Το δημογραφικό ζήτημα βρίσκεται σταθερά στο προσκήνιο, συνδεδεμένο με την απασχόληση, το ασφαλιστικό, τη γήρανση του πληθυσμού, τους δείκτες γονιμότητας.

Το τελευταίο κύμα δημοσιευμάτων για το δημογραφικό είχε ως αφορμή τη μείωση των νέων εγγραφών στα δημόσια σχολεία, για την Α’ δημοτικού. Συνέπεσε δε χρονικά, με την ειδηση για κλείσιμο δεκάδων σχολείων στην Ήπειρο, λόγω έλλειψης μαθητών.

Αναστολή λειτουργίας σε 38 σχολεία στην Ήπειρο λόγω έλλειψης μαθητών

Όπως ανακοίνωσε το υπουργείο Παιδείας, τη σχολική χρονιά 2025-2026, θα κάτσουν στα θρανία λιγότερα από 71.200 «πρωτάκια». Τη σχολική χρονιά 2010-2011, όταν η Ελλάδα είχε ήδη μπει στα μνημόνια, γράφτηκαν στην Α΄ δημοτικού περίπου 115.000 παιδιά.

Η είδηση παρουσιάστηκε με τίτλους όπως «Xάθηκαν 45.000 πρωτάκια σε 15 χρόνια».

Για την ακρίβεια, με βάση τα παραπάνω στοιχεία, το 2025 θα γραφτούν στην Α΄ δημοτικού 43.800 λιγότεροι μαθητές και μαθήτριες από το 2010, αριθμός που αντιστοιχεί σε απώλεια 1.760 σχολικών τάξεων (των 25 μαθητών/τριων).

Τι δεν «είδαν» τα δημοσιεύματα για το δημογραφικό

Ο Βύρων Κοτζαμάνης, καθηγητής του πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διευθυντής του Ιδρύματος Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ), προχώρησε σε δύο πολύ ενδιαφέρουσες επισημάνσεις, ως προς την προβολή της είδησης για τη μείωση των εγγραφών στην Α΄ δημοτικού και τη σύνδεσή της με το δημογραφικό.

Πρώτον, υπάρχει μια πολύ μεγάλη απόκλιση, ανάμεσα στον αριθμό των παιδιών που γεννήθηκαν το 2019 και στον αριθμό όσων γράφτηκαν φέτος στην Α΄ Δημοτικού.

Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2019 γεννήθηκαν στην Ελλάδα 83.763 παιδιά. Αν δεχθούμε ότι τα φετινά «πρωτάκια» είναι στην συντριπτική τους πλειοψηφία γεννημένα εκείνη τη χρονιά, αυτό σημαίνει ότι «έχασαν» τον δρόμο για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση 12.575  παιδιά. Βεβαίως κάποια εξ αυτών μπορεί να γραφτούν αργότερα ή του χρόνου στην Α’ δημοτικού, για μαθησιακούς ή άλλους λόγους. Άλλα θα φοιτήσουν στα ιδιωτικά σχολεία – για τα οποία δεν έχουμε ακόμα οριστικά στοιχεία.

Το γεγονός αυτό αναφέρθηκε σε ορισμένα άρθρα, ως «σχολική διαρροή» που ξεπερνάει το 15%. Όμως δεν δόθηκαν εξηγήσεις για το πού οφείλεται.

Μη συγκρίσιμα στοιχεία

Η δεύτερη, κρίσιμη μεθοδολογικά, παρατήρηση, είναι ότι τα στοιχεία για τις εγγραφές του 2010-11 δεν είναι άμεσα συγκρίσιμα με τα φετινά.

Αυτό συμβαίνει επειδή τα 115.000 «πρωτάκια» που καταγράφηκαν τότε, προέρχονται από το σύνολο των σχολικών μονάδων, δημόσιων και ιδιωτικών. Τα φετινά στοιχεία αφορούν μόνο τα δημόσια σχολεία.

Ο διευθυντής ερευνών του ΙΔΕΜ διευκρινίζει ότι η μείωση των εγγραφών στην Α’ τάξη  των δημόσιων δημοτικών σχολείων ανάμεσα στο 2010-11 και 2025-26 ανέρχεται σε 30.000 παιδιά.

Ο ίδιος υπογραμμίζει ότι στην παραπάνω μείωση θα πρέπει να προστεθεί η σχετικά ήπια μείωση  των εγγραφών στα ιδιωτικά σχολεία.

Θεωρεί ότι φέτος η συνολική μείωση του μαθητικού πληθυσμού της Α΄ δημοτικού, δεν αναμένεται να υπερβεί τα 32.000 παιδιά, σε σύγκριση με το 2010-11.

Πρόκειται για έναν εντυπωσιακό αριθμό,  χαμηλότερο ωστόσο από τις 45.000 που αναφέρεται σε σχετικά δημοσιεύματα.

Η μεσαία τάξη και τα ιδιωτικά σχολεία

Με βάση τα μέχρι τώρα εμπειρικά δεδομένα, η ποσοστιαία μείωση των εγγραφών στα δημόσια σχολεία αναμένεται να είναι  υψηλότερη αυτής στα ιδιωτικά, εκτιμά ο καθηγητής.

Σύμφωνα με το ΙΔΕΜ, το 2010-2011, φοιτούσαν στα ιδιωτικά σχολεία περίπου το 7% των μαθητών Α’ Δημοτικού. Φέτος, το ποσοστό αυτό αναμένεται να ανέβει στο 8,5% του συνόλου.

Αν λάβουμε υπόψιν ότι τα ιδιωτικά σχολεία βρίσκονται μόνον στα μεγάλα αστικά κέντρα, αυτό σημαίνει ότι σε πολλές μεγάλες πόλεις, σχεδόν το ένα στα επτά «πρωτάκια» θα πάει σε ιδιωτικό.

Η υποβάθμιση του δημόσιου σχολείου, οδηγεί πολλές οικογένειες των μεσαίων στρωμάτων – που πλήττονται επίσης από την κρίση – να γράψουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικό σχολείο, έστω για τις «μικρές» τάξεις.

Το γεγονός αυτό με τη σειρά του ανεβάζει το κόστος ανατροφής των παιδιών και κάνει μια οικογένεια πολύ πιο διστακτική στο να κάνει δεύτερο παιδί – πόσο μάλλον τρίτο. «Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο, που επηρεάζει το δημογραφικό», μας λέει ο καθηγητής.