Στο «στόχαστρο» του Τραμπ η Γροιλανδία: Τα τέσσερα σενάρια

Ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ λέει ότι θέλει να προσαρτήσει την Γροιλανδία στη χώρα του και δεν αποκλείει μάλιστα τη χρήση πολιτικής ή και στρατιωτικής δύναμης για να αποσπάσει από τη Δανία το νησί, το οποίο έχει ιδιαίτερη στρατηγική σημασία και πλούσιους φυσικούς πόρους.

Για πρώτη φορά εξέφρασε την πρόθεσή του να αγοράσει τη Γροιλανδία το 2019, κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του ως πρόεδρος, αλλά αυτή την εβδομάδα προχώρησε ένα βήμα παρακάτω, αρνούμενος να αποκλείσει οικονομική ή στρατιωτική επέμβαση για να πάρει τον έλεγχό της.

Το BBC έχοντας όλα τα δεδομένα στο τραπέζι εξετάζει 4 πιθανά σενάρια για το μέλλον του νησιού

Δανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι απάντησαν αρνητικά, λέγοντας ότι το νησί δεν πωλείται και ότι η εδαφική της ακεραιότητα πρέπει να διατηρηθεί.

Ένα νησί που καλύπτεται κατά 80% από πάγο

Πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί αυτή η ασυνήθιστη κατάσταση, με δύο συμμάχους του ΝΑΤΟ να διαφωνούν για ένα τεράστιο έδαφος που καλύπτεται κατά 80% από πάγο αλλά διαθέτει σημαντικό ανεκμετάλλευτο ορυκτό πλούτο;

Πώς θα μπορούσαν οι φιλοδοξίες για ανεξαρτησία μεταξύ των 56.000 κατοίκων της Γροιλανδίας, που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Δανίας εδώ και 300 χρόνια, να επηρεάσουν το τελικό αποτέλεσμα;

Το BBC εξετάζει τέσσερα πιθανά σενάρια για το μέλλον του νησιού.

Σενάριο πρώτο: Ο Τραμπ χάνει το ενδιαφέρον του

Υπάρχει κάποιες εικασίες ότι η κίνηση του Τραμπ είναι απλώς μια επίδειξη ισχύος με στόχο να πιέσει τη Δανία να ενισχύσει την ασφάλεια της Γροιλανδίας εν μέσω ρωσικών και κινεζικών απειλών για άσκηση επιρροής στην περιοχή.

Τον περασμένο μήνα, η Δανία ανακοίνωσε ένα νέο στρατιωτικό πακέτο ύψους 1,5 δισ. δολαρίων για την Αρκτική. Το πακέτο αυτό είχε προετοιμαστεί πριν από τις δηλώσεις του Τραμπ, αλλά η ανακοίνωσή του λίγες ώρες μετά χαρακτηρίστηκε από τον Δανό υπουργό Άμυνας ως «ειρωνεία της τύχης».

«Αυτό που είχε σημασία σε όσα είπε ο Τραμπ ήταν ότι η Δανία πρέπει να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της στην Αρκτική ή να αφήσει τις ΗΠΑ να το κάνουν», εξηγεί η Elisabet Svane, επικεφαλής πολιτική ανταποκρίτρια της εφημερίδας Politiken.

Ο Marc Jacobsen, αναπληρωτής καθηγητής στο Βασιλικό Κολέγιο Άμυνας της Δανίας, πιστεύει ότι πρόκειται για μια περίπτωση όπου ο Τραμπ «παίρνει θέση πριν αναλάβει τα καθήκοντά του», ενώ η Γροιλανδία αξιοποιεί την περίσταση για να αποκτήσει μεγαλύτερο διεθνές κύρος, ως σημαντικό βήμα προς την ανεξαρτησία της.

Ακόμη κι αν ο Τραμπ χάσει περαιτέρω το ενδιαφέρον του για τη Γροιλανδία, κάτι που ο καθηγητής Jacobsen θεωρεί το πιο πιθανό σενάριο, έχει σίγουρα στρέψει την προσοχή στο ζήτημα. Ωστόσο, η ανεξαρτησία της Γροιλανδίας βρίσκεται στην ατζέντα εδώ και πολλά χρόνια, και κάποιοι λένε ότι η συζήτηση θα μπορούσε να κινηθεί προς την αντίθετη κατεύθυνση.

«Παρατήρησα ότι τις τελευταίες ημέρες ο πρωθυπουργός της Γροιλανδίας είναι πιο ήρεμος στα σχόλιά του – δηλαδή ναι, θέλουμε την ανεξαρτησία, αλλά μακροπρόθεσμα», λέει η Svane.

Σενάριο δεύτερο: Η Γροιλανδία ψηφίζει υπέρ της ανεξαρτησίας και επιδιώκει στενότερους δεσμούς με τις ΗΠΑ

Υπάρχει γενική συναίνεση στη Γροιλανδία ότι η ανεξαρτησία θα έρθει τελικά. Ωστόσο, είναι απίθανο να γίνει δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία χωρίς εγγυήσεις ότι οι κάτοικοι θα συνεχίσουν να λαμβάνουν επιδοτήσεις από τη Δανία.

«Ο πρωθυπουργός της Γροιλανδίας μπορεί να είναι εξοργισμένος αυτή τη στιγμή, αλλά σε περίπτωση που πράγματι προκηρύξει δημοψήφισμα, θα χρειαστεί κάποιο πειστικό αφήγημα για το πώς θα διασωθεί η οικονομία και το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας της Γροιλανδίας», δήλωσε στο BBC ο Ulrik Gad, ανώτερος ερευνητής στο Δανικό Ινστιτούτο Διεθνών Μελετών.

