Η Γαλανόλευκη: Η ιστορία της ελληνικής σημαίας και οι παραλλαγές της μέσα στα χρόνια

Η ελληνική σημαία αποτελεί ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα και σημαντικά εθνικά σύμβολα της Ελλάδας, συνδεδεμένο άρρηκτα με την ιστορία και τους αγώνες του έθνους για ελευθερία και ανεξαρτησία.

Η ιστορία της ελληνικής σημαίας ξεκινά από την εποχή της Επανάστασης του 1821, όταν οι Έλληνες ξεσηκώθηκαν κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Πριν την καθιέρωση της επίσημης σημαίας, διάφορες περιοχές και επαναστατικές ομάδες χρησιμοποιούσαν διαφορετικά λάβαρα και σημαίες, που συχνά απεικόνιζαν τον σταυρό ή θρησκευτικά σύμβολα όπως τον δικέφαλο αετό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Η πρώτη επίσημη μορφή της ελληνικής σημαίας καθιερώθηκε από την Α’ Εθνοσυνέλευση στην Επίδαυρο το 1822. Εκεί, αποφασίστηκε να υπάρχουν τρεις τύποι σημαίας: μία για την ξηρά, μία για τη θάλασσα και μία για το στόλο.

Η σημαία της ξηράς είχε έναν λευκό σταυρό πάνω σε γαλάζιο φόντο, ενώ η ναυτική σημαία, που τελικά επικράτησε ως η εθνική σημαία, είχε τις εννέα εναλλασσόμενες γαλάζιες και λευκές ρίγες με τον σταυρό στο άνω αριστερό μέρος.

Συμβολισμός

Οι εννέα ρίγες θεωρείται ότι αντιπροσωπεύουν τις εννέα συλλαβές της φράσης «Ελευθερία ή Θάνατος», το σύνθημα της Ελληνικής Επανάστασης.

Το γαλάζιο και το λευκό χρώμα συμβολίζουν το γαλανό του ουρανού και το λευκό του κύματος, δηλαδή το ελληνικό τοπίο και τη θάλασσα. Ο λευκός σταυρός εκφράζει την πίστη των Ελλήνων στην Ορθοδοξία, που αποτέλεσε στοιχείο συνοχής κατά την επανάσταση και τους αγώνες του έθνους.

Πώς άλλαξε μέσα στο χρόνο

Η ελληνική σημαία υπέστη ορισμένες αλλαγές κατά τη διάρκεια της σύγχρονης ιστορίας της χώρας. Για παράδειγμα, κατά τη βασιλεία των Γλύξμπουργκ προστέθηκαν και αφαιρέθηκαν κατά διαστήματα το βασιλικό έμβλημα και άλλα διακριτικά.

Ωστόσο, το βασικό σχέδιο με τις εννέα ρίγες και τον σταυρό παρέμεινε αναλλοίωτο.

Το 1978, μετά τη μεταπολίτευση και την καθιέρωση της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας, η σημερινή σημαία με τις εννέα ρίγες και τον σταυρό στο καντόνι καθιερώθηκε επισήμως ως η μοναδική σημαία του ελληνικού κράτους, τόσο για ξηρά όσο και για θάλασσα.

Το πρώτο έτος της Ελληνικής Επανάστασης δεν υπήρχε ενιαία διοίκηση και το κάθε στρατιωτικό σώμα έφερε τη δική του σημαία. Οι επαναστατικές σημαίες είτε ήταν τρίχρωμες (άσπρο-μαύρο-κόκκινο) με τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας (όπως π.χ. τον φοίνικα που αναγεννιέται από τις στάχτες του ή την άγκυρα κ.ά.), τα οποία είχαν όλες οι σημαίες των νησιών, είτε ακολουθούσαν τα μπαϊράκια και τα φλάμπουρα των αρματολών φέροντας σταυρό μαζί με αγίους ή τον αετό, ενώ πολλά χωριά εξεγέρθηκαν υπό το λάβαρο της εκκλησίας της ενορίας τους.

Το 1822 πραγματοποιήθηκε η Α´ Εθνική Συνέλευση στην Επίδαυρο, η οποία ψήφισε το Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος, το πρώτο ελληνικό σύνταγμα. Στις παραγράφους ρδ’ και ρε’ του Προσωρινού Πολιτεύματος συναντάται η πρώτη απόφαση για τη μορφή της ελληνικής σημαίας, με την οποία καθιερώθηκαν το κυανό και το λευκό ως χρώματα της σημαίας και ανατέθηκε στο Εκτελεστικό Σώμα να προσδιορίσει τη μορφή της.

Σύμφωνα με μια θεωρία θέλησαν να αποφύγουν το κόκκινο και το πράσινο, χρώματα δηλαδή που συνδέονταν με τον ισλαμισμό και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ενώ παράλληλα σύμφωνα με άλλη θεωρία, η επιλογή των χρωμάτων έγιναν για να συμβολίζει το γαλάζιο της θάλασσας του Αιγαίου και το λευκό των κυμάτων.

Πάντως η πιο διαδεδομένη θεωρία για το πλήθος των λωρίδων, είναι ότι συμβολίζουν τις συλλαβές της φράσης «ελευθερία ή θάνατος», οι πέντε κυανές τις συλλαβές «Ε-λευ-θε-ρί-α» και οι τέσσερις λευκές «ή θά-να-τος». Οι θεωρίες για την επιλογή των χρωμάτων και το συμβολισμό των λωρίδων κρίνονται συχνά βέβαια ως λαϊκοί θρύλοι και ρομαντισμοί. Ωστόσο, γεγονός είναι πως πολλές από τις σημαίες της επανάστασης έφεραν μία από τις φράσεις «Ελευθερία ή Θάνατος», «Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ», ή «ΝΙΚΗ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ».

Επί Όθωνα προστέθηκαν στη σημαία του στρατού ξηράς και του πολεμικού ναυτικού τα βασιλικά παράσημα. Η εμπορική σημαία ορίστηκε να είναι σαν την σημαία του πολεμικού ναυτικού, χωρίς τα παράσημα.

Το 1862 με την κατάλυση της βασιλείας του Όθωνα, αφαιρέθηκαν απ’ τις σημαίες τα βασιλικά παράσημα. Επί Γεωργίου Α΄ προστέθηκε στις σημαίες στρατού και πολεμικού ναυτικού το βασιλικό στέμμα. Το 1864, ορίστηκε η σημαία του πεζικού να φέρει στο κέντρο της εικόνα του Αγίου Γεωργίου, προστάτη του πεζικού. Στις 31 Μαΐου 1914 εκδόθηκε βασιλικό διάταγμα που όριζε με ακρίβεια τη μορφή των σημαιών, χωρίς να μεταβάλλει τα βασικά χαρακτηριστικά που ήδη είχαν. Ορίστηκε επίσης σημαία που θα χρησιμοποιείται από υπουργεία, πρεσβείες, δημόσιες ή δημοτικές υπηρεσίες και φρούρια. Ακόμη όρισε ότι η σημαία του εμπορικού ναυτικού είναι και η εθνική σημαία, αυτή δηλαδή που επιτρεπόταν να υψώνουν και οι ιδιώτες. Στις 25 Μαρτίου 1924 τα Υπουργεία Στρατιωτικών και Ναυτικών αφαίρεσαν τα στέμματα από τις σημαίες, εκτελώντας το ψήφισμα της Δ΄ Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης στην Αθήνα «Περί ανακηρύξεως τής Δημοκρατίας».

Στις 20 Φεβρουαρίου 1930 νέο διάταγμα για τη μορφή της Σημαίας, όριζε ότι η κλίμακα της εθνικής σημαίας είναι 2:3. Η επίσημη σημαία είναι «κυανούν ορθογώνιο, με αναλογίες διαστάσεων επίσης 2:3, το οποίο διαιρείται σε τέσσερα ίσα ορθογώνια δι’ ορθίου λευκού σταυρού, του οποίου αι κεραίαι έχουσι πλάτος ίσον προς το 1/5 του πλάτους της σημαίας». Η επίσημη σημαία ορίστηκε να χρησιμοποιείται από υπουργεία πρεσβείες, δημόσιες ή δημοτικές υπηρεσίες και φρούρια και η εθνική σημαία από πολεμικά και εμπορικά πλοία, ναυτικά και λιμενικά καταστήματα και ιδρύματα, από τα προξενεία και από τους ιδιώτες. Το διάταγμα όριζε ακόμη η σημαία του πεζικού να χρησιμοποιείται από τα συντάγματα πεζικού και ευζώνων, και στον ιστό της να φέρει υπερκείμενη σταυροφόρο χρυσή σφαίρα με εμπρός τον αριθμό του συντάγματος και πίσω το γράμμα Π.

Στις 10 Οκτωβρίου του 1935 επαναφέρθηκαν τα στέμματα στις σημαίες με το ψήφισμα της Ε΄ Εθνικής Συνέλευσης στην Αθήνα «Περί καταργήσεως τής αβασιλεύτου Δημοκρατίας».

Το 1967, η Χούντα των Συνταγματαρχών αφαίρεσε το στέμμα από τις σημαίες, και το 1969 με νέο ψήφισμα καταργήθηκε η σημαία του πεζικού και καθιερώθηκε ως επίσημη σημαία εκείνη του Ναυτικού. Στις 18 Αυγούστου του 1970, η αναλογία της σημαίας μετατράπηκε από 2:3 σε 7:12. Μετά τη Μεταπολίτευση, ο Νόμος 48/1975 και το Προεδρικό Διάταγμα 515/1975 ρύθμιζαν με λεπτομέρειες τη μορφή και τις διαστάσεις της σημαίας.

Ο Νόμος 851/21-12-1978 (ΦΕΚ 233 τ. Α΄) «Περί εθνικής Σημαίας, των Πολεμικών Σημαιών καί του Διακριτικού Σήματος τού Προέδρου τής Δημοκρατίας» καθόριζε την επίσημη εθνική σημαία που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα, καθώς και τις τεχνικές και τυπικές προδιαγραφές της. Η κλίμακα της σημαίας άλλαξε πάλι σε 2:3, όπως φαίνεται από τις διαστάσεις που προβλέπονται (π.χ. 432:648 ή 90:135). Στα πλαίσια του άρθρου 9, καταργήθηκαν οι διατάξεις των προηγούμενων ετών (1967, 1969, 1971, 1973, 1975). Η επίσημη σημαία, ίδια με τη σημαία του στρατού ξηράς, καταργήθηκε με αυτόν το νόμο και αντικαταστάθηκε πλήρως από την εθνική σημαία, η ανάρτηση της οποίας γίνεται πάνω σε λευκό κοντό, στην κορυφή του οποίου υπάρχει (σε συγκεκριμένες περιπτώσεις) λευκός σταυρός.

Ιστορικές παραλλαγές της εθνικής Σημαίας

*με πληροφορίες από:

Σημαία της Ελλάδας – Wikipedia

Κατάλογος ελληνικών σημαιών – Wikipedia

Η εξέλιξη της σημαίας. Η ελληνική σημαία – easyschool.gr