Ανάπλαση Αριστοτέλους: Ανασυνθέτοντας τον άξονα. Η τέταρτη πρόταση

H parallaxi παρουσιάζει σταδιακά τις προτάσεις που διακρίθηκαν, πέραν της νικήτριας πρότασης, για την ανάπλαση του άξονα της Αριστοτέλους. Σήμερα η πρόταση που ισοψήφισε στην 4η θέση, η πρόταση των Γιαννίση, Μουστάκα, Χατζηιωάννου.

Τα στοιχεία της πρότασης

Περιγραφή:

Κεντρικό στοιχείο της σύλληψης, αποτελεί η ιδιαίτερη ιστορική φόρτιση της Θεσσαλονίκης και οι πολλές μορφές που η πόλη έχει αλλάξει μέσα στο χρόνο τις οποίες μπορεί κανείς ακόμα να διακρίνει σε διάφορα σημεία του αστικού ιστού.

Η πόλη της Θεσσαλονίκης, είναι κατα κάποιο τρόπο ένα συνονθύλευμα από ετερόκλητα πολιτισμικά στοιχεία, που όμως όλα μαζί συνθέτουν την ιδιαίτερη ταυτότητά της. Από το Μπεζεστένι, (στεγασμένη αγορά σύμβολο της οθωμανικής πόλης) και την Παναγία Χαλκεών (που πἠρε το όνομά της από τις συντεχνίες των μεταλλουργών της Μακεδονικής περιόδου) ως τη Ρωμαϊκή Αγορά και το Μπέη Χαμάμ, η Αριστοτέλους είναι γεμάτη ερεθίσματα από τις άλλοτε δυναμικές κοινότητες της πόλης, που όμως σήμερα φαίνεται να χάνουν τον συνδετικό τους ιστό και να λειτουργούν σαν αποκομμένες οντὀτητες.

Η πρόταση μας έχει ως στόχο με μια συμβολική κίνηση, να ενδυναμώσει τους δεσμούς ανάμεσα στα διάφορα στοιχεία της πόλης και να ανασυνθέσει τις πολλαπλές ταυτότητες της Θεσσαλονίκης σε μία νέα, ενιαία και σύγχρονη ταυτότητα.

Η κίνηση αυτή, επιτυγχάνεται με την “προβολή” του χάρτη της πόλης πριν την πυρκαγιά του 1917 και έχει ως αποτέλεσμα: την αντικατάσταση της αυστηρής συμμετρίας του άξονα με ένα νέο σύστημα χαράξεων και οπτικών φυγών και κατα συνέπεια την ανάδειξη των εγκάρσιων συνδέσεων του άξονα, την δημιουργία νέων διαδρομών-περιπάτων, χώρων εστίασης και πρασίνου σε φιλική κλίμακα για τους χρήστες και σε διάταξη που ευνοεί την οργανικότερη κίνηση και βίωση του χώρου και τέλος την ποιοτική αναβάθμιση του άξονα ως προστατευόμενο μνημείο, με μια παρέμβαση προσαρμοσμένη στις σημερινές τάσεις και ανάγκες που δεν επιβάλλεται αλλά συνομιλεί και αναδεικνύει τον υφιστάμενο δομημένο χώρο.

Ο αρχιτεκτονικός χειρισμός του άξονα γίνεται με βάση δύο συστήματα. Από την Εγνατία οδό ως περίπου το ένα τρίτο της πλατείας Αριστοτέλους, ακολουθείται η ίδια αρχιτεκτονική γλώσσα με αφόρμηση την προβολή του παλιού χάρτη πριν την πυρκαγιά του 1917, ενώ το υπόλοιπο μέρος της πλατείας αναπτύσσεται με διαφορετικό τρόπο αποκαθιστώντας τον κανόνα της κεντρικής συμμετρίας και ανανοηματοδοτώντας το κέντρο βάρους του άξονα, την πλατεία Αριστοτέλους. Το όριο της διάκρισης των δύο συστημάτων αποτελεί το άλλοτε όριο της πόλης προς την θάλασσα και το σημείο του οχυρωματικού τείχους.

Σύνθεση:

Η προβολή του παλιού δρόμου, μεταφράζεται σε χώρο κινησης και συνάντησης, ένα είδος “πεζόδρομου” ο οποίος προσφέρει εγκάρσιες και διαμήκεις διαδρομές με απρόσμενες κλίσεις, στρέφοντας έτσι το βλέμμα του περιπατητή τόσο ως προς τον ορίζοντα της θάλασσας και την Άνω Πόλη, όσο και προς τις στοές και τους κάθετους στον άξονα δρόμους και περάσματα. Ο χώρος εκτός του “πεζόδρομου” σχεδιάζεται με τρεις διαφορετικές μορφές:

Οι “πλατείες”, συνήθως στις εξωτερικές πλευρές των οικοδομικών τετραγώνων, στα όρια με τους δρόμους, είναι ο ανοιχτοί χώροι που παραλαμβάνουν καθημερινές χρήσεις όπως παγκάκια για στάση, ειδικές εγκαταστάσεις στάθμευσης ποδηλάτων και κρήνες.

Οι “πλατφόρμες” αποτελούν οριζόντια επίπεδα, τα οποία δημιουργούν έναν ενδιαφέρων διάλογο με την υπάρχουσα κλίση, όντας συγχρόνως εύκολα προσβάσιμα σε όλους. Μέσω των πλατφόρμων επιτυγχάνεται διαφοροποίηση των διαφορετικών ζωνών χωρίς τη χρήση αυστηρών τρισδιάστατων ορίων να κατακερματίζουν τον άξονα. Διακρίνουμε τα οριζόντια αυτά επίπεδα σε δύο είδη χρήσης και υλικότητας τα οποία και μεταφράζουμε σε σχέση με το υπάρχον κεκλιμένο επίπεδο. Οι ελαφρώς ανυψωμένες πλατφόρμες, από σκληρό υλικό προορίζονται για τη χρήση των τραπεζοκαθισμάτων της εστίασης. Οι υποβαθμισμένες πλατφόρμες αντίθετα, είναι οι χώροι στους οποίους οι χρήστες μπορούν να έχουν άμεση επαφή με τη φύση. Οι πράσινες πλατφόρμες είναι ακόμη ένα στοιχείο το οποίο θα συμβάλλει δραστικά στην ατμόσφαιρα του άξονα, βελτιώνοντας τις συνθήκες θερμικής άνεσης, την σὐσταση του αέρα αλλά και τα επίπεδα της αστικής ηχορύπανσης που υφίσταται στο εσωτερικό του άξονα λόγω των κάθετων οδών έντονης κυκλοφορίας

Τέλος προτείνουμε τη διατήρηση των πλευρικών λωρίδων που υφίστανται και σήμερα σε επαφή με τις όψεις των στοών ώστε να επιτρέπεται η δίοδος, σε όλο το μήκος του άξονα, οχημάτων έκτακτης ανάγκης, ενώ στην καθημερινή τους λειτουργία προορίζονται ως εξής: η δυτική για ποδηλατόδρομο διπλής κυκλοφορίας, και η ανατολική, αφήνεται ελεύθερη, ως η πιο σύντομη διαδρομή για την κυκλοφορία των πεζών.

Η πρόταση διακρίθηκε στον διαγωνισμό για την ανάπλαση του άξονα και της πλατείας Αριστοτέλους με εξαγορά.

Ομάδα αρχιτεκτόνων: Αγγελική Γιαννίση, Έλλη Μουστάκα, Τατιάνα Χατζηιωάννου

Σύμβουλος μηχανολόγος: Σπύρος Άνθης