Ο χρόνος που περνά είναι ο αμείλικτος εχθρός του μυαλού μας

Όπως και όλα τα υπόλοιπα όργανα του ανθρώπινου σώματος, έτσι και ο εγκέφαλος… φθείρεται με την πάροδο των ετών – όσο περισσότερο μεγαλώνουμε, τόσο πιο αργό γίνεται το μυαλό μας και τόσο περισσότερα πράγματα ξεχνάει.

Η επιστήμη ωστόσο δεν έχει καταφέρει ακόμη να διαπιστώσει με απόλυτη βεβαιότητα το κατά πόσο αυτή η φθορά οφείλεται αποκλειστικά στην παρέλευση του χρόνου ή εάν επηρεάζεται και από τα γονίδιά μας.

Τώρα πάντως δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Neuron μία σειρά μελετών που επιδιώκει να απαντήσει αυτό ακριβώς το ερώτημα εξετάζοντας το πώς μπορεί να μειωθεί ο κίνδυνος ανάπτυξης νευροεκφυλιστικών ασθενειών, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, και νοητικών βλαβών εξαιτίας της ηλικίας.

Η έρευνα διαπίστωσε πως υπάρχουν πολλές φυσικές και βιολογικές αλλαγές που επηρεάζουν την περιορισμένη αποδοτικότητα και λειτουργία του εγκεφάλου μας. Και δεδομένου ότι 152 εκατομμύρια άνθρωποι υπολογίζεται πως θα ζουν με κάποιου είδους νοητική παρακμή ως το 2050, καθίσταται επιτακτική ανάγκη να βρεθούν απαντήσεις για όλα αυτά τα ερωτήματα.

Τι προκαλεί τη γήρανση του εγκεφάλου;

Όπως εξηγεί ο Κονσταντίνο Ιαντέκολα, νευρολόγος από το Weill Cornell Medical College των ΗΠΑ, μέσα από τις μοριακές μελέτες έχουμε καταφέρει πλέον να εντοπίσουμε τους σημαντικότερους παράγοντες που επιταχύνουν τη γήρανση του εγκεφάλου.

Φαίνεται λοιπόν πως οι παράγοντες αυτοί είναι τόσο φυσικοί όσο και βιολογικοί. Η φυσική γήρανση του σώματος μειώνει τον όγκο του εγκεφάλου και αλλάζει το σχήμα των δομικών πτυχών του – με άλλα λόγια, οι εγκέφαλοί μας κυριολεκτικά συρρικνώνονται.

Βιολογικοί παράγοντες που συμβάλλουν από την άλλη πλευρά στη γνωστική παρακμή περιλαμβάνουν βλάβες στο DNA μας, τις οποίες ο Ιαντέκολα αποκαλεί ως «φλεγμονές βασικού επιπέδου» που παρατηρούνται στον εγκέφαλο και επηρεάζουν την ικανότητα του τελευταίου να καθαρίζει τα «απόβλητα».

Μία άλλη έρευνα αναλύει πώς το ανοσοποιητικό σύστημα του εγκεφάλου αποδυναμώνεται, με αποτέλεσμα να φθίνει και η υγεία του εγκεφάλου.

Σε μία από τις μελέτες ο νευροεπιστήμονας Ντέιβιντ Ρούμπινσταϊν από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ επισημαίνει πως ο καθαρισμός των πρωτεϊνικών αποβλήτων αποτελεί επίσης έναν σημαντικό παράγοντα της γήρανσης του εγκεφάλου και της σχετικής γνωστικής παρακμής.

Καθώς μεγαλώνουμε, τα εγκεφαλικά μας κύτταρα είναι λιγότερο ικανά στον καθαρισμό επιβλαβών πρωτεϊνικών αποβλήτων, τα οποία βλάπτουν τα κύτταρα και διαταράσσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου.

Οι πρωτεΐνες Ταυ (Τ) αποτελούν ένα τέτοιο είδος επιβλαβών πρωτεϊνών που σχετίζονται με διάφορες νευροεκφυλιστικές ασθένειες – συμπεριλαμβανομένης της νόσου Αλτσχάιμερ και της άνοιας.

«Η συσσώρευση πρωτεϊνών Ταυ προκαλεί Αλτσχάιμερ, επομένως υπάρχει σαφής σύνδεση ανάμεσα στους μηχανισμούς αποβολής των πρωτεϊνών και τις νευροεκφυλιστικές ασθένειες. Ωστόσο γνωρίζουμε λιγότερα πράγματα αναφορικά με το πώς αυτοί οι μηχανισμοί επηρεάζουν την κανονική γνωστική παρακμή στα πλαίσια της γήρανσης», δηλώνει στην DW ο Ρούμπενσταϊν.

Ο περίπλοκος γρίφος της γήρανσης

Οι επιστήμονες φαίνεται να αδυνατούν να συμφωνήσουν ακόμη και σε βασικά ερωτήματα, όπως για παράδειγμα το «τι είναι η γήρανση», «από τι προκαλείται» και «πότε ξεκινάει».

«Αυτές οι ερωτήσεις απασχολούν τους ανθρώπους εδώ και αιώνες – τέτοια ερωτήματα πραγματευόταν ακόμη και η Βίβλος», λέει στην DW ο Ιαντέκολα.

Σύμφωνα με τον Ρούμπινσταϊν μέρος του προβλήματος αποτελεί και το γεγονός ότι η επιστήμη εστιάζει υπερβολικά πολύ στη μελέτη της γνωστικής παρακμής ως αποτέλεσμα παθολογιών όπως τα εγκεφαλικά επεισόδια, η νόσος Αλτσχάιμερ ή η νόσος του Πάρκινσον, αντί να ερευνά περισσότερο το πώς ένας υγιής εγκέφαλος αναπτύσσει τέτοιου είδους προβλήματα.

«Πρέπει να καταλάβουμε τι ακριβώς είναι η σχετιζόμενη με τη γήρανση γνωστική παρακμή που λαμβάνει χώρα όταν δεν υπάρχει κάποια ασθένεια», τονίζει ο Ρούμπινσταϊν.

Μπορούμε να καθυστερήσουμε τη γήρανση του εγκεφάλου;

Οι επιστήμονες έχουν αρχίσει πάντως να σημειώνουν κάποια πρόοδο στις έρευνές τους γύρω από το πώς μπορούμε να ενισχύσουμε την υγεία του εγκεφάλου μας, ενώ μεγαλώνουμε.

Είναι γνωστό πως όσο καλύτερος ο τρόπος ζωής μας, τόσο χαμηλότερος ο κίνδυνος να πάθουμε άνοια ή να παρουσιάσουμε κάποια άλλου είδους γνωστική παρακμή. Έτσι, πρέπει για παράδειγμα:

• να αθλούμαστε και να τρώμε υγιεινά
• να μην έχουμε μεγάλη έκθεση σε μολυσμένα περιβάλλοντα και να μην καπνίζουμε
• να μη ζούμε απομονωμένοι από την κοινωνία ή εντελώς μόνοι μας
• να αντιμετωπίζουμε τυχόν προβλήματα όρασης ή ακοής.

Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ακόμη πως καθοριστικό ρόλο παίζουν και τα γονίδιά μας.

«Η δίαιτα, η άθληση, ο περιορισμός των τοξινών, όλα αυτά επηρεάζουν πολύ το πώς γερνάμε. Τα γονίδια όμως αποτελούν τον πλέον καθοριστικό παράγοντα», δηλώνει ο Ιαντέκολα.

Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που ο επιστήμονας δεν θεωρεί πως θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τη γήρανση ή να επιμηκύνουμε με τεχνητούς τρόπους τη ζωή μας. «Η γήρανση είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης και υπάρχει ένα όριο στα όσα μπορούμε να κάνουμε για να την καθυστερήσουμε», προσθέτει ο ειδικός.

Πηγή: DW