Αναγνωρίστηκε η κοινότητα των Μπεκτασήδων Αλεβιτών Θράκης ως ΝΠΙΔ

Κεντρική εικόνα: Ζήσης Φυλλαρίδης

Ο Αχμέτ Καραχουσεΐν δεν κρύβει την ικανοποίησή του για το σχέδιο νόμου της κυβέρνησης που αναγνωρίζει την κοινότητα των Μπεκτασήδων Αλεβιτών της Θράκης ως νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου. «Επιτέλους θα βγούμε από την αφάνεια, έως τώρα ζούσαμε στη σκιά των σουνιτών και είχαμε προβλήματα στην άσκηση των λατρευτικών μας καθηκόντων», λέει και φέρνει ως παράδειγμα –ένα από τα πολλά– ότι για να παντρευτεί ένα ζευγάρι Μπεκτασί Αλεβιτών θα πρέπει «να πάει στον μουφτή ή στον ιμάμη, ενώ εμείς δεν είμαστε σουνίτες», λέει στην «Κ».

Ο Καραχουσεΐν είναι ο πρόεδρος των 3.500 Αλεβιτών Μπεκτασί της Θράκης και μας αναφέρει ότι η αίτηση για την αναγνώριση της κοινότητάς τους από το κράτος είχε υποβληθεί πριν από οκτώ χρόνια. Με βάση το νομοσχέδιο, «συστήνεται μη κρατικό νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, κοινωφελές και μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με την επωνυμία “Διαχειριστική Επιτροπή Βακουφίων Μπεκτασήδων Αλεβιτών Μουσουλμάνων Θράκης”, το οποίο εποπτεύεται από τον υπουργό Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού». Οπως διευκρινίζεται, «βασική αποστολή του νομικού προσώπου είναι η διοίκηση των Βακουφίων και η διαχείριση των κτιρίων, οικοπέδων, κτημάτων και γενικώς κάθε είδους αστικών, αγροτικών και δασικών ακινήτων, των κινητών περιουσιακών στοιχείων και των προσόδων που έχουν αφιερωθεί, ενώ ρυθμίζονται θέματα που αφορούν τους χώρους λατρείας και την εκπαίδευση των μαθητών τους». Στην πραγματικότητα οι Μπεκτασί Αλεβίτες, οι εν πολλοίς άγνωστοι, κοσμοπολίτες αυτοί μουσουλμάνοι, με προαιώνια παρουσία στον ορεινό Έβρο και στη Ροδόπη, κατοχυρώνονται ως ξεχωριστή θρησκευτική κοινότητα με όλα τα δικαιώματά της.

Στη Βουλή

Το νομοσχέδιο έχει προγραμματιστεί να συζητηθεί και να ψηφιστεί τις επόμενες ημέρες από την Ολομέλεια της Βουλής.

Τι αλλάζει στην καθημερινότητα των Μπεκτασί Αλεβιτών το νομοσχέδιο; «Πολλά», λέει ο Καραχουσεΐν. «Κατ’ αρχήν θα αναγνωριστούμε επίσημα ως θρησκευτική κοινότητα και θα νομιμοποιηθούν τα “τζεμεβί”, οι χώροι προσευχής μας. Μέχρι πρόσφατα προσευχόμασταν σε σπίτια, αλλά αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί και φτιάξαμε κάποιες αίθουσες, που όμως δεν ήταν κατοχυρωμένες νομικά όπως τα τζαμιά των σουνιτών. Υστερα είναι οι τελετές. Οι γάμοι τελούνται από τον σουνίτη μουφτή ή τον ιμάμη, το ίδιο και οι κηδείες, αλλά με τον νέο νόμο αυτά θα γίνονται από τους δικούς μας ιερουργούς, τους ντεντέδες. Και πολλά άλλα».

Με σημείο αναφοράς τον ιστορικό τεκέ – μοναστήρι στη Ρούσα, οι Μπεκτασί Αλεβίτες καταγράφονται περίπου σε δεκαπέντε χωριά του Εβρου και της Ροδόπης, εκ των οποίων στα τέσσερα – πέντε σε συμπαγή πληθυσμό και στα υπόλοιπα ανακατεμένοι με σουνίτες μουσουλμάνους.

Μέχρι τώρα, για να παντρευτεί ένα ζευγάρι πρέπει «να πάει στον μουφτή ή στον ιμάμη, ενώ εμείς δεν είμαστε σουνίτες».

Στην ερώτησή μας για το πώς είναι οι σχέσεις τους με τους σουνίτες μουσουλμάνους, ο πρόεδρος των Μπεκτασί Αλεβιτών εμφανίζεται επιφυλακτικός: «Ε, καλούτσικες», λέει και προσθέτει: «Εχουμε μεγάλες θρησκευτικές διαφορές. Να σας πω το πιο απλό: οι σουνίτες δεν προσεύχονται μαζί με τις γυναίκες, ενώ εμείς στα δικά μας κάνουμε μαζί προσευχή. Στον σουνιτισμό απαγορεύεται γυναίκα να χαιρετήσει τον άνδρα. Σε εμάς αυτό δεν ισχύει, η γυναίκα είναι ισότιμη με τον άνδρα». Ο καθηγητής Μειονοτικής και Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Γιώργος Μαυρομάτης, ερευνά επί τρεις δεκαετίες τουλάχιστον το θέμα των Αλεβιτών Μπεκτασήδων της περιοχής. «Μπεκτασισμός και ο αλεβιτισμός βρίσκονται ανάμεσα στο σουνιτικό και στο σιιτικό Ισλάμ. Συγκροτούν τη φιλελεύθερη πτέρυγα του σιιτικού Ισλάμ και είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ο μπεκτασισμός είναι η λόγια προσέγγιση του πράγματος και ο αλεβιτισμός το λαϊκό Ισλάμ».

Οπως σημειώνει ο κ. Μαυρομάτης, ιστορικά οι Αλεβίτες Μπεκτασί ζούσαν στο περιθώριο, στη σκιά των σουνιτών, που τους αντιμετώπιζαν με σνομπισμό και υπεροψία, αν δεν τους δίωκαν κιόλας. «Οι Αλεβίτες ήταν πάντα οι καταπιεσμένοι στην Τουρκία, το κέντρο του αλεβιτισμού, όπου σήμερα αριθμούν γύρω στα 20.000.000. Τους θεωρούσαν βρώμικους, ετερόδοξους που κάνουν όργια στις τελετές, τους φόρτωναν ένα σωρό αρνητικά στοιχεία.

Οι Μπεκτασί, που ήταν το λόγιο κομμάτι, διατηρούσαν πάντα σχέσεις με τη διοίκηση. Να φανταστείτε ότι οι Γενίτσαροι ήταν Μπεκτασί και οι μπεκτασί μπαμπάδες (ιεράρχες) ήταν μπλεγμένοι στην ελίτ και στη διοίκηση. Το 1929 ο Κεμάλ Ατατούρκ κατήργησε όλα τα τάγματα, μεταξύ αυτών και των Αλεβιτών, γιατί τα θεωρούσε παράκεντρα εξουσίας. Εκλεισε όλους τους τεκέδες, τα μοναστήρια δηλαδή, που υπήρχαν εκατοντάδες στην Τουρκία. Από τον διωγμό γλίτωσαν κάποιοι τεκέδες της Βαλκανικής, κυρίως της Δυτικής, Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Κόσοβο. Η Τουρκία θεωρεί ότι μόνο εκείνη μπορεί να έχει λόγο για τα αλεβίτικα πράγματα, γιατί εκεί είναι το παγκόσμιο κέντρο, εκεί είναι και ένας από τους λόγους που αντιδρά στην πρωτοβουλία Ράμα για την ίδρυση κράτους στα Τίρανα. Μέχρι στιγμής, πάντως, η σουνιτική κοινότητα στη Θράκη δεν έχει αντιδράσει στην αναβάθμιση των Αλεβιτών Μπεκτασί. Αλεβίτες Μπεκτασί υπάρχουν σήμερα σε Αλβανία, Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία, λίγοι στο Κόσοβο και στη Βοσνία», σημειώνει ο καθηγητής.

Πνευματικό αντίβαρο

Ο συνεργάτης του ερευνητικού κέντρου ΜΟΧΑ στην Καβάλα, Ευάγγελος Αρεταίος, έθεσε, μιλώντας στην «Κ», και μια επιπλέον διάσταση. «Οι Μπεκτασήδες Αλεβίτες αποτελούν ένα ισχυρό πνευματικό αντίβαρο στον ισλαμικό φονταμενταλισμό και ριζοσπαστισμό. Η παράδοσή τους αναδεικνύει αναμφισβήτητα ένα βαθιά μυστικιστικό και παράλληλα πεφωτισμένο Ισλάμ και για τον λόγο αυτό οι Μπεκτασήδες Αλεβίτες θεωρούνται φυσικοί συνομιλητές της νεωτερικότητας.

Το γεγονός ότι διατηρούν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις ακόμα και στις ευρωπαϊκές χώρες όπου μετανάστευσαν, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, είναι ενδεικτικό τόσο της ανθεκτικότητάς τους όσο και της έμφυτης ικανότητάς τους να προσαρμόζονται στο ευρωπαϊκό περιβάλλον, χωρίς να χάνουν την ουσία της πίστης τους και τις παραδόσεις τους.

Η απόφαση της κυβέρνησης δεν συνιστά μόνο αναβάθμιση, αλλά και μια ιστορική αποκατάσταση. Οι Μπεκτασήδες Αλεβίτες της Θράκης αποτελούν μία “μειονότητα μέσα στη μειονότητα”, που ζει εδώ και αιώνες σε περίπου 10 χωριά στη Ροδόπη και στον Έβρο, κοντά στα σύνορα με τη Βουλγαρία. Αν και αποτελούν ένα μικρό αριθμητικά σύνολο, η πνευματική τους παράδοση έχει βαθιές ρίζες και ευρύ συμβολισμό».

Πηγή: Σταύρος Τζίμας / kathimerini.gr