ΕΙΚΟΝΕΣ: Έτσι θα μοιάζει η Πλατεία Αριστοτέλους μετά την ανάπλαση

Μια νέα ταυτότητα που σέβεται το παρελθόν και την ίδια ώρα στρέφεται στο μέλλον προσδίδει στην Αριστοτέλους η πρόταση που ομοφώνως κέρδισε το πρώτο βραβείο της κριτικής επιτροπής του διεθνούς διαγωνισμού τον οποίο προκήρυξε ο Δήμος Θεσσαλονίκης για την ανάπλαση αυτού του μνημειακού άξονα της πόλης.

Ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός προσχεδίων για την ανάπλαση της πλατείας και του άξονα της Αριστοτέλους ολοκληρώθηκε με την κατάθεση δεκατριών συμμετοχών, ενώ η κριτική επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα την απονομή τριών βραβείων και τριών ισόποσων εξαγορών.

«Ο άξονας της Αριστοτέλους για κάθε Θεσσαλονικιό αλλά και για κάθε επισκέπτη της Θεσσαλονίκης σημαίνει πολλά: Είναι ένα σημείο αναφοράς. Όλοι έχουμε ζήσει σημαντικές, όμορφες στιγμές σε αυτόν τον υπέροχο άξονα, σε αυτήν την τόσο σημαντική πλατεία. Παρ’ όλα αυτά θα πρέπει να συμφωνήσουμε όλοι ότι δυστυχώς η πλατεία Αριστοτέλους τα έχει τα χρονάκια της», ανέφερε σχηματικά ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Ζέρβας, τονίζοντας: «Ήλθε η στιγμή να μιλήσουμε για τη νέα Αριστοτέλους, που σηματοδοτεί μια νέα εποχή για την πόλη μας με αισιοδοξία και φιλοδοξίες. Αναβαθμίζουμε μια από τις πιο γνωστές πλατείες της Ευρώπης, αλλάζοντας την εικόνα της Θεσσαλονίκης στον κόσμο. Δημότες, κάτοικοι και επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν έναν νέο δημόσιο χώρο, με νέα αισθητική, νέα υλικά, νέες προσεγγίσεις, που σέβονται όμως τον χαρακτήρα και τα ιστορικά χαρακτηριστικά του τόπου. Ήταν μια βασική προεκλογική μας δέσμευση, που βήμα – βήμα υλοποιείται. Είμαι χαρούμενος και ικανοποιημένος που από τον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό κλείνει αυτός ο πρώτος κύκλος, καθώς έχουμε το πρώτο βραβείο και την εικόνα της νέας Αριστοτέλους. Σε λίγα χρόνια η πόλη μας θα είναι διαφορετική μέσα από την ολοκλήρωση και αυτής αλλά και πολλών ανάλογων παρεμβάσεων».

Την ικανοποίησή του για την ολοκλήρωση του σημαντικού έργου της κριτικής επιτροπής, που ανοίγει τον δρόμο για μια από τις πλέον εμβληματικές παρεμβάσεις που σχεδιάζονται για τη Θεσσαλονίκη, εξέφρασε κι ο Αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων Εφραίμ Κυριζίδης.

Τι προβλέπει η πρόταση που κέρδισε το πρώτο βραβείο

Η πρόταση που έλαβε ομόφωνα το πρώτο βραβείο της κριτικής επιτροπής του διαγωνισμού επιχειρεί να αναδείξει την οδό Αριστοτέλους ως την κεντρική αρτηρία προβολής της σύγχρονης μητροπολιτικής ζωής και εικόνας της πόλης αλλά κι ως περιοχή διασύνδεσης με τη νεότερη ιστορία της.

Μέσα από μια καθαρή οργάνωση χαράξεων και υλικών της νέας δαπεδόστρωσης, η Αριστοτέλους μετασχηματίζεται σε άξονα περιπάτου μητροπολιτικού χαρακτήρα με το σύνολο της κεντρικής ζώνης να αποδίδεται στους πεζούς.

Ίχνη του παλαιού ιστού της πόλης, πριν την πυρκαγιά του 1917, ενσωματώνονται στον σχεδιασμό ως «νήματα μνήμης», που προβάλλονται στο έδαφος διακριτικά.

Με μια σύγχρονη αρχιτεκτονική προσέγγιση δημιουργείται μια νέα ιδιαίτερη ταυτότητα στις δύο πλατείες που οριοθετούν τη διασύνδεση της περιοχής μελέτης με την πόλη και τη θάλασσα:  

1. Η νέα Πλατεία Αριστοτέλους μετασχηματίζεται σε «καθρέπτη της πόλης», που ανακλά διαφορετικές εκδοχές της ανάλογα με την εποχή, την ώρα και τις δράσεις που υποδέχεται. Ένα ελαφρά υποβαθμισμένο κεντρικό τμήμα, που επισημαίνεται με διαφορετική δαπεδόστρωση, δύναται να πάρει διαφορετικές μορφές. Παραμένοντας στεγνό εξασφαλίζει τη βασική λειτουργία της πλατείας ως «σκηνής» πρόσφορης για εκδηλώσεις κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου, ενώ σημειακοί εκτοξευτήρες νερού μπορούν να τη μετασχηματίσουν, δημιουργώντας ένα σύννεφο τεχνητού δροσισμού και παιχνιδιού κατά τους θερμούς μήνες ή ένα λεπτό φιλμ νερού που λειτουργεί ως ανακλαστική επιφάνεια, διπλασιάζοντας τα είδωλα των κτιρίων.
2. Από την πλευρά της οδού Εγνατίας η νέα πλατεία προτείνεται ως «το δωμάτιο με φοίνικες», όπου υψίκορμοι φοίνικες σε αυστηρό γεωμετρικό κάναβο προσφέρουν μια φυσική οροφή σκίασης και ανεμπόδιστη θέα προς τον άξονα της Αριστοτέλους, τη θάλασσα και τον Όλυμπο. Μια ενιαία βατή επιφάνεια από πατημένο χώμα και χαμηλές φυτεύσεις με καθιστικά εξασφαλίζουν την ομαλή μετάβαση από την όχληση της Εγνατίας στο πεζοδρομημένο τμήμα της πόλης. Το άγαλμα του Αριστοτέλη προτείνεται να μεταφερθεί αξονικά μπροστά από το άλσος, βλέποντας προς τη θάλασσα.

Παράλληλα, επιμέρους ενότητες–«δωμάτια» δημιουργούν τοπικές διαφοροποιήσεις στον υπόλοιπο άξονα, οι οποίες συσχετίζονται με τα επιμέρους χαρακτηριστικά της περιβάλλουσας περιοχής. Είναι: 1. Το δωμάτιο του νερού – Εφήμερη αγορά (Βατικιώτου – Ερμού). 2. Το δωμάτιο με τις Μανόλιες (Ερμού – Βασιλέως Ηρακλείου). 3. Το δωμάτιο του χρόνου – Εφήμερη γλυπταποθήκη (Βασιλέως Ηρακλείου – Τσιμισκή). Το τμήμα αυτό ενσωματώνει το διατηρητέο ρολόι επί της Τσιμισκή, που ανασχεδιάζεται. 4. Το κατώφλι της πλατείας Αριστοτέλους (Τσιμισκή – Μητροπόλεως).O Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την ανάπλαση του άξονα και της πλατείας Αριστοτέλους αφορούσε το τμήμα του άξονα από την οδό Εγνατίας μέχρι και την Λεωφόρο Νίκης στο θαλάσσιο μέτωπο της πόλης και περιλαμβάνει δυο πλατείες: Την επί της Εγνατίας πλατεία και την εμβληματική πλατεία Αριστοτέλους. Πρόκειται για δημόσιο χώρο που ορίζεται από τις υπέροχες όψεις των κτηρίων με τις στοές στην στάθμη της πόλης, όπως σχεδιάστηκαν από τον Hebrard μετά την πυρκαγιά της πόλης το 1917.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Α ΒΡΑΒΕΙΟΥ Πρόκειται για ήπια πρόταση σχεδιασμού που την συμμετρική οργάνωση του χώρου ανατρέπουν: α) ο ρυθμός ένταξης του αστικού εξοπλισμού και των στοιχείων νερού β) τα είδη της δενδροφυτεύσης και γ) η επιλεκτική ‘προβολή’ ιχνών – χαράξεων του απολεσθέντος ιστού της πόλης (προ της πυρκαγιάς του 1917) στην δαπεδόστρωση ,στον οποίον ανήκουν και σήμερα σημαντικά μνημεία σε γειτνίαση με την περιοχή μελέτης. Η χειρονομία αυτή λειτουργεί ως υπόμνηση μέρους της ιστορίας της πόλης που έχει ‘σβηστεί’, υποδηλώνοντάς νοητά την κατεύθυνση προς συγκεκριμένα μνημεία. Πρόκειται για ‘ΝΗΜΑΤΑ ΜΝΗΜΗΣ’ , μια επιπλέον ‘εγγραφή’ στον νέο μητροπολιτικό χαρακτήρα του άξονα και της πλατείας.

Οι δυο πλατείες στην εκκίνηση και κατάληξη της πρότασης αντιμετωπίστηκαν ως διαφορετικού τύπου αντιληπτικής και συμβολικής σημασίας δημόσιοι χώρου αλλά και ως κατώφλια διασύνδεσης του άξονα με το βόρειο τμήμα της πόλης και την θάλασσα. Ο άξονας – κεντρική αρτηρία περίπατου συγκροτείται από επιμέρους παράλληλες ζώνες αφιερωμένες σε διαφορετικού ρυθμού και εμπειρίας κινήσεις, στάσεις και θεάσεις ενώ η οργάνωση των στοιχείων εξοπλισμού και της φύτευσης επιτρέπουν τις μεταξύ αυτών εγκάρσιες κινήσεις. Πρόθεση των μελετητών ήταν η αντιληπτική συνοχή και συνέχεια του δημοσίου χώρου με εξασφάλιση συνεχούς και απρόσκοπτης θέασης προς την θάλασσα, η ανάδειξη των υφιστάμενων χαρακτηριστικών του, η διασύνδεση του με την ευρύτερη πόλη και η απόδοση ιδιαίτερου χαρακτήρα – ταυτότητας τόσο στις 2 πλατείες όσο και σε επιμέρους τμήματα του άξονα σε αναφορά α) με γειτνιάζουσες υφιστάμενες χρήσεις της πόλης και τοπόσημα (π.χ. αγορά Μοδιάνο) καθώς και β) με νέες προτεινόμενες (εφήμερη υπαίθρια γλυπτοθήκη) Στην κατεύθυνση αυτή τα χαρακτηριστικά της πρότασης συνοψίζονται στις παρακάτω επιλογές:

• Απόδοση της κεντρικής ζώνης του άξονα στην κίνηση και οργάνωση των χαράξεων με βάση δυο διαφορετικά υπόβαθρα : α) Τον σύγχρονο ορθοκανονικό ιστό της πόλης ως βασικό υπόβαθρο και β)Τα ίχνη του ιστού της πόλης προ της πυρκαγιάς του 1917 (Νήματα μνήμης) ως δευτερεύον υπόβαθρο σχεδιασμού της δαπεδόστρωσης. Τα υλικά δαπεδόστρωσης περιλαμβάνουν: α) τοπικές φυσικές πέτρες (πλάκες, κυβόλιθος) σε υπόλευκους και μπεζ γκρι τόνους β) χυτά δάπεδα με ψηφίδες και γ) χωμάτινο δάπεδο με σταθεροποιητές, ενώ η ανάδειξη των χαράξεών /ιχνών της παλιάς πόλης ‘ εγγράφονται’ με ζώνες χρωματιστών μάρμαρων.

• Εισαγωγή του στοιχείου του νερού, με στόχο την αξιοποίηση των ιδιοτήτων του (αντανάκλαση, διαφάνεια κτλ) και την βιοκλιματική βελτίωση του χώρου. Πρόκειται για την εναλλαγή 4 διαφορετικών τύπων κατασκευών ανάλογα με την περιοχή της πρότασης: χαμηλός πίδακας, γραμμικό στοιχείο με ανακυκλωμένο νερό, σημειακό/εκτόξευση υδρατμού

σε τμήμα της επιφάνειας της πλατείας Αριστοτέλους (Σημείο – Γραμμή – Επίπεδο) • Εισαγωγή φυτεύσεων με α) Φύτευση φυλλοβόλων δέντρων εκατέρωθεν της κεντρικής ζώνης περίπατου του άξονα, στοχεύοντας στην ‘μεταμόρφωση’ του δημοσίου χώρου ανάλογα με τις εποχές. Η συνέχεια των δέντρων, δημιουργώντας μια φαρδιά αλέα, προσφέρει θερμική άνεση το καλοκαίρι σκιάζοντας μέρος της κεντρικής ζώνης, των περιοχών στάσης και της ζώνης κίνησης ποδήλατων, εντείνοντας την προοπτική του άξονα. β) Φύτευση του αειθαλούς και ανθεκτικού είδους φοίνικα Ουασιγκτόνια- που συναντάται σε πολλές μεσογειακές πόλεις – λιμάνια -σε τμήμα της πλατείας επι της οδού Εγνατίας και εκατέρωθεν του κεντρικού τμήματος της πλατείας Αριστοτέλους. γ) Χαμηλή φύτευση (θάμνοι – λουλούδια) σε στενές ζώνες σε διαφορά σημεία της πρότασης και σε σχέση με τις περιοχές στάσης

• Οργάνωση επιμέρους ενοτήτων και απόδοση ιδιαίτερου χαρακτήρα – ταυτότητας στις 2 πλατείες και σε τμήματα του άξονα.

1. ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΠΙ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ – ΤΟ ΔΩΜΑΤΙΟ ΜΕ ΤΟΥΣ ΦΟΙΝΙΚΕΣ Η ενιαία βατή επιφάνεια περιλαμβάνει υποπεριοχή με ψηλούς φοίνικες (Ουασιγκτόνια) και χαμηλή φύτευση. Το μικρό αυτό άλσος από υψίκορμα δέντρα δημιουργεί μια ένταση στην αφετηρία της πρότασης, έναν τόπο μετάβασης από την όχληση της Εγνατίας στο πεζοδρομημένο τμήμα της πόλης, ενώ η κόμη των δέντρων μια φυσική’ οροφή’ σκίασης κάτω από την οποία εντάσσονται καθιστικά. Το έδαφος της υποπεριοχής αυτής επιστρώνεται με ‘πατημένο χώμα’ ορίζοντας ένα τετράγωνο στην νοητή προέκταση του πλάτους του άξονα της Αριστοτέλους. Στην συνέχεια μια σειρά από 12 πίδακες νερού δημιουργούν μια περιοχή παιχνιδιού για παιδιά.

2. ‘ΔΩΜΑΤΙΑ’ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ ΟΔΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ Η διαμόρφωση των επι μέρους ‘Αστικών δωμάτιων’ συγκροτείται μέσω α) της εισαγωγής – αξιοποίησης στοιχείων αστικού εξοπλισμού και κατασκευών με νερό, β) των ειδών της δενδροφυτεύσης και γ) της ένταξης υποδομών εφήμερων κατασκευών. Πρόκειται για τις ενότητες: Α) Το δωμάτιο του Νερού – Εφήμερη Αγορά, (οδοί Βατικιώτη-Ερμού) Β) Το δωμάτιο με τις Μανόλιες, (οδοί Ερμού- Βασ. Ηράκλειου) Γ) Το δωμάτιο του Χρόνου – Εφήμερη Γλυπτοθήκη (οδοί Βασ. Ηράκλειου -Τσιμισκή)

3. ΠΛΑΤΕΙΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ – Ο ΚΑΘΡΕΠΤΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ Τόσο συμβολικά όσο και κυριολεκτικά πρόκειται για τον ‘καθρέπτη της πόλης’, που ανακλά διαφορετικές εκδοχές της δημόσιας ζωής ανάλογα με την εποχή, την ώρα και τις δράσεις που υποδέχεται. Η πλατεία περιλαμβάνει υποβαθμισμένο τμήμα που λόγω της κλίσης του εδάφους σταδιακά χάνεται και η στάθμη γίνεται ενιαία. Σε τμήμα της κεντρικής της επιφάνειάς της σημειακοί εκτοξευτήρες υδρατμού προκαλούν διαφορετικές καταστάσεις και μεταμορφώσεις. Αν την βασική εικόνα της πλατείας χαρακτηρίζει η στεγνή επιφάνεια του δαπέδου, η επιλεκτική χρήση του συστήματος επιτρέπει 2 επιπλέον εκδοχές της: Α). Την ομιχλώδη (χαμηλό ‘νέφος’ υδρατμού) όπου ανάλογα με την θερμοκρασία και ώρα προκαλείται μια τεχνητή ‘ομίχλη’ δροσισμού προσκαλώντας το παιχνίδι και την διάδραση μεταξύ των παιδιών και Β) Την ανακλαστική, όπου μετά το πέρας της λειτουργίας του συστήματος, η υγρή επιφάνεια παραμένοντας για ένα διάστημα ανακλαστική, διπλασιάζει τα είδωλα των κτηρίων προσφέροντας μια ανατρεπτική αντίληψη του χώρου. Για την σκίαση των υπαίθριων τμημάτων των καταστημάτων εκατέρωθεν της πλατείας, προτείνεται ελεύθερο στέγαστρο σύμμικτης κατασκευής. Τα επιμέρους τμήματα του αντιστοιχούν στις ενότητες των προσκείμενων κτηρίων, ενώ τα τοιχία στήριξης του στον ρυθμό και την θέση των υποστυλωμάτων (κολώνες) των στοών.

Τα αποτελέσματα του διαγωνισμού

Η κριτική επιτροπή, σύμφωνα με τα πρακτικά των συνεδριάσεών της, που κατατέθηκαν στο πρωτόκολλο της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου Θεσσαλονίκης για την επικύρωσή τους σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, αποφάσισε ομόφωνα την απονομή τριών βραβείων και τριών ισόποσων εξαγορών ως εξής:

ΒΡΑΒΕΙΑ

1^ο Βραβείο

Ομάδα Μελέτης: ΑΡΙΑΔΝΗ ΒΟΖΑΝΗ, ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΦΑΝΟΥ, Αρχιτέκτονες Μηχανικοί

Συνεργάτες: Γρηγόρης Βουτουφιανάκης – Πετρόπουλος, Θεοδοσία Ευδωρη Παναγιωτοπούλου, αρχιτέκτονες,  Γιώργος Ρέτσος φοιτητής αρχιτεκτονικής

2^ο Βραβείο

Ομάδα Μελέτης: ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΟΥΡΔΟΥΚΗΣ, ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΤΡΙΦΩΝΙΔΟΥ, Αρχιτέκτονες Μηχανικοί

Συνεργάτες: Ευαγγελία Παπασπύρου, Χρυσούλα Τσαουσίδου, Ιωάννης Αντωνιάδης, Μαρίνα Νέστωρα φοιτητές αρχιτεκτονικής

3^ο Βραβείο

Ομάδα Μελέτης: ΕΥΘΥΜΙΑ ΚΑΡΥΩΤΗ, αρχιτέκτων μηχανικός, ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΖΕΡΒΑΣ πολιτικός μηχανικός, ΑΘΗΝΑ ΣΙΒΗ, ηλεκτρολόγος Μηχανικός

Συνεργάτες: Ελένη Σαμαρά, αρχιτέκτων μηχανικός, Θωμάς Παντελής, πολιτικός & τοπογράφος μηχανικός, και οι φοιτητές αρχιτεκτονικής: Φάνης Γεωργιάδης, Ελένη Αντωνιάδου, Ελένη Λαζαρίνα, Σωτήριος Γρηγορόπουλος

Σύμβουλοι: Κρίστα Λήβεν Αντωνίου, βιολόγος, Αλέξανδρος Λαμπράκης, συγκοινωνιολόγος, Άγγελος Παπαγεωργίου, αρχιτέκτων

ΙΣΟΤΙΜΕΣ ΕΞΑΓΟΡΕΣ

Εξαγορά

Ομάδα Μελέτης: ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗΣ, BERNARD CUOMO, Αρχιτέκτονες Μηχανικοί,

Συνεργάτες:  Δήμητρα Δόλλα, Έλλη Χαβατζά, αρχιτέκτονες

Εξαγορά

Ομάδα Μελέτης: ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΟΡΦΑΝΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΑΚΗΣ, Αρχιτέκτονες Μηχανικοί,

Εξαγορά

Ομάδα Μελέτης: ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΓΙΑΝΝΙΣΗ, ΜΟΥΣΤΑΚΑ ΕΛΛΗ ΜΑΡΙΑ, ΤΑΤΙΑΝΑ ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΟΥ, ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΟΥΣΤΑΚΑ, ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΑΝΘΗΣ Αρχιτέκτονες Μηχανικοί

Η επταμελής κριτική επιτροπή του διαγωνισμού αποτελούνταν από τους καθηγητές αρχιτεκτονικής Φανή Βαβύλη – Τσινίκα, Παναγιώτη Τουρνικιώτη και Αμαλία Κωτσάκη, από τους διακεκριμένους αρχιτέκτονες Κωνσταντίνο Δεσποτίδη, Παναγιώτη Στέφα και Γιάννη Καρύδη και από την αρχιτέκτονα – εκπρόσωπο του Δήμου Θεσσαλονίκης Αικατερίνη Δαναδιάδου, ενώ γραμματειακή υποστήριξη παρείχε η αρχιτέκτων – υπάλληλος του Δήμου Θεσσαλονίκης Δήμητρα Ντούρμα.

Σε ειδική εκδήλωση ο Δήμος Θεσσαλονίκης θα απονείμει τα τρία βραβεία συνολικής αξίας 125.488 € (με ΦΠΑ) και τις τρεις ισόποσες εξαγορές αξίας 5.580 € (με ΦΠΑ) η κάθε μία.

Για τη χρηματοδότηση της μελέτης ανάπλασης του μνημειακού άξονα της Αριστοτέλους ο Δήμος Θεσσαλονίκης έχει εξασφαλίσει χρηματοδότηση από το Υπουργείο Τουρισμού.

* Οι φωτογραφίες και το video αφορούν την πρόταση των μελετητών που απέσπασαν το πρώτο βραβείο.

Διαβάστε επίσης: