Τι μπορεί να προκαλέσει η επαναφορά του Τραμπισμού;

Τι είναι αυτό το σκοτεινό σύννεφο που έρχεται με φόρα πάνω από την Αμερική; Πόσο η ενδεχόμενη υποψηφιότητα και νίκη του Τραμπ στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές θα επηρεάσουν ολόκληρο τον πλανήτη;

Άνετη νίκη καταγράφθηκε για το Ντόναλντ Τραμπ στην πρώτη εσωκομματική ψηφοφορία στην Αϊόβα για την ανάδειξη του υποψηφίου των Ρεπουμπλικάνων στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ. Με ποσοστό άνω του 50% επικράτησε έναντι των υπόλοιπων υποψηφίων του κόμματός του και φαντάζει ως το αδιαφιλονίκητο φαβορί για να λάβει το χρίσμα της ηγεσίας.

Μεγαλύτερος αντίπαλός του φαντάζει περισσότερο η δικαστική του διαμάχη στο Ανώτατο Δικαστήριο παρά οι υπόλοιποι συνυποψήφιοι στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα, καθώς λαμβάνει τεράστια ποσοστά αποδοχής από τους οπαδούς του κόμματος.

Το πρότυπο του Χαβιέρ Μιλέι φιλοδοξεί να κερδίσει για δεύτερη φορά τις αμερικανικές εκλογές μέσα σε ένα κλίμα δυσπιστίας στη χώρα. Από τη μια στις δημοσκοπήσεις ο Τζο Μπάιντεν δε φαίνεται να διατηρεί τη δημοφιλία που είχε ενώ από την άλλη μια πιθανή νίκη Τραμπ μπορεί να ανατρέψει τα πάντα στις ισορροπίες εντός και εκτός των Η.Π.Α. Ο Τραμπ ένα πρόσωπο με ιδιαίτερα εθνοκρατική πολιτική είναι μια προσωπικότητα που απασχολεί έντονα και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης με τις δηλώσεις και πρακτικές του ανά διαστήματα. Μην ξεχνάμε ότι εξαιτίας της πολιτικής βγήκε και ο όρος “Τραμπισμός”.

Ο εν λόγω ορισμός χαρακτηρίζεται από έντονα ακροδεξιά, λαϊκιστικά στοιχεία τα οποία προωθούν τον φυλετικό διαχωρισμό, τα στερεότυπα αλλά και τον συγκεντρωτισμό στην εξουσία, με αποτέλεσμα να απουσιάζουν τα φιλελεύθερα δημοκρατικά στοιχεία.

Για να κατανοήσουμε καλύτερα την έννοια του “Τραμπισμού” και τι μπορεί να επιφέρει σήμερα μιλήσαμε με ειδικούς επί του θέματος, οι οποίοι μας εξηγούν:

“Ο Πολ Κρούγκμαν, ο νομπελίστας οικονομολόγος, είχε πει κάτι που συνοψίζει την όλη κατάσταση: Το πρόβλημα είναι ο Τραμπισμός. Ο Ντόναλντ Τραμπ δηλαδή ενσάρκωσε και είπε αυτά που σκέφτεται και θέλει ο μέσος λευκός προτεστάντης Αμερικανός, το περίφημο WASP (White Anglo-Saxon Protestant), που βλέπει να “χάνει” την κυριαρχία που είχε στην αμερικανική κοινωνία, διότι οι άλλες συνιστώσες της κοινωνίας της χώρας όπως οι Αφρο-Αμερικανοί, οι Λατίνοι, Ασιάτες κλπ κερδίζουν συνεχώς έδαφος” αναφέρει στην parallaxi η κ. Βιβή Κεφαλά που είναι Καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική, Διευθύντρια του Κέντρου Ανάλυσης Μεσανατολικής Πολιτικής (ΚΕ.Α.ΜΕ.Π.).

“Ταυτόχρονα υπάρχει και η οικονομική δυσπραγία, με πιο πρόσφατο παράδειγμα την παραλίγο στάση πληρωμών που πήγε να κηρυχθεί λόγω της διαφωνίας για την ψήφιση του αμερικανικού προϋπολογισμού. Επομένως εντείνεται μια αυξανόμενη δυσαρέσκεια και διάψευση των ελπίδων για τους “λευκούς” που πιστεύαμε ότι μετά το τέλος του διπολισμού οι Η.Π.Α θα κυριαρχούν παγκόσμια τον 21ο αιώνα, κάτι που δε γίνεται. Ας προσθέσουμε και το γεγονός με αδυναμία της Αμερικής να επιβάλει πλήρως τα θέλω της και στην εξωτερική της πολιτική. Όλα αυτά συσσώρευσαν για την προαναφερθείσα κοινωνική ομάδα οργή και απογοήτευση.

Έτσι με την εμφάνιση του Τραμπ που έχει ένα μεσσιανικό και ταυτοχρόνως εκφοβιστικό για τους άλλους ύφους, με κύριο σύνθημα “Πρώτα η Αμερική”, το οποίο σε δεύτερη και τρίτη ανάγνωση σημαίνει, ότι όλος ο υπόλοιπος κόσμος είναι εδώ στη χώρα μας πλέον και η Αμερική παύει να είναι η υπερδύναμη, αντί να επιβάλει εκείνα τα δικά της θέλω και να εξυπηρετούνται κάθε φορά τα συμφέροντά της“.

Ο Τραμπισμός ήρθε για να μείνει στην αμερικανική κοινωνία; Η κ. Κεφαλά εξηγεί: “Μια άλλη ανάγνωση είναι ότι το έθνος πρώτα από όλα. Άρα είναι πρακτικά αδύνατον στην αμερικανική κοινωνία αυτήν τη στιγμή ο Τραμπισμός να εξαλειφθεί. Νωπές οι μνήμες άλλωστε από τα γεγονότα στο Καπιτώλιο όταν εκλέχθηκε ο Τζο Μπάιντεν. Όλα αυτά δείχνουν μια βαθύτατη οργή σε ένα μεγάλο μέρος της αμερικανικής κοινωνίας. Είτε συμμετάσχει, είτε δε συμμετάσχει στις εκλογές, είτε βγει, είτε δε βγει νικητής σε αυτές ο Τραμπισμός είναι κάτι παραπάνω από παρών. Είναι δομικές οι αιτίες που παράγουν αυτό το φαινόμενο.

Όσον αφορά τις αμερικανικές εκλογές τα πράγματα είναι γενικότερα αμφίρροπα. Όχι μόνο για την υποψηφιότητα του Τραμπ και ποιος θα πάρει το χρίσμα του ηγέτη των Ρεπουμπλικανών αλλά υφίστανται και τα προβλήματα του κ. Μπάιντεν από την άλλη πλευρά. Αρκετοί Αμερικανοί δεν τον θεωρούν ικανό να συνεχίσει στην προεδρία της χώρας, ενώ μην ξεχνάμε και τη δικαστική δίωξη που αντιμετωπίζει ο γιος του. Είναι ευδιάκριτο πόσο ρευστά είναι τα δεδομένα τούτη την στιγμή“.

Τι θα σημαίνει μια νίκη του Τραμπ στις διεθνή εξελίξεις; “Ξεκινώντας από την Ευρώπη, η Ουκρανία φαίνεται πρακτικά πως έχει εγκαταλειφθεί. Η κατάσταση στην Ασία γίνεται όλο και πιο επικίνδυνη. Πριν λίγες μέρες κέρδισαν τις εκλογές στην Ταϊβάν οι αντιφρονούντες, οι αντί-Κινέζοι και η Κίνα προειδοποίησε πως αυτή είναι μια επιλογή επικίνδυνη. Αν μάλιστα υιοθετήσουν πολιτική που δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Κίνας δε θα διστάσει να αντιδράσει πολύ άμεσα. Και το έκανε με πολύ σαφή τρόπο. Ένα ακόμα ανησυχητικό στοιχείο είναι η σκλήρυνση της πολιτικής της Βόρειας Κορέας που σήμερα δοκίμασε με υποβρύχια drones που έχουν πυρηνικό οπλικό σύστημα! Σχηματίζεται μια τεράστια αστάθεια αβεβαιότητα και αστάθεια. Σε όλο αυτό το σύνολο ας προστεθούν και οι Χούθι. Επομένως, το να προσπαθήσει να επιβάλει κάνεις προσωπική εθνική πολιτική όπως ο Τραμπ, δεν είναι καθόλου εύκολο πλέον.

Όλα τα προβλήματα που ανέφερα πρωτύτερα συν το προσφυγικό και το μεταναστευτικό, που είναι δομικά προβλήματα που επηρεάζουν τις διεθνείς εξελίξεις έχουν μια προσέγγιση ολότελα διαφορετική από τον Ντόναλντ Τραμπ“.

Trump gaining significant popularity in NYC so what do they do to combat this? Present better ideas? Clean up the city? Nope. Send in the Feds for a right wing demonstration. pic.twitter.com/Fx2HZc7d7L

— Mike Crispi (@MikeCrispiNJ) January 20, 2024

Ο κ. Γιάννης Παπαγεωργίου, πρόεδρος του Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης σημειώνει ότι το μεγαλύτερο ίσως εμπόδιο για τον Τραμπ δεν είναι το Ανώτατο Δικαστήριο αλλά κάτι άλλο: “Η νίκη του στην Αϊόβα δεν του εξασφαλίζει κάτι. Το 2016 είχε χάσει εκεί αλλά στο τέλος κέρδισε τις εκλογές. Αναφορικά με την απαγόρευση του Τραμπ να συμμετάσχει στις εκλογές, πιστεύω πως αυτό θα “πέσει” στο Δικαστήριο. Κυρίως γιατί δεν είναι και πάρα πολύ στηριγμένα νομικά τα επιχειρήματα. Είναι λίγο “τραβηγμένα”. Δε νομίζω κιόλας ότι θα κάνει καλό στην αμερικανική δημοκρατία να μην αφήσει τον Τραμπ να κατέβει. Περισσότερα προβλήματα θα έχει με τις νομικές υποθέσεις με τη Νέα Υόρκη που έχουν οικονομικό ύφος.

Επιπρόσθετα στις εκλογές όπως αυτές στην Αϊόβα ψηφίζουν οι πιο “σκληροί” Ρεπουμπλικάνοι και όχι ο γενικός πληθυσμός. Δεν είναι μεγάλο δείγμα πληθυσμού αυτό. Προσωπικά βέβαια πιστεύω ότι ο Τραμπ είναι ο νικητής στις εκλογές του κόμματος του“.

Τι σημαίνει να ξαναβγεί ο Τραμπ νικητής στις εκλογές; “Η αλήθεια είναι πως έχει αρκετές πιθανότητες να εκλεγεί επειδή πολλοί Αμερικανοί άδικα κατά την άποψή μου είναι δυσαρεστημένοι με τον Μπάιντεν. Από την άλλη το ότι είναι δυσαρεστημένοι με τον Μπάιντεν δε σημαίνει ότι είναι ικανοποιημένοι με τον Τραμπ. Η αμερικάνικη οικονομία αυτήν τη στιγμή πάει αρκετά καλά, αλλά ο μέσος Αμερικανός δεν το αντιλαμβάνεται αυτό. Στην απάντηση του ερωτήματος που τέθηκε, οι Αμερικανοί επιλέγουν μακροπρόθεσμα μια λαϊκιστική, αυταρχική μορφή του αμερικανικού συστήματος. Αυτό που δεν ήθελαν με τίποτα όσοι έφτιαξαν το αμερικάνικο σύνταγμα. Το σύνταγμα φτιάχτηκε ακριβώς για να μην υπάρχει η δυνατότητα ενός αυταρχικό ηγέτη. Αν εκλεγεί ο Τραμπ θα έχουμε μια ισχυρή κυβερνητική εξουσία ίσως σε υπερθετικό βαθμό, χωρίς να έχει κανέναν άλλον έλεγχο.

Πολύ φοβάμαι ότι δε θα έχει κανέναν περιορισμό και θα γίνει ανεξέλεγκτος. Εξαιρετικά άσχημο για την αμερικανική δημοκρατία. Δείτε τις δηλώσεις του περί πλήρους ασυλίας που θέλει να έχει ο πρόεδρος των Η.Π.Α. Σε κάθε περίπτωση τα εμπόδια που θα έχει αν εκλεγεί θα είναι περιορισμένα”.

Ποιο είναι το προφίλ του Τραμπ και ποιοι τον ψηφίζουν; Ο κ. Παπαγεωργίου σχολιάζει: “Ο ηγέτης των Ρεπουμπλικανών το παίζει αντιελιτιστής. Προσπαθεί με λαϊκιστική προσέγγιση να πάρει με το μέρος του για παράδειγμα άτοκα που είναι άνεργοι ή γενικότερα αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες και τους λέει ότι μαζί θα αντιμετωπίσουμε την ελίτ. Αυτό συνδέεται και με στοιχεία ανισότητας, ρατσισμού που προϋπήρχαν στην αμερικανική κοινωνία απλά ήταν κρυμμένα. Δεν είναι λίγοι Αμερικανοί που θεωρούν πως “πήγαμε πολύ μακριά” πλέον με τη λεγόμενη ισότητα. Ο Τραμπ εκφράζει αρκετά αυτούς που είναι υπέρμαχοι του φυλετικού διαχωρισμού. Είναι αυτοί οι λευκοί άνδρες και γυναίκες που θεωρούν πως οι ξένοι τους πήραν τις δουλειές τους, η ζωή τους χειροτερεύει μέρα με τη μέρα με την παγκοσμιοποίηση.

Όμως εδώ αξίζει να τονίσουμε ότι αν ο Τραμπ καταφέρει να επικρατήσει είναι γιατί θα έχει πάρει αρκετούς ψήφους από τους Λατίνους, όσο παράδοξο και αν ακούγεται. Οι Λατίνοι που ζουν μόνιμα πλέον στις Η.Π.Α. είναι αρκετά χρόνια στη χώρα και νιώθουν πως θέλουν ασφάλεια και σταθερότητα στη ζωή τους χωρίς εγκληματικότητα. Αυτό έχεις ως αποτέλεσμα να βρίσκουν συμπαράσταση στα λόγια των Ρεπουμπλικανών που λένε πως πρέπει να σταματήσουμε το φαινόμενο των μαύρων που περνάνε ναρκωτικά στα σχολεία για παράδειγμα. Οι φτωχές ομάδες είναι στην πραγματικότητα αυτές που πλήττονται από τη μετανάστευση και νιώθουν ανασφάλεια. Έτσι ενώ το 2016 το 80% των Λατίνων ψήφισε τους Δημοκρατικούς, σήμερα η κατάσταση έχει πάει στο 50-50.”

Γνωρίζουμε ποια είναι η επόμενη μέρα αν εκλεγεί; “Δεν είμαστε σίγουροι για το τι πολιτική θα ακολουθήσει στις Διεθνείς Σχέσεις. Είναι ευμετάβλητος. Θα το πάει με βάση τα οικονομικά του συμφέροντα. Για παράδειγμα, η όλη του σχέση με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στηριζόταν ενδεχομένως επί ο Τούρκος πρόεδρος του είχε προφέρει ξενοδοχεία στην Κωνσταντινούπολη. Άρα το έκανε για καθαρά προσωπικούς οικονομικούς λόγους. Δε σημαίνει ότι θα γίνει και αυτήν τη φορά, ή καλύτερα θα πάει τη διπλωματία με αυτόν τον τρόπο αλλά κρίνοντας από την προηγούμενη του θητεία. Είναι όμως σίγουρο ότι θα έχει μια πιο εθνική και όχι συλλογική πολιτική. Στην Ευρώπη, στο ΝΆΤΟ, στην Κίνα, στη Ρωσία, στο Παλαιστινιακό. Δε θα το νοιάζει τι θα πουν οι εταίροι και οι σύμμαχοι του αλλά το τι σκέφτεται εκείνος, εκείνη τη στιγμή“.

Ο κ. Χρήστος Φραγκονικολόπουλος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Α.Π.Θ. είναι προβληματισμένος με τα υψηλά ποσοστά δημοφιλίας του Τραμπ έως και σήμερα: “Για μένα το ζητούμενο δεν είναι αν θα καταφέρει να καταφέρει να ξεπεράσει το Ανώτατο Δικαστήριο αλλά το ότι τόσοι εκατομμύρια Αμερικανοί τον στηρίζουν ενώ αντιμετωπίζει τόσες κατηγορίες. Με μια πιθανή εκλογή νίκη Τραμπ είναι βέβαιη η αύξηση της πόλωσης. Έχει δώσει ήδη μια γραφή του τι μπορεί να κάνει και στην εξωτερική πολιτική απομακρύνοντας την Αμερική από όλους τους διεθνείς οργανισμούς. Αυτή η στάση είναι επικίνδυνη αν λάβουμε υπόψιν την έως τώρα στήριξη που υπήρχε στην Ουκρανία, τις εξελίξεις στην Ταΐβάν. Ταυτόχρονα σκέφτεται να αυξήσει κατά 10% τους εμπορικούς δασμούς“.

Απειλείται η δημοκρατία στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού; “Στο εσωτερικό της χώρας είναι ξεκάθαρο ότι θέλει να αμφισβητήσει το δημοκρατικό φιλελεύθερο αμερικανικό σύστημα, παρόλο που ο Μπάιντεν έχει κάνει πολλά πράματα για την ευημερία του Αμερικανού πολίτη, τους μισθούς, την ανεργία κλπ. Όμως βλέπουμε διάφορες κοινωνικές μειονοτικές ομάδες να στηρίζουν Τραμπ. Παράδοξο. Πολιτιστικά με τα σημερινά δεδομένα από ότι φαίνεται δεν πουλάει ο Μπάιντεν.

Κλείνοντας θέλω να τονίσω ότι καλό είναι να κάνουμε υπομονή γιατί τίποτα δεν έχει κριθεί. Η διαφορά είναι μικρή αυτήν τη στιγμή”.