Γιατί αντιδρά ο ΣΕΑ στο νέο νομοσχέδιο Μενδώνη για τα δημόσια Μουσεία

Ένα σοβαρό θέμα που είδε το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες μέρες, κυρίως μέσα από τις αντιδράσεις του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, αφορά την μετατροπή πέντε δημόσιων Μουσείων – μεταξύ αυτών και δύο στη Θεσσαλονίκη – σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου από την κυβέρνηση της ΝΔ, με ένα νομοσχέδιο που έγινε γνωστό από διαρροές.

Το ΔΣ του ΣΕΑ δηλώνει την αντίθεση του με μία ανακοίνωση που δημοσιοποίησε στις 30 Μαρτίου 2022 και με την απόφαση του να συμμετέχουν τα μέλη του στην 24ωρη πανελλαδική απεργία των ΑΔΕΔΥ-ΓΣΕΕ την Τετάρτη 6 Απριλίου.

Μάλιστα, προτείνει να μετατρέψουν εκείνη τη μέρα της απεργίας σε μέρα δράσης για την υπεράσπιση των δημόσιων Μουσείων και καλεί όλα τα μέλη της να οργανώσουν κινητοποιήσεις στις 9 το πρωί της 6ης Απριλίου, στην είσοδο κάθε μικρού και μεγάλου Μουσείου της χώρας.

Το νέο σχέδιο νόμου της κυβέρνησης, αφορά το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη.

Σύμφωνα με το δελτίο τύπου του ΣΕΑ, το σχέδιο νόμου, που έγινε γνωστό από διαρροές, μετατρέπει τα κρατικά Μουσεία σε κυβερνητικά υποχείρια με Διοικητικό Συμβούλιο και Γενικό Διευθυντή που επιλέγονται και διορίζονται από τον εκάστοτε Υπουργό, ενώ έτσι δεν διασφαλίζει τα δικαιώματα των εργαζόμενων και προσθέτει αδικαιολόγητα κόστη στον κρατικό προϋπολογισμό με τελικό αποδέκτη τον Έλληνα φορολογούμενο, μάλιστα χωρίς κανένα διάλογο ούτε με τους εργαζόμενους-ες στα Μουσεία, ούτε με τους ειδικούς των Μουσείων στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ούτε με τις αρμόδιες Υπηρεσίες και τα Συμβούλια του ΥΠΠΟΑ που είναι καθ’ ύλην αρμόδια για την μουσειακή πολιτική της χώρας!

Η κυβερνητική πρωτοβουλία, όπως αναφέρει ο ΣΕΑ, αποκρύφθηκε από τους εργαζόμενους/ες στα αρχαιολογικά μουσεία και την Αρχαιολογική Υπηρεσία, ενώ υπονομεύει τον ενιαίο χαρακτήρα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και οδηγεί στη διάλυσή της, καθώς αποδυναμώνει τον επιστημονικό και παιδευτικό ρόλο των Μουσείων, θέτει σε κίνδυνο την επαρκή χρηματοδότηση και στελέχωσή τους, ανοίγει τον δρόμο για την εφαρμογή ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων λειτουργίας τους, με την αύξηση της τιμής των εισιτηρίων και τη διαφαινόμενη κατάργηση των δωρεάν παροχών στους πολίτες (ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, δωρεάν ημέρες, εκδηλώσεις).

Το νέο σχέδιο νόμου της κυβέρνησης, ανοίγει το δρόμο για την ανάθεση κρίσιμων τομέων λειτουργίας τους, που σήμερα εκτελούνται από το προσωπικό των Μουσείων, σε ιδιωτικές εταιρείες, με άμεσα αποτελέσματα τόσο στην ασφάλεια των αρχαιοτήτων όσο και στους εργαζόμενους (λχ τομείς φύλαξης, καθαριότητας, οργάνωσης εκθέσεων, επικοινωνίας), μειώνει τα έσοδα του ΟΔΑΠ, τα οποία στηρίζουν όλους τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία της χώρας, και απειλεί με οριστικό λουκέτο τα μικρότερα μουσεία ανά την επικράτεια.

Παρακάτω, οι σκοποί των Μουσείων, όπως αναγράφονται στο νέο σχέδιο νόμου

Οι σκοποί των Μουσείων εκπληρώνονται ιδίως με:

α) τη φύλαξη, συντήρηση, έκθεση και προβολή των συλλογών τους, σύμφωνα με τις σύγχρονες μουσειολογικές, μουσειογραφικές, περιβαλλοντικές και ενεργειακές προδιαγραφές, καθώς και τα σύγχρονα και προσήκοντα μέτρα ασφάλειας,

β) την αρχειοθέτηση και τεκμηρίωση των συλλογών του Μουσείου με τη χρήση των σύγχρονων και κατάλληλων συμβατικών, ηλεκτρονικών και τεχνολογικών μέσων, τη σύνταξη καταλόγων των έργων και τη δημοσίευση επιστημονικών μελετών που συμβάλλουν στην ενίσχυση και προώθηση της επιστημονικής έρευνας και την ανάπτυξη της επιστήμης της Αρχαιολογίας, της Ιστορίας και της Ιστορίας της Τέχνης,

γ) τη συγκρότηση συλλογής κινητών μνημείων, έργων ζωγραφικής, γλυπτικής και αντικειμένων τέχνης, χαρακτικής, νέων μορφών τέχνης και σπάνιων καλλιτεχνικών εκδόσεων που σχετίζονται με τις συλλογές του Μουσείου,

δ) τη διοργάνωση μόνιμων και περιοδικών εκθέσεων αυτοτελώς ή σε συνεργασία με άλλα μουσεία ή με τις υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού ή με παρεμφερείς πολιτιστικούς ή επιστημονικούς οργανισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό με σύγχρονα μέσα, τεχνικές και εξοπλισμό που θα συμβάλλει στη διαδραστική επικοινωνία και αλληλεπίδραση μεταξύ του Μουσείου και των επισκεπτών αυτού,

ε) τη δημιουργία χώρων εργαστηρίων συντήρησης και επιστημονικής μελέτης των συλλογών και των έργων τέχνης με απόκτηση, χρήση, εφαρμογή και αξιοποίηση σύγχρονου τεχνολογικού εξοπλισμού και μεθόδων, στ) τη δημιουργία καλλιτεχνικών εργαστηρίων, την έκδοση φωτογραφιών, δελτίων, διαφανειών και αντιγράφων με κάθε μορφή και σε κάθε υλικό φορέα αντικειμένων των 6 συλλογών του και εκθεμάτων του, καθώς και την παραγωγή κάθε είδους εντύπων, συμβατικών και ψηφιακών εκδόσεων και εκπαιδευτικού υλικού,

ζ) τη συμμετοχή σε κάθε είδους ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, μεμονωμένα ή από κοινού με ελληνικά και διεθνή ακαδημαϊκά ιδρύματα, επιστημονικούς και πολιτιστικούς φορείς που σχετίζονται με τους τομείς δραστηριοποίησης του Μουσείου, την ανταλλαγή επιστημονικών δεδομένων, γνώσεων και εμπειριών, καθώς και την προώθηση και προαγωγή της επιστήμης της Αρχαιολογίας, της Ιστορίας και της Ιστορίας της Τέχνης,

η) τη δημιουργία βάσης δεδομένων σε ψηφιακή μορφή για τη συγκέντρωση, καταγραφή και μελέτη των δεδομένων της αρχαιολογίας από την προϊστορική έως και την μεταβυζαντινή περίοδο ανάλογα με το αντικείμενο του Μουσείου, τη διασύνδεση της με διεθνή ακαδημαϊκά ιδρύματα , επιστημονικούς και πολιτιστικούς φορείς, καθώς και την ανταλλαγή στοιχείων και ερευνητικών πορισμάτων,

θ) τη διοργάνωση, συμμετοχή, υποδοχή, φιλοξενία διαλέξεων, ημερίδων, συνεδρίων, σεμιναρίων, προβολών, παραστάσεων, συναυλιών, εκδηλώσεων και άλλων δράσεων πολιτιστικού, καλλιτεχνικού και διεπιστημονικού χαρακτήρα, καθώς και την πραγματοποίηση ξεναγήσεων και σεμιναρίων που θα υπηρετούν την επιστημονική και παιδευτική αποστολή του, την επικοινωνιακή του διάσταση και την ανάπτυξη και ενίσχυση των δεσμών του με την κοινωνία,

ι) την ανάπτυξη και τον εμπλουτισμό οργανωμένου ιστοχώρου που θα παρέχει προς το εγχώριο και παγκόσμιο κοινό την κατάλληλη πληροφόρηση για το Μουσείο, τις συλλογές και τις δράσεις του, τη χρήση και αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογικών εφαρμογών και μέσων, την ανάπτυξη ψηφιακών υπηρεσιών με διαδραστικό περιεχόμενο που θα συμβάλλουν στην έρευνα, μελέτη, τεκμηρίωση και ανάδειξη των συλλογών του,

ια) την προβολή των συλλογών και των δράσεων του Μουσείου και την προσέλκυση ατόμων και κοινωνικών οµάδων προς το σκοπό της προώθησης της ιστορικής και αρχαιολογικής γνώσης, της δημιουργικής σκέψης και εν γένει της σύγχρονης αντίληψης περί κλασικής παιδείας, μέσω, ιδίως, των παραστατικών τεχνών, της εξυπηρέτησης και διάδρασης του κοινού, της επιμόρφωσης του προσωπικού, της δημιουργίας χώρων άνετης περιήγησης και παρατήρησης των εκθεμάτων, χώρων πραγματοποίησης των εκδηλώσεων, χώρων ανάπαυσης και βιβλιοθηκών, του εφοδιασμού του κοινού με ενημερωτικό υλικό για τα συλλογές και τις δράσεις του, της τοποθέτησης ενημερωτικών σημάνσεων και της παροχής προσβασιμότητας στις συλλογές του προς τους επισκέπτες, τα Άτομα με Αναπηρίες (ΑμεΑ), τους ειδικούς επιστήμονες και κάθε ενδιαφερόμενο,

ιβ) την ίδρυση παραρτημάτων στο εσωτερικό και το εξωτερικό που πληρούν τις επιστημονικές, καλλιτεχνικές, τεχνικές και φυλακτικές ανάγκες τους και τη μέριμνα και παρακολούθηση της καλής και ασφαλούς λειτουργίας αυτών, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην περ. στ) της παρ. 2 του άρθρου 7,

ιγ) τη σύναψη προγραμματικών συμβάσεων του άρθρου 100 ν. 3852/2010 (Α’ 87) και μνημονίων συνεργασίας για την επίτευξη των σκοπών του, με την έγκριση ή τη συμμετοχή του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού,

ιδ) τη σύναψη μνημονίων διεθνών συνεργασιών με την έγκριση ή τη συμμετοχή του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού,

ιε) τη συμμετοχή σε ευρωπαϊκά και διεθνή προγράμματα πολιτιστικού χαρακτήρα,

ιστ) την ενθάρρυνση της εθελοντικής προσφοράς για τη διάδοση, υποστήριξη και συνεπικουρία των δράσεων του Μουσείου,

ιζ) την ενθάρρυνση δημιουργίας φορέων Φίλων του Μουσείου με ή χωρίς νομική προσωπικότητα στο εσωτερικό και διεθνώς

Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, αναφέρει πως οι σκοποί που περιγράφονται στο σχέδιο νόμου ως σκοποί των νέων Μουσείων-ΝΠΔΔ, έχουν επιτευχθεί όλοι από τα πέντε μεγάλα δημόσια Μουσεία που αναφέρει, με την διοικητική μορφή που έχουν σήμερα ως ειδικές Περιφερειακές Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, εδώ και 20 χρόνια: η προστασία και ανάδειξη αρχαιοτήτων, η εξωστρέφεια, οι περιοδικές εκθέσεις, η συνάντηση της πολιτιστικής κληρονομιάς με τη σύγχρονη τέχνη, τα εκπαιδευτικά και ερευνητικά προγράμματα, η αύξηση της επισκεψιμότητας και πολλές ακόμη δράσεις που έχουν καταστήσει τα πέντε δημόσια Μουσεία πρωτοπόρα στη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς, την υλοποίηση μουσειολογικών και μουσειογραφικών προγραμμάτων, την εκπαίδευση και την έρευνα τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στην ανακοίνωση: “Αντί να θεραπεύσει τα πραγματικά προβλήματα των Μουσείων, η πολιτική ηγεσία ετοιμάζεται να τους αλλάξει διοικητικό καθεστώς, για να διορίσει μια σειρά από «εκλεκτούς» της στη διοίκησή τους. Εντύπωση επίσης προκαλεί ότι η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ προσπαθεί να παρουσιάσει ως «δυσλειτουργικά» τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα Μουσεία της χώρας, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, που λειτουργούν ως υπηρεσίες της ΓΔΑΠΚ, τη στιγμή που το ΑΚΡΟΠΟΛ ΑΚΡΟΣ, το οποίο η ίδια η κυβέρνηση θεσμοθέτησε ως Νομικό Πρόσωπο και μάλιστα Ιδιωτικού Δικαίου από το καλοκαίρι 2020 (Ν. 4708/2020) δεν έχει καν λειτουργήσει! Το ΔΣ διορίστηκε μετά από εικοσιένα μήνες (!) και μέχρι σήμερα δεν έχει επιτευχθεί κανένας από τους ιδρυτικούς σκοπούς του Οργανισμού. Αν συγκριθούν οι εξαγγελίες που έκανε στη Βουλή η Υπουργός κατά την ψήφιση του νομοσχεδίου για το ΑΚΡΟΠΟΛ με την πραγματική κατάσταση σήμερα, γίνεται κατανοητό σε τι συνίσταται η «αποτελεσματικότητα» και η «αξιοπιστία» της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΠΟΑ και των νομικών προσώπων που συστήνει.”

Μάλιστα, γίνεται λόγος για έλλειψη κριτηρίων για τους μετέχοντες σε ΔΣ Μουσείου, καμία αναφορά στα προσόντα του Γενικού Διευθυντή και για απευθείας διορισμούς χωρίς διαγωνιστική διαδικασία, η οποία προβλέπεται από τον ν. 4622/2019, που έχει ψηφίσει η ίδια η κυβέρνηση της ΝΔ.

Το νομοσχέδιο αναφέρει:

“Το Διοικητικό Συμβούλιο (Δ.Σ.) έκαστου των Μουσείων είναι επταμελές και τα μέλη του διορίζονται για τετραετή θητεία, που μπορεί να ανανεώνεται ισόχρονα για δύο θητείες, με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Με την ίδια απόφαση ορίζονται ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος του Δ.Σ..

Η θητεία των μελών του Δ.Σ. παρατείνεται μέχρι τον ορισμό και τη συγκρότηση νέου Δ.Σ.. Αν για οποιονδήποτε λόγο εκλείψει μέλος του Δ.Σ., το νέο μέλος διορίζεται για το υπόλοιπο της θητείας του εκλιπόντος προκατόχου του.

Ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος του Δ.Σ. επιλέγονται με βάση τις διατάξεις των άρθρων 20 έως 23 του ν. 4735/2020 (Α΄ 197), με την επιφύλαξη των ρυθμίσεων της παρ. 1, μεταξύ προσωπικοτήτων με συμβολή στον αντίστοιχο επαγγελματικό ή κοινωνικό χώρο αυτών.

Τρία (3) εκ των λοιπών μελών επιλέγονται μεταξύ προσωπικοτήτων με συμβολή στο χώρο του Πολιτισμού ή στον επαγγελματικό ή κοινωνικό χώρο αυτών.

Δύο (2) μέλη προέρχονται από υπαλλήλους του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού ή των εποπτευομένων φορέων αυτού, κλάδου ή ειδικότητας ΠΕ Αρχαιολόγων ή ΠΕ Μηχανικών ή ΠΕ ΔιοικητικώνΟικονομικών, κατόχων τουλάχιστον μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών της ημεδαπής ή αναγνωρισμένου ως ισότιμου της αλλοδαπής.

Ο Γραμματέας του Δ.Σ. έκαστου Μουσείου και ο αναπληρωτής του, οι οποίοι είναι υπάλληλοι του Μουσείου, ορίζονται με απόφαση του Προέδρου του Δ.Σ.”

Επίσης, σε άλλο σημείο αναφέρει το νομοσχέδιο: «Ο Γενικός Διευθυντής του Μουσείου διορίζεται με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού […] Ο διορισμός του Γενικού Διευθυντή γίνεται με επιλογή, κατόπιν δημόσιας ή δημόσιας διεθνούς πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος, στην οποία προβαίνει το Δ.Σ. του Μουσείου, μετά από έγκρισή της από τον Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού. Στην πρόσκληση αυτή ορίζεται η διαδικασία αξιολόγησης εκ μέρους της Ειδικής Επιτροπής. Η θητεία του Γενικού Διευθυντή ορίζεται τριετής, δυνάμενη να ανανεώνεται ισόχρονα έως δύο (2) φορές, σύμφωνα και προς τα οριζόμενα στην παρ. 2 του άρθρου 9.»

Επίσης, φαίνεται να θεσμοθετεί ότι όλοι όσοι διοριστούν από την κυβέρνηση θα πληρώνονται με αποζημιώσεις που θα καθοριστούν, εκτός ενιαίου μισθολογίου, κάτι που ο ΣΕΑ τονίζει πως θα κοστίσει στον ελληνικό λαό περισσότερο από μισό εκατομμύριο κατ’ έτος, δαπάνη την οποία σκοπίμως αποκρύπτει η Αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου και η οποία όχι μόνον δεν την αναφέρει αλλά αντιθέτως προβλέπει «μείωση δαπανών».

Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, σύμφωνα με το δελτίο τύπου, ξεκινά σειρά πολύμορφων αγωνιστικών κινητοποιήσεων και κινήσεων ενημέρωσης του κοινού και των ειδικών, ζητώντας από την κυβέρνηση να μην κατατεθεί το σχέδιο νόμου, αλλά να ανοίξει ένας πραγματικός και ανοιχτός διάλογος για το παρόν και το μέλλον των Μουσείων και συνολικά την μουσειακή πολιτική της χώρας.