, θα λέγαμε ότι κατά μια έννοια, από το 1930 και μετά, μιλάμε πια για μια πιο εκτεταμένη καθολική ψηφοφορία. Στον ευρωπαϊκό χώρο, οι τελευταίες χώρες που έδωσαν δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες ήταν η Ελλάδα (1952),η Ελβετία (1971), η Πορτογαλία (1974) και το Λιχτενστάιν (1984) ενώ στις σημαντικές καθυστερήσεις θα σημειώναμε την Γαλλία, που παρότι ήταν από τις πρώτες χώρες που μίλησαν για κάτι τέτοιο, πραγματοποίησαν το όραμα μόλις το 1944 καθώς και την Ιταλία το 1946).

Στο σήμερα, η Ευρώπη θεωρείται μια ήπειρος μια μια βαριά πολιτιστική κληρονομιά. Αναγέννηση, διαφωτισμός, ελευθερία του ατόμου, ανθρώπινα δικαιώματα, ανεξιθρησκία. Η γηραιά ήπειρος είναι ακρογωνιαίος λίθος αυτού που αποκαλούμε σήμερα δυτικό πολιτισμό. Πρόοδος, ανάπτυξη, διακίνηση ιδεών.

Παρόλα αυτά, διαπιστώσαμε παραπάνω πως ευρωπαϊκές χώρες με βαριά σημασία, χώρες των Big Five, όπως λέμε, άργησαν πολύ να αποδώσουν ένα βασικό δικαίωμα στις γυναίκες, αυτό του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι.

Και τώρα, στο 2024; Ποιες χώρες έχουν γυναίκες ως αρχηγούς του κράτους;

Οι γυναίκες ηγέτες της Ευρώπης

Είναι γεγονός ότι σκανδιναβικές και βαλτικές χώρες έχουν ιστορικά ηγηθεί στην ένταξη των γυναικών στην πολιτική. Η παρουσία των γυναικών σε κορυφαίες θέσεις αυξάνεται επίσης όλο στα Βαλκάνια.

Υπήρξαν γυναίκες στην ιστορία της Ευρώπης που έγιναν είτε πρωθυπουργοί είτε αρχηγοί κράτους. Μόνο 15 χώρες στην Ευρώπη δεν είχαν ποτέ έως τώρα εκλεγμένη γυναίκα ηγέτη, είτε ως πρωθυπουργό είτε ως αρχηγό κράτους και είναι οι εξής: Αλβανία, Ανδόρα, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Λευκορωσία, Κύπρος, Τσεχία, Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Μονακό, Μαυροβούνιο, Ολλανδία, Ρωσία, Ισπανία και Βατικανό.

Τέσσερις από τις χώρες αυτές (Κύπρος, Τσεχία, Ολλανδία και Ισπανία) είναι χώρες – μέλη της ΕΕ.

Ωστόσο, πηγαίνοντας στο σήμερα, οι περισσότεροι ηγέτες παραμένουν άνδρες. Συγκεκριμένα, από τις 50 χώρες, μόνο 12 είναι αυτές που έχουν γυναίκα πρωθυπουργό ή αρχηγό κράτους αυτή τη στιγμή. Στην εξίσωση αυτή, δε συμπεριλαμβάνονται οι χώρες με μοναρχία αυτή τη στιγμή.

Στην ΕΕ συγκεκριμένα, υπάρχουν μόνο επτά γυναίκες ηγέτες. Βέβαια, αξίζει να σημειωθεί τρεις από τις κορυφαίες θέσεις της Ένωσης καταλαμβάνονται από γυναίκες: η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μετσόλα και η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Κριστίν Λαγκάρντ.

Οι χώρες με γυναίκες ηγέτες στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή είναι:

1. Ισλανδία (Χάλλα Τομασντότιρ-πρόεδρος)
2. Δανία (Μέττε Φρεντέρικσεν-πρωθυπουργός)
3. Λετονία (Εβίκα Σιλίνια-πρωθυπουργός)
4. Λιθουανία (Ινγκρίντα Σιμονίτε-πρωθυπουργός)
5. Μολδαβία (Μάια Σάντου-πρόεδρος)
6. Ελβετία (Βιόλα Άμχερτ-πρόεδρος)
7. Ιταλία (Τζόρτζια Μελόνι-πρωθυπουργός)
8. Σλοβενία (Νατάσα Πιρτς Μουσάρ-πρόεδρος)
9. Βοσνία και Ερζεγοβίνη (Μποριάνα Κρίστο-πρόεδρος του Συμβουλίου Υπουργών της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης)
10. Κόσοβο (Βιόσα Οσμάνι-πρόεδρος)
11. Βόρεια Μακεδονία (Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα-πρόεδρος)
12. Ελλάδα (Κατερίνα Σακελλαροπούλου-πρόεδρος)

Αυτό που μπορούμε να αντιληφθούμε, βέβαια, βλέποντας και την Ελλάδα μέσα σε αυτές τις χώρες, είναι ότι αυτό δε σημαίνει πάντα ότι την πραγματική εξουσία την έχουν όντως οι γυναίκες. Δηλαδή, η θέση του προέδρου της Δημοκρατίας στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται συχνά ως “διακοσμητική”, αφού τις αποφάσεις λαμβάνει στην ουσία Πρωθυπουργός και κυβέρνηση.

Το κοινό εκπαιδευτικό υπόβαθρο

Φαίνεται πως οι γυναίκες πολίτικοί έχουν ένα κοινό εκπαιδευτικό υπόβαθρο. Δηλαδή, οι περισσότερες από αυτές τις γυναίκες έχουν σπουδάσει νομική ή έχουν εργαστεί στον νομικό τομέα.

Η Πρόεδρος της Σλοβενίας, Νατάσα Πιρτς Μουσάρ, είναι δικηγόρος και έχει εκπροσωπήσει τη Μελάνια Τραμπ σε νομικές υποθέσεις σχετικά με τη χρήση της εικόνας της σε προϊόντα όπως κέικ, παπούτσια και εσώρουχα.

Η Πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας, Γκορντάνα Σιλιάνοβσκα-Ντάβκοβα, είναι καθηγήτρια νομικής, η Πρόεδρος του Κοσόβου, Βιόσα Οσμάνι, είναι νομικός ακαδημαϊκός και η Πρόεδρος της Ελλάδας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, είναι δικαστής. Η Πρωθυπουργός της Βοσνίας, Μπορτζάνα Κρίστο, επίσης έχει πτυχίο νομικής και η Πρωθυπουργός της Λετονίας, Εβίκα Σιλίνα, εργάστηκε ως δικηγόρος.

Οι μόνες χωρίς νομικό υπόβαθρο είναι η Μάτε Φρέντερικσεν από τη Δανία, η Τζόρτζια Μελόνι από την Ιταλία και η Ινγκρίντα Σιμονίτε από τη Λιθουανία.

Ωστόσο, όλες τους έχουν ολοκληρώσει ανώτερες σπουδές, εκτός από την Τζόρτζια Μελόνι.

Η περίπτωση της Σάνα Μάριν

Όταν, λοιπόν, οι γυναίκες λαμβάνουν ηγετικές θέσεις, η συζήτηση που ανοίγει γύρω από αυτό είναι μεγάλη. Χαρακτηριστικό, το παράδειγμα της Πρωθυπουργού της Φινλανδίας, Σάνα Μάριν.

Η Μάριν υπηρέτησε ως πρωθυπουργός της χώρας από το 2019 έως το 2023. Ήταν ηγέτιδα του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος από το 2020 μέχρι το 2023, μέλος του Κοινοβουλίου της Φινλανδίας από το 2015 έως το 2023 και υπουργός Μεταφορών και Τηλεπικοινωνιών από τις 6 Ιουνίου 2019 έως τις 10 Δεκεμβρίου 2019. Η Μάριν έγινε σε ηλικία 34 ετών η νεότερη ηγέτης κράτους στον κόσμο και η νεότερη πρωθυπουργός στην πολιτική ιστορία της χώρας της. Είναι επίσης η τρίτη γυναίκα που ηγείται της κυβέρνησης στη Φινλανδία (μετά τις Ανέλι Γιαατενμάκι και Μάρι Κιβινιέμι, οι οποίες και οι δυο ήταν μέλη του Κεντρώου Κόμματος).

Η πρώην πρωθυπουργός της Φινλανδίας παραιτήθηκε, μετά από βίντεο με τον… σέξι χορό της. Άνοιξε μια μεγάλη κουβέντα καθώς τα βίντεο που διέρρευσαν από ένα ιδιωτικό πάρτι με φίλους χαρακτηρίστηκαν προκλητικά για μια πολιτικό. Ακόμη, κατηγορήθηκε ότι έκανε χρήση ναρκωτικών ουσιών, κάτι που διέψευσε με τεστ στο οποίο υποβλήθηκε.

Κατά τη θητεία της δέχτηκε σεξιστικές επιθέσεις για το φύλο και την ηλικία της, ενώ γυναίκες σε όλο τον κόσμο στάθηκαν στο πλευρό της χορεύοντας στα social media με το hashtag #ImWithSanna.

Ακόμη, ο χωρισμός της αποτέλεσε σημείο συζήτησης αφού οι φήμες μιλούσαν για απιστία.

Παρότι στο βιογραφικό της καρπώνεται επιτυχίες όπως τον χειρισμό της στην πανδημία της Covid-19 και τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία αλλά και το ρόλο που διαδραμάτισε στην ενταξιακή πορεία της χώρας της στο ΝΑΤΟ, η Μάριν συζητήθηκε περισσότερο για τον χορό και τον γάμο της. Η Μάριν κατά τη θητεία της συνέχισε να ζει ως μια γυναίκα στην δεκαετία των 30 της και έδειξε πως μια γυναίκα μπορεί να ηγηθεί ενός κράτους χωρίς να υιοθετεί το στερεοτυπικό lifestyle μιας καθωσπρέπει Πρωθυπουργού.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την εκπροσώπηση των γυναικών στην πολιτική

Το φετινό παγκόσμιο θέμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Εμπνεύστε τη Συμμετοχή» με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου τόνισε ότι η συμμετοχή των γυναικών στην κοινωνία είναι ουσιαστικής σημασίας. Η Ευρώπη λαμβάνει μέτρα για την επίτευξη της ισότητας των φύλων, όπως η εφαρμογή της μισθολογικής διαφάνειας, η αύξηση της εκπροσώπησης των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια των επιχειρήσεων και η προσπάθεια για την απαλλαγή από τη βία. Ωστόσο, ο δρόμος προς την πλήρη ισότητα είναι ακόμα μακρύς.

Οι γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται στην πολιτική.

Τα ευρήματα που δημοσιεύθηκαν στις 8 Μαρτίου έδειξαν ότι μέχρι τότε:

• μόνο 6 χώρες της ΕΕ έχουν πετύχει ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων άνω του 40 % στα μέλη του κοινοβουλίου τους
• μόνο 5 χώρες της ΕΕ έχουν γυναίκες αρχηγούς κρατών
• τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προσεγγίζουν την ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων με 40 % γυναίκες και 60 % άνδρες

Με τον σημερινό αργό ρυθμό αλλαγών, το ποσοστό των γυναικών σε διευθυντικές θέσεις εργασίας θα ανέλθει μόλις σε 30 % έως το 2050. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Επιτροπή συνεργάζεται με τις χώρες της ΕΕ για την αύξηση του αριθμού των γυναικών σε θέσεις λήψης αποφάσεων. “Καλούμε όλους να καταβάλουν περισσότερες προσπάθειες για την προώθηση της συμμετοχής των γυναικών στην πολιτική. Αναγνωρίζουμε επίσης τον θαρραλέο ακτιβισμό των Ευρωπαίων σουφραζετών που αγωνίστηκαν για το δικαίωμα του εκλέγειν καθώς και όλων των γυναικών που συνέβαλαν σε μια πιο δίκαιη και πιο ισότιμη κοινωνία. Στις φετινές εκλογές ενθαρρύνουμε όλες τις γυναίκες να ψηφίσουν, να διεκδικήσουν τον χώρο τους στην κοινωνία και να αισθάνονται ότι έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην πολιτική ζωή” αναφέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην επίσημη σελίδα της.

Η έκθεση που δημοσιεύθηκε ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας της γυναίκας, κατέγραψε την πρόοδο που έχει συντελεστεί όσον αφορά την ισότητα των φύλων στην ΕΕ. Κατά την τελευταία τετραετία, μια σειρά από γεγονότα που αποτελούν ορόσημο έχουν προωθήσει την ισότητα των φύλων στην ΕΕ:

• η οδηγία για τη διαφάνεια των αμοιβών ενισχύει την αρχή της ίσης αμοιβής
• τα νέα δικαιώματα για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για γονείς και φροντιστές
• η ευρωπαϊκή στρατηγική για τη φροντίδα με σκοπό τη διασφάλιση ποιοτικών, οικονομικά προσιτών και προσβάσιμων υπηρεσιών φροντίδας
• η έκδοση της οδηγίας για την ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων στα εταιρικά συμβούλια
• η προσχώρηση της ΕΕ στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας
• η δημιουργία δικτύου της ΕΕ για την πρόληψη της έμφυλης βίας και της ενδοοικογενειακής βίας.