HELIOS: Νέα διακοπή του μοναδικού προγράμματος που βοηθά στην ένταξη των προσφύγων

Νέα διακοπή του προγράμματος HELIOS, του μοναδικού προγράμματος για την ένταξη των προσφύγων που υλοποιεί το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Σύμφωνα με ανακοίνωση του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης που υλοποιεί το πρόγραμμα, από 1η Ιανουαρίου 2024, το πρόγραμμα έχει διακοπεί εκ νέου, λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. Έτσι, οι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες και προσφύγισσες στερούνται την ελάχιστη υποστήριξη που τους παρέχει το πρόγραμμα και βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο αστεγίας.

Το πρόγραμμα «Hellenic Integration Support for Beneficiaries of International Protection» (HELIOS) χρηματοδοτείται από την 1η Ιανουαρίου 2022 από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, «μέσω διαδοχικών παρατάσεων» της χρηματοδότησης, και υλοποιείται από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ) σε συνεργασία με μη κυβερνητικές οργανώσεις. Το πρόγραμμα εφαρμόζεται από την 1η Ιουλίου 2019 και αποτελεί το μοναδικό επίσημο εν λειτουργία ενταξιακό πρόγραμμα στην Ελλάδα (στο οποίο πολλοί αναγνωρισμένοι πρόσφυγες και προσφύγισσες δεν έχουν πρόσβαση καθώς δεν καλύπτουν τις προϋποθέσεις).

Το HELIOS παρέχει υπηρεσίες σε πρόσφυγες για μέγιστο διάστημα δώδεκα μηνών από την αναγνώρισή τους. Περιλαμβάνει την υποστήριξη της στέγασης αναγνωρισμένων προσφύγων με τη χορήγηση επιδοτήσεων σε όσους/ες έχουν εξασφαλίσει στέγη, την παροχή μαθημάτων ελληνικής γλώσσας και άλλων μαθημάτων ένταξης, καθώς και εργασιακή υποστήριξη για την ένταξη στην αγορά εργασίας.

Τους τελευταίους μήνες υπάρχουν σοβαρά και διαρκή προβλήματα στην υλοποίησή του, καθώς και σποραδικές διακοπές στη λειτουργία του προγράμματος, λόγω αλλεπάλληλων διακοπών χρηματοδότησης από την πλευρά του Υπουργείου.

Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα πάγωσε αιφνιδιαστικά από την 1η Οκτωβρίου του 2023, επαναλειτούργησε για λίγο, και διεκόπη ξανά τον Νοέμβριο, με αποτέλεσμα να μη γίνονται δεκτές νέες εγγραφές αναγνωρισμένων προσφύγων. Σε απάντηση του αιτήματός μας για την εγγραφή του Μοχαράμ* και των δύο παιδιών του, προσφύγων από το Αφγανιστάν που διαμένουν στη Δομή Φιλοξενίας Κορίνθου, οι υπηρεσίες του HELIOS ανέφεραν στις 2 Νοεμβρίου ότι «από 1 Νοεμβρίου έως 30 Νοεμβρίου 2023 δεν γίνονται δεκτές νέες εγγραφές στο πρόγραμμα HELIOS και νέες υποβολές συμβάσεων μίσθωσης μέχρι νεωτέρας. Το πρόγραμμα θα παρέχει επιδοτήσεις ενοικίου μόνο στα νοικοκυριά που ήδη επωφελούνται από αυτά, ενώ όλες οι άλλες υπηρεσίες (μαθήματα ένταξης, συνεδρίες εποπτείας ένταξης, συνεδρίες εργασιακής συμβουλευτικής, εργαστήρια στέγασης) διεκόπησαν από την 1η Νοεμβρίου 2023.» Παρόμοια απάντηση λάβαμε στις 27 Νοεμβρίου σε αντίστοιχο αίτημα της Φαέζα*, του Αχμάντ* και των τεσσάρων παιδιών τους, προσφύγων από το Αφγανιστάν που διαμένουν στη Δομή Ριτσώνας.

Στις αρχές Δεκεμβρίου ανακοινώθηκε η ανανέωση της χρηματοδότησης του προγράμματος μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2023. Ωστόσο, καθ’ όλο το διάστημα του μήνα Δεκεμβρίου, το πρόγραμμα υλοποιήθηκε χωρίς να επιτραπούν καθόλου νέες εγγραφές ωφελουμένων και χωρίς επιδοτήσεις ενοικίου. Σύμφωνα με διευκρίνιση που λάβαμε από τον ΔΟΜ στις 8 Δεκεμβρίου για την υπόθεση του Μοχαράμ*: «Μέχρι να επιβεβαιωθεί η συνέχιση του προγράμματος από την 1η Ιανουαρίου 2024 και μετά, η παροχή ορισμένων από τις υπηρεσίες του προγράμματος, όπως μαθήματα ένταξης και αποδοχή νέων συμβάσεων μίσθωσης, θα παραμείνει ανενεργή.»

Από 1η Ιανουαρίου 2024, το πρόγραμμα έχει διακοπεί εκ νέου, λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΔΟΜ που υλοποιεί το πρόγραμμα: «Λόγω διακοπής της χρηματοδότησης του έργου, η παροχή όλων των υπηρεσιών HELIOS θα ανασταλεί από την 1η Ιανουαρίου 2024 μέχρι νεωτέρας.»

Τον Νοέμβριο του 2023, το γραφείο της Υφυπουργού Μετανάστευσης Σοφίας Βούλτεψη δεσμευόταν ότι το HELIOS θα συνέχιζε να λειτουργεί με χρηματοδότηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, δηλώνοντας ότι «Υπήρξαν καθυστερήσεις, αλλά όχι πρόβλημα με την ίδια τη λειτουργία του προγράμματος. Δεν έχει συζητηθεί ποτέ το κλείσιμο του HELIOS»

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία του προγράμματος, από το 2019 μέχρι 30 Νοεμβρίου 2023 έχουν ωφεληθεί 45.221 πρόσφυγες. Από αυτούς, έχουν εξασφαλίσει στέγη 23.377 πρόσφυγες σε 7.496 διαμερίσματα. 11.556 πρόσφυγες έχουν δεχτεί εργασιακή συμβουλευτική, ενώ μαθήματα ελληνικών έχουν παρακολουθήσει 10.081 πρόσφυγες, που έχουν δυνατότητα συμμετοχής στις εξετάσεις πιστοποίησης ελληνομάθειας.

Από τη διακοπή του προγράμματος, σύμφωνα με δημοσιεύματα, περί τους 4.000 ωφελούμενους/ες κινδυνεύουν να μείνουν στον δρόμο, σε συνθήκες αστεγίας, ενώ περίπου 500 εργαζόμενοι/ες στο πρόγραμμα κινδυνεύουν να χάσουν τη δουλειά τους.

Είναι αναγκαία και επιτακτική η άμεση επαναλειτουργία του προγράμματος, η εξασφάλιση συνεχούς και απρόσκοπτης χρηματοδότησής του, καθώς και η διεύρυνση των κριτηρίων του και των παρεχόμενων υπηρεσιών, με στόχο την σφαιρική και αποτελεσματική αντιμετώπιση των συστημικών ελλείψεων στην πρόσβαση των προσφύγων σε έγγραφα και σε κοινωνικά δικαιώματα στη χώρα.

* Τα ονόματα των προσώπων που αναφέρονται σε αυτό το κείμενο έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας της ασφάλειας και της ιδιωτικής ζωής.