Στην Τουρκία ανακαλύφθηκαν επιχρωματισμένα γλυπτά του συμπλέγματος της Σκύλλας

Αθήνα, 26/9/2024. Ένα σύνολο γλυπτών που ανήκουν στα γλυπτά του συμπλέγματος της Σκύλλας αποκαλύφθηκαν στη Λαοδίκεια της επαρχίας Ντενιζλί (Denizli), μια πόλη διάσημη για τα αρχαία μνημεία της στο δυτικό τμήμα της Ανατολίας στην Τουρκία. Αυτά τα γλυπτά, που αναδεικνύουν το μπαρόκ ύφος της ελληνιστικής περιόδου, ξεχωρίζουν χάρη στα καλοδιατηρημένα αρχικά τους χρώματα και στην υψηλή καλλιτεχνική τους αξία. Οι ανασκαφές στη Λαοδίκεια αποτελούν μέρος του προγράμματος «Κληρονομιά για το μέλλον» (Legacy for the future) που ξεκίνησε το τουρκικό Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού και το οποίο αποσκοπεί στη διατήρηση της αρχαιολογικής κληρονομιάς της Ανατολίας και τη μεταβίβασή της στις μελλοντικές γενιές.

Εξαιρετικά γλυπτά που διατηρούν το αρχικό τους χρώμα

Οι Τούρκοι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν το σύμπλεγμα γλυπτών της Σκύλλας κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης του κτιρίου της σκηνής του Δυτικού Θεάτρου στη Λαοδίκεια, το οποίο περιλαμβάνεται στον Προσωρινό Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Η ομάδα γλυπτών περιλαμβάνει το κεφάλι και το χέρι του ανθρωποφάγου τέρατος που είναι γνωστό με το όνομα Σκύλλα, όπως επίσης το σώμα του Οδυσσέα, δύο τμήματα του άνω μέρους του σώματος των συντρόφων του που δέχθηκαν επίθεση και θανατώθηκαν από άγρια σκυλιά τα οποία παρατάσσονται γύρω από τη βουβωνική χώρα της Σκύλλας, καθώς και την πλώρη του πλοίου του Οδυσσέα. 

Τα γλυπτά αυτά δημιουργήθηκαν στις αρχές του 2ου αιώνα π.Χ. από τους γλύπτες Αθηνόδωρο, Αγήσανδρο και Πολύδωρο της Ρόδου. Το μοναδικό άλλο γνωστό αντίγραφο αυτών των γλυπτών από την πρώιμη αυτοκρατορική ρωμαϊκή περίοδο (στη θερινή βίλα του αυτοκράτορα Τιβέριου, 14-37 μ.Χ.) ανακαλύφθηκε μπροστά από μια σπηλιά στη Σπερλόγκα της Ιταλίας το 1957. Η ομάδα των γλυπτών της Σκύλλας της Λαοδίκειας, που χρονολογείται στην περίοδο του αυτοκράτορα Αυγούστου (27 π.Χ. – 14 μ.Χ.), είναι το παλαιότερο γνωστό σύνολο γλυπτών του είδους τους που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα. Ξεχωρίζουν επίσης για την πρωτοτυπία τους λόγω των άθικτων αρχικών τους χρωμάτων, καθώς και για την τεχνοτροπία, την αισθητική και την καλλιτεχνική τους ποιότητα. Για παράδειγμα, η μπαρόκ δεξιοτεχνία στην απόδοση του κεφαλιού της Σκύλλας, το χρώμα στο κουπί που κρατάει η Σκύλλα και η ρεαλιστική έκφραση πόνου στο πρόσωπο της μορφής που δέχεται επίθεση από τα άγρια σκυλιά γύρω από το τέρας αποτελούν ενδείξεις υψηλής και απαράμιλλης καλλιτεχνικότητας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η ομάδα γλυπτών πιθανότατα εκτίθετο στον δεύτερο όροφο του κτιρίου της σκηνής του Δυτικού Θεάτρου κατά την αρχαιότητα, γεγονός που συνέβαλε στη διατήρηση του χρώματος. Επιπλέον, είναι γνωστό ότι ορισμένες ημέρες του έτους, ένας ραψωδός διάβαζε αποσπάσματα από την Οδύσσεια στο κοινό του θεάτρου, ενώ η συγκεκριμένη ομάδα γλυπτών βρισκόταν επί σκηνής. Ορισμένα από τα γλυπτά παρέμειναν άθικτα, ενώ άλλα έσπασαν και πετάχτηκαν στον χώρο κάτω από τα παρασκήνια κατά την περίοδο της μετάβασης από τον παγανισμό στον χριστιανισμό.

Η μυθολογική ιστορία της Σκύλλας

Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια του Ομήρου συγκαταλέγονται στα σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα της αρχαιότητας. Ενώ η Ιλιάδα αφηγείται τα γεγονότα του Τρωικού Πολέμου, η Οδύσσεια παρακολουθεί την επιστροφή του Οδυσσέα, βασιλιά της Ιθάκης, στην πατρίδα του έπειτα από δέκα χρόνια. Σύμφωνα με τα έπη, οι Αχαιοί κέρδισαν τον Τρωικό Πόλεμο χάρη στην εξυπνάδα και την πονηριά του Οδυσσέα, η επιστροφή του οποίου στην πατρίδα του ήταν ένα ταξίδι γεμάτο περιπέτειες. Στην Οδύσσεια, ιδιαίτερα σημαντική είναι η συνάντηση του Οδυσσέα με το θαλάσσιο τέρας Σκύλλα. Κατά την ομηρική περιγραφή, το πάνω μέρος του σώματος της Σκύλλας έμοιαζε με σώμα γυναίκας, ενώ το κάτω μέρος ήταν περιτριγυρισμένο από άγρια σκυλιά. Το θαλάσσιο αυτό τέρας καραδοκούσε στο στενό της Μεσσήνης (στα ανοικτά των ακτών της Ιταλίας). Καθώς το πλοίο του Οδυσσέα περνούσε μπροστά από τη σπηλιά όπου παραμόνευε η Σκύλλα, τα σκυλιά επιτέθηκαν και καταβρόχθισαν έξι από τους συντρόφους του Οδυσσέα (τον Στήσιο, τον Ορμένιο, τον Άγχιμο, τον Όρνυτο, τον Σίνωπο και τον Αμφίνομο).

Λαοδίκεια: η αρχαία κληρονομιά του Ντενιζλί

Η Λαοδίκεια, που βρίσκεται σε απόσταση λίγων λεπτών βόρεια του σημερινού Ντενιζλί, ιδρύθηκε από τον Σελευκίδη βασιλιά Αντίοχο Β’ Θεό και πήρε το όνομά της από τη σύζυγό του, τη βασίλισσα Λαοδίκη. Η πόλη είναι γνωστή ως ένα από τα μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα στην ιστορία. Η Λαοδίκεια υπήρξε επίσης πολύ σημαντική για τον χριστιανικό κόσμο. Η Εκκλησία της Λαοδίκειας, ένα από τα παλαιότερα σωζόμενα παραδείγματα των Επτά Εκκλησιών που αναφέρονται στην Καινή Διαθήκη, καθιέρωσε την πόλη ως θρησκευτικό μητροπολιτικό κέντρο κατά την πρώιμη περίοδο της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η Λαοδίκεια προσελκύει επίσης την προσοχή σήμερα λόγω της γειτνίασής της με το Παμούκκαλε, στο οποίο υπάρχουν οι τραβερτίνες που μοιάζουν με σύννεφα, και την αρχαία πόλη της Ιεράπολης στην ίδια περιοχή. Οι Τραβερτίνες του Παμούκκαλε και η Αρχαία Πόλη της Ιεράπολης, που αμφότερα έχουν χαρακτηριστεί Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, αποτελούν θαυμάσια παραδείγματα φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.