Το τέλος μιας εποχής: Το Antico Caffè Greco κλείνει στη Ρώμη μετά από 265 χρόνια
H απώλεια μιας ζωντανής ιστορίας 265 ετών, που συνέδεσε φιλοσόφους, συγγραφείς, καλλιτέχνες και καθημερινούς πολίτες με την ψυχή της πόλης
Στην καρδιά της Ρώμης, στην πολυσύχναστη Via dei Condotti, στέκεται το ιστορικό Antico Caffè Greco, ένα μαγαζί που για περισσότερα από δύο και μισό αιώνες υπήρξε σημείο συνάντησης κορυφαίων προσωπικοτήτων της τέχνης, της λογοτεχνίας και της πολιτικής.
Με τα μαρμάρινα τραπέζια, τα κόκκινα βελούδινα καθίσματα και τα χρυσά στοιχεία που κοσμούν κάθε γωνιά του, το καφέ ήταν κάτι περισσότερο από ένα απλό σημείο για καφέ. Ήταν ζωντανό μουσείο, με πάνω από 300 έργα τέχνης να φιλοξενούνται στις εννέα αίθουσες του, κάθε μία με τη δική της ιστορία: από την Κόκκινη Αίθουσα και τη Λευκή Αίθουσα, έως την Gubinelli Hall, όπου η αίσθηση ιστορικής συνέχειας κυριαρχεί.
Ιδρύθηκε το 1760 από τον Έλληνα Nicola della Maddalena και η φήμη του εξαπλώθηκε γρήγορα στην Ευρώπη. Στα τραπέζια του πέρασαν ο Goethe, ο Byron, ο Keats, ο Stendhal, ο Liszt, αλλά και πολιτικές προσωπικότητες όπως ο Καποδίστριας. Ο Nikolai Gogol λέγεται ότι έγραψε εκεί μέρος του αριστουργήματός του Νεκρές ψυχές, ενώ ο Giorgio De Chirico περιέγραφε το καφέ ως «το καλύτερο μέρος για να περιμένεις το τέλος του κόσμου».
Το Antico Caffè Greco δεν ήταν μόνο σημείο πολιτισμού· για δεκαετίες λειτουργούσε και ως άτυπο ταχυδρομείο για ταξιδιώτες που περνούσαν από τη Ρώμη, ενώ η μικρή κούπα που καθιερώθηκε στα χρόνια των Ναπολεόντειων Πολέμων επηρέασε καθοριστικά τον τρόπο σερβιρίσματος του καφέ παγκοσμίως.
Ωστόσο, το εμβληματικό καφέ βρέθηκε πρόσφατα στο επίκεντρο μιας μακράς δικαστικής διαμάχης για το ενοίκιο. Το οίκημα ανήκει στο Ισραηλιτικό Νοσοκομείο της Ρώμης, ενώ ο διαχειριστής Κάρλο Πελεγκρίνι και η σύζυγός του Φλάβια Ιότσι, ιδιοκτήτρια της επιχείρησης, προσπάθησαν να διατηρήσουν το καφέ στη θέση του, προσφέροντας ακόμη και υψηλότερο ενοίκιο από το ζητούμενο. Το 1953 είχε επιβληθεί πολιτιστικό-ιστορικό καθεστώς προστασίας, που καθιστά τόσο το κτίριο όσο και τα πολύτιμα έπιπλα και έργα τέχνης απαραβίαστα.
Παρά τις προσπάθειες, η εκτέλεση της έξωσης αναβλήθηκε για τις 22 Σεπτεμβρίου, αφήνοντας το καφέ κλειστό με την πινακίδα «κλειστόν λόγω διακοπών», και εκατοντάδες έργα τέχνης να μεταφέρονται προσωρινά για την προστασία τους.
Μετά από 265 χρόνια συνεχούς λειτουργίας, το Antico Caffè Greco, ιστορικό καφέ της Ρώμης —αναγνωρισμένο ως Μοναδικό Πολιτιστικό Αγαθό— αναγκάστηκε να κλείσει. Εκατοντάδες έργα τέχνης, πίνακες και ιστορικά αντικείμενα κατασχέθηκαν, έπειτα από πολυετή δικαστική διαμάχη για το ενοίκιο. Τα κλειδιά παραδόθηκαν στους ιδιοκτήτες.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η υπόθεση έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Ο βουλευτής Ντομένικο Γκραμάτσιο καταδίκασε τη «νεόπλουτη κερδοσκοπία», επισημαίνοντας πως «το Antico Caffè Greco, που για πάνω από 270 χρόνια αποτελεί πολιτιστική καρδιά της Ρώμης, απειλείται από συμφέροντα που κινούνται στο παρασκήνιο».
Παράλληλα, ο Ιταλός δημοσιογράφος Giacomo Giossi περιγράφει μια Ρώμη που «τρέχει προς το μέλλον με χορευτικό βήμα», αλλά χάνει ταυτόχρονα την ψυχή της: τα ιστορικά στέκια αντικαθίστανται από trendy καφέ και urban aesthetics, ενώ οι Ρωμαίοι που δεν κατοικούν πια στο κέντρο παρακολουθούν αδιάφοροι ή με μελαγχολία.
Το Antico Caffè Greco δεν ήταν απλώς ένας χώρος καφέ· ήταν σύμβολο μιας άλλης εποχής. Από τα χρόνια του Grand Tour μέχρι τη δεκαετία του 1950, το καφέ υπήρξε σημείο δημιουργικότητας και συζήτησης, ενώ στα μέσα του 20ού αιώνα φιλοξένησε σταρ του ιταλικού κινηματογράφου, όπως η Σοφία Λόρεν. Οι τοίχοι του, γεμάτοι πορτρέτα, γλυπτά και αναμνηστικά, «απορρόφησαν» χιλιάδες συζητήσεις και ψιθύρους, ενώ η κάθε αίθουσα αφηγείται ξεχωριστές ιστορίες, από την τέχνη της Ρώμης μέχρι τις προσωπικές μνήμες επισκεπτών.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Από τον 18ο αιώνα, το Antico Caffè Greco καθιερώθηκε ως κέντρο διανοητικής δραστηριότητας και πολιτιστικού διαλόγου στην Ευρώπη. Η στρατηγική του θέση κοντά στη Scala di Spagna προσέλκυσε συγγραφείς, φιλόσοφους και καλλιτέχνες, μετατρέποντάς το σε καθημερινό καταφύγιο για τους Γερμανούς ρομαντικούς του Grand Tour. Στα τραπέζια του πέρασαν ο Goethe, ο Byron, ο Keats, ο Shelley, ο Stendhal, αλλά και μεγάλοι συνθέτες όπως οι Liszt και Wagner, ενώ οι ζωγράφοι Carl Philipp Fohr και Ludwig Passini αποτύπωναν σκηνές της καθημερινότητας του καφέ στα έργα τους. Το Caffè Greco δεν ήταν μόνο χώρος δημιουργικότητας και πολιτισμού· αποτέλεσε και σημείο αναφοράς για ταξιδιώτες που χρησιμοποιούσαν τη διεύθυνσή του για να παραλαμβάνουν αλληλογραφία, καθώς πολλοί δεν είχαν μόνιμη κατοικία στην πόλη.
Η ιστορία του καφέ συνδέεται ακόμη και με την εξέλιξη της κούπας του espresso. Κατά την εποχή των Ναπολεόντειων Πολέμων, η περιορισμένη διαθεσιμότητα καφέ ανάγκασε τους baristi να σερβίρουν μικρότερες ποσότητες, δημιουργώντας την πρώτη «μικρή κούπα» που εξελίχθηκε σε διεθνές πρότυπο σερβιρίσματος. Αυτές οι κούπες, κατασκευασμένες με εκλεκτά υλικά και περίτεχνες διακοσμήσεις, όπως η τεχνική Tortosa brocatelle και το χαρακτηριστικό «frog green», καθιέρωσαν αισθητική και λειτουργικότητα που επηρέασε τον τρόπο απόλαυσης του καφέ παγκοσμίως. Με τα χρόνια, το Greco διατήρησε τον ρόλο του ως πολιτιστικό σύμβολο, προσελκύοντας ακόμη και σταρ του κινηματογράφου όπως η Σοφία Λόρεν, που ενίσχυσε τη φήμη του ως σαλόνι τέχνης και λογοτεχνίας.
Με το κλείσιμό του, η Ρώμη χάνει ένα κομμάτι της ταυτότητάς της, ένα μνημείο όχι μόνο της τέχνης αλλά και της καθημερινής ιστορίας. Όπως παρατηρεί ο Giossi, «ό,τι δεν αντικαθίσταται, χάνεται»: το Caffè Greco γίνεται σύμβολο μιας πόλης που βιάζεται να εκσυγχρονιστεί, χωρίς να μπορεί να διαφυλάξει τους χώρους μνήμης που την καθιστούν μοναδική.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Το τέλος της εποχής του Antico Caffè Greco είναι, για τη Ρώμη, μια απώλεια πέρα από το γευστικό ή το τουριστικό επίπεδο. Είναι η απώλεια μιας ζωντανής ιστορίας 265 ετών, που συνέδεσε φιλοσόφους, συγγραφείς, καλλιτέχνες και καθημερινούς πολίτες με την ψυχή της πόλης. Ένα καφέ που για αιώνες υπήρξε καρδιά και καθρέφτης της Ρώμης, τώρα μένει μόνο στις αναμνήσεις και στις σελίδες της ιστορίας.