Ένα πιθανό επόμενο βήμα είναι η ελεύθερη σύνδεση – κάτι αντίστοιχο με αυτό που έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες με τα νησιά του Ειρηνικού, όπως οι Νήσοι Μάρσαλ, η Μικρονησία και το Παλάου.

Η Δανία είχε στο παρελθόν αντιταχθεί σε αυτό το καθεστώς τόσο για τη Γροιλανδία όσο και για τα Νησιά Φερόες, αλλά σύμφωνα με τον Dr Gad, η νυν πρωθυπουργός Mette Frederiksen δεν είναι κατηγορηματικά αντίθετη. «Η δανική κατανόηση της ιστορικής εμπειρίας της Γροιλανδίας είναι πολύ καλύτερη από ό,τι ήταν πριν από 20 χρόνια», σημειώνει, με τη Δανία να αποδέχεται την αποικιακή ευθύνη της.

«Οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να φύγουν ποτέ»

Οι πρόσφατες συζητήσεις «ίσως πείσουν [τη Frederiksen] να πει – καλύτερα να διατηρήσουμε τη Δανία στην Αρκτική, να κρατήσουμε κάποιο είδος σύνδεσης με τη Γροιλανδία, ακόμη κι αν είναι πιο χαλαρή», προσθέτει.

Αλλά ακόμη κι αν η Γροιλανδία καταφέρει να απαλλαγεί από τη Δανία, έχει καταστεί σαφές τα τελευταία χρόνια ότι δεν μπορεί να απαλλαγεί από τις ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί ουσιαστικά δεν έφυγαν ποτέ μετά την ανάληψη ελέγχου του νησιού κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και το θεωρούν ζωτικής σημασίας για την ασφάλειά τους.

Μια συμφωνία του 1951 επιβεβαίωσε τη βασική κυριαρχία της Δανίας στο νησί, αλλά στην πράξη έδωσε στις ΗΠΑ ό,τι ήθελαν. Ο Dr Gad δήλωσε ότι αξιωματούχοι της Γροιλανδίας είχαν επαφές με τις δύο τελευταίες αμερικανικές κυβερνήσεις σχετικά με τον ρόλο της Ουάσιγκτον. «Γνωρίζουν πλέον ότι οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να φύγουν ποτέ», είπε.

Σενάριο τρίτο: Ο Τραμπ εντείνει την οικονομική πίεση

Υπήρξαν εικασίες ότι η οικονομική ρητορική του Τραμπ είναι ενδεχομένως η μεγαλύτερη απειλή για τη Δανία – με τις ΗΠΑ να αυξάνουν δραστικά τους δασμούς στα δανέζικα, ή ακόμη και στα προϊόντα της ΕΕ, αναγκάζοντας τη Δανία σε κάποιου είδους παραχωρήσεις για τη Γροιλανδία.

Ο Τραμπ απειλεί με καθολικούς δασμούς 10% σε όλες τις εισαγωγές των ΗΠΑ που θα μπορούσαν, μεταξύ άλλων, να διαταράξουν σημαντικά την ευρωπαϊκή ανάπτυξη και ορισμένες ευρωπαϊκές εταιρείες εξετάζουν τώρα τη δημιουργία βιομηχανικών βάσεων στις ΗΠΑ.

Ο καθηγητής Jacobsen λέει ότι οι κυβερνήσεις της Δανίας έχουν προετοιμαστεί γι’ αυτό. Μία από τις κύριες βιομηχανίες της χώρας που δυνητικά επηρεάζεται από αυτό είναι οι φαρμακευτικές. Οι ΗΠΑ λαμβάνουν προϊόντα όπως ακουστικά βαρηκοΐας και το μεγαλύτερο μέρος της ινσουλίνης τους από τη Δανία, καθώς και το φάρμακο για τον διαβήτη Ozempic, που παράγεται από τη Novo Nordisk.

Σενάριο τέταρτο: Ο Τραμπ εισβάλλει στη Γροιλανδία

Η «πυρηνική επιλογή» φαίνεται τραβηγμένη, αλλά με τον Τραμπ να αποτυγχάνει να αποκλείσει στρατιωτική δράση, πρέπει να εξεταστεί.

Ουσιαστικά, δεν θα ήταν δύσκολο για τις ΗΠΑ να πάρουν τον έλεγχο, δεδομένου ότι έχουν ήδη βάσεις και πολλά στρατεύματα στη Γροιλανδία.

«Οι ΗΠΑ έχουν ήδη τον de facto έλεγχο», λέει ο καθηγητής Jacobsen στο BBC, προσθέτοντας ότι τα σχόλια του Τραμπ φάνηκαν κακώς πληροφορημένα και δεν κατάλαβε το νόημά τους. Τούτου λεχθέντος, οποιαδήποτε χρήση στρατιωτικής βίας από την Ουάσινγκτον θα δημιουργούσε διεθνές επεισόδιο.

«Αν εισβάλουν στη Γροιλανδία, εισβάλλουν στο ΝΑΤΟ», λέει η Svane. «Το άρθρο 5 θα πρέπει να ενεργοποιηθεί. Και αν μια χώρα του ΝΑΤΟ εισβάλει στο ΝΑΤΟ, τότε δεν υπάρχει ΝΑΤΟ».

Πηγή: in.gr/ Στράτος Ιωακείμ